توسط : سیدوحید میرصفایی، داروساز و فعال صنعت دارو
اگر مدیریت یک بیابان شنزار را به بخش دولتی واگذار کنید بعد از پنج سال با کمبود شن مواجه می‌شوید.
میلتون فریدمن، اقتصاددان و برنده نوبل اقتصاد ۱۹۷۶
صنعت داروسازی ایران از صنایع استراتژیک و دانش‌بنیان ایران محسوب می‌شود. این صنعت علاوه بر نقش بی‌بدیل خود در سلامت جامعه، می‌تواند نقش موثری در رونق اقتصادی و اشتغال‌آفرینی در کشور داشته باشد. صنعت داروسازی ایران با ارزشی قریب به ۳۰۰ هزار میلیارد تومان، یکی از افتخارات و نقاط قوت ایران بوده و هست. بیش از ۱۲۰ شرکت داروسازی تولید داروهای انسانی در ایران وجود دارد که بخش عمده آنها متعلق به سه نهاد ستاد اجرایی فرمان امام (هلدینگ دارویی برکت)، سازمان تامین‌اجتماعی (هلدینگ تیپیکو) و هلدینگ بانک ملی (هلدینگ شفا) است. این سه نهاد/هلدینگ جمعاً بیش از ۶۰ درصد گردش ریالی بازار را در اختیار دارند و مابقی بازار در اختیار شرکت‌های خصوصی یا خصولتی قرار دارد.
کپسول دوکسپین ۱۰ و ۲۵ میلی‌گرم. قرص و شربت دیگوکسین. پرل نیفدیپین. قرص تیزانیدین. آلوپورینول ۱۰۰ و ۳۰۰. ونوستات. تگرتول ۲۰۰ و ۴۰۰. فنی توئین کمپاند.
صنعت داروسازی ایران با پشتوانه علمی قوی دانش‌آموخته‌های داروسازی توانسته در ۴۰ سال گذشته رشد چشم‌گیری را به دست آورد. تا جایی که از یک صنعت نوپا و واردکننده (در دهه ۱۳۵۰) توانست به یک صنعت پیشرو با توانایی صادرات با استانداردهای روز دنیا (که در صنعت داروسازی GMP نامیده می‌شود) برسد. در سال‌های اخیر ما توانسته‌ایم پیشرفته‌ترین داروهای بیوتکنولوژی را داخل کشور با استاندارد GMP اروپا تولید کرده و آماده صادرات به مقاصد دیگر دنیا بوده‌ایم. بسیاری از داروهای تولید داخل از نظر بررسی‌های علمی و مقایسه قدرت اثربخشی (که در علم داروسازی Bioequivalancy خوانده می‌شود) قابل رقابت با نمونه‌های برند اصلی اروپا یا آمریکایی خود بوده‌اند. این روند بهبود کیفیت و تکنولوژی که همواره جزو اصول هر صنعت زنده و پویایی باید باشد در قالب واحدهای تحقیق و توسعه اتفاق می‌افتد و منجر به ایجاد اعتماد فزاینده در میان جامعه پزشکی و بیماران به داروهای تولید داخل شده است.
سفوروکسیم ۲۵۰ و ۵۰۰. ریتالین ۱۰. سولیفناسین ۵ و ۱۰. کرم واژینال استروژن کونژوگه. پماد لیدوکائین اچ. آمپول بتامتازون.
این روند توسعه و بلوغ متاسفانه در دولت سیزدهم با توقف ناگهانی روبه‌رو شد. درحالی که در سال‌های گذشته، همواره رشد تولید و تقویت این نهاد و صنایع در کشور مورد تاکید رهبری و دلسوزان ایران بوده است، صنعت داروسازی شاهد برخوردهای کاملاً خلاف این شعار از سوی مسئولان دولتی مربوطه بود. این خلقالساعه، برخوردهای سلیقه‌ای، ناهماهنگی بین دستگاهی در دولت و ناکارآمدی و بلاتکلیفی مدیران مربوطه (که اکثراً بدون تجربه و تخصص کافی عهده‌دار این مسئولیت‌ها شدند) تبدیل به قصه پرغصه روزمره فعالان این صنعت شده است.
آمپول بتامتازون ال آ. آمپول دگزامتازون. ویال‌های پنی‌سیلین ۶/۳/۳، ۸۰۰، ۱۲۰۰، آمپول دی‌سیکلومین، آمپول هیوسین، آمپول متوکاربامول، آمپول کتورولاک و ویال پنتوپرازول.
نگاهی جزئی‌تر به این موارد و پیامدهای آن بیندازیم. یکی از اصلی‌ترین ریشه‌های مشکلات دولت (از نظر نگارنده) بلاتکلیفی دولت در نگاه و رویکرد اقتصادی خودش است. درحالی که برخی مدیران رده بالای اقتصادی دولت سیزدهم، نگاه اقتصادی چپ (شامل قیمت‌گذاری دستوری، تولیت دولت در کلیه امور و محدود کردن بخش خصوصی و بی‌اعتمادی به بازار آزاد) را نمایندگی می‌کنند، بعضی سیاست‌ها و بخشنامه‌های دولت نیازمند فضای آزاد و رقابتی کسب‌وکار هستند. یکی از این موارد، ورود هرچه بیشتر دولت در امر قیمت‌گذاری داروها و اقلام سلامت‌محور است. درحالی که در سال‌های گذشته، ارز دولتی تخصیصی مواد اولیه و مواد جانبی و اقلام بسته‌بندی و… در صنعت داروسازی بسیار کم و کمتر شد و ارز آزاد جای آن را گرفت (که البته یکی از دلایل اصلی آن مشکلات ارزی دولت و تحریم‌ها و محدودیت‌های ناشی از عدم پذیرش FATF توسط ایران بوده است)، افزایش قیمت داروها متناسب با تورم (به دلیل افزایش هزینه‌های نیروی انسانی و مواد اولیه و تجهیزات و…) یک انتظار منطقی می‌توانست باشد؛ اما مسئولان دولتی که قصد داشتند، گرانی دارو را به زور اعمال قدرت حاکمیتی و قیمت‌گذاری دستوری کنترل کنند، تنها یک دستاورد برای مردم ایران به ارمغان آوردند؛ کم و نایاب شدن بسیاری از داروها. این فرآورده‌های دارویی از داروهای بیماران خاص(مثل داروهای شیمی‌‌درمانی و ام‌اس) شروع شد و سپس به سرم‌های تزریقی، آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی و خوراکی، قطره‌های چشمی و اسپری‌های استنشاقی رسید و امروزه به انواع شیرخشک و حتی مکمل‌های دارویی و گیاهی هم رسیده است.
آمپول و قرص فلوپنتیکسول. قطره چشمی بتامتازون. قطره چشمی سیپروفلوکساسین. قطره چشمی دورزولامید/تیمولول. قطره چشمی لاتانوپروست/تیمولول و قطره چشمی فلورومتولون.
کمبودهای دارویی و کمبودهای مواد اولیه دارویی پس از اطلاع‌رسانی و فشارهای رسانه‌ای از طریق واردات مقطعی (که عموماً با هزینه‌های بالاتر و از منابع بی‌کیفیت صورت می‌گیرد) رفع می‌شود. اما بحران و مشکلاتی که در آینده نه‌چندان دور گریبانگیر صنعت داروسازی ایران خواهد شد، موضوع مهم‌تری است؛ فرسوده و مستهلک شدن تجهیزات و خطوط تولید، عقب افتادن از دانش و تکنولوژی روز دنیا و متاسفانه مهاجرت نیروهای متخصص و سرمایه‌گذاران از این صنعت، معضلی است که باید مدیران و دلسوزان این کشور نگاه عمیق‌تری به آن داشته باشند.
قرص وارفارین ۱ و ۵. قرص متیل ارگونوین. کپسول ترانزامیک اسید. انواع شیرخشک‌ها با برندهای مختلف. پرل و پماد نیتروگلیسیرین. شربت لوتیراستام و شربت مجسترول.
موارد پیش‌گفته را به آمار و ارقام ذیل اضافه کنید تا اوضاع فعلی و آینده این صنعت بهتر دستمان بیاید. بخش دولتی (شامل بیمارستان‌ها و شبکه‌های بهداشت و داروخانه‌های دولتی) ۱۵ هزار میلیارد تومان به شرکت‌های پخش دارو بدهکار است. این بدهی روزبه‌روز درحال افزایش است زیرا توزیع دارو(حتی توسط شرکت‌های پخش خصوصی) هم با دستور و اعمال برنامه توسط معاونت‌های غذا و داروی استان‌ها صورت می‌گیرد. شرکت‌های پخش دارو هم طبیعتاً این بدهی و بحران نقدینگی را به شرکت‌های داروسازی انتقال می‌دهند. سازمان‌های بیمه‌گر هم ۲۴ هزار میلیارد تومان بدهی به داروخانه‌ها دارند. این بدهی هم فشار مالی به داروخانه‌ها را مضاعف کرده و سرآغاز مشکل نقدینگی در چرخه تامین مالی صنعت داروسازی می‌شود. ردیف بودجه دارو و تجهیزات پزشکی در سال ۱۴۰۱، ۷۳ هزار میلیارد تومان بود که این عدد طبق برآورد و پیشنهاد سازمان غذا و دارو در سال ۱۴۰۲ باید به ۱۰۵ هزار میلیارد تومان می‌رسید اما بودجه نه تنها افزایش پیدا نکرد بلکه در کمال تعجب به ۶۹ هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرد.
انسولین نوومیکس، انسولین لانتوس، ساشه فسفومایسین، قرص اسلتامیویر، قرص باکلوفن ۱۰ و ۲۵، قرص کابرگولین و قرص مجسترول.
