“زمان” در یادها

به مناسبت سالروز تولد “حسین زمان”

حسین زمان در زمان جنگ ایران و عراق، تحصیل در آمریکا را رها کرد تا از نزدیک در جبهه‌ها شاهد جنگ باشد و همزمان البته تحصیل را رها نکرد. در تمام آن ۸ سال تحصیلاتش را تا کارشناسی ارشد در رشته مهندسی مخابرات ادامه داد. مدتی فرمانده معاونت مخابرات نیروی دریایی سپاه پاسداران بود و در ۲۰ سال گذشته تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و نیز پژوهش در زمینه‌های الکترونیک، مخابرات و رایانه را رها نکرد. ۱۸ مرداد سالروز به دنیا آمدن این هنرمند به واقع «مردمی» بود، کسی که حتی در اوج شهرت هم مردم را فراموش نکرد و تیغ انتقاداتش در هنر، باعث کنار گذاشته شدن او شد. یکی از خوانندگان مطرح دهه ۷۰ که بعد ۱۷ سال ممنوعیت اجرای برنامه، سرانجام در سال ۹۸ در سالن همایش‌های میلاد، کنسرت برگزار کرد. می‌گفت: «پیش‌بینی بسیاری از بازگشت من، این بود که از یاد‌ها ‏رفته‌ام و در کنسرت مخاطبی ندارم اما همان اجرای برج میلاد در دو سانس نشان داد که ‏این‌طور نیست و سالن پر شد. همه مخاطبانم آمدند. اجرایی که کوتاه بود اما برای ارتباط با ‏مخاطبانم فرصتی شد و حالا هم نمی‌دانم آیا دوباره نصیبم می‌شود یا نه؟ البته در سال‌هایی ‏هم که ممنوع‌الکار بودم از موسیقی دور نبودم و درحال جمع‌آوری ترانه بودم. با هزینه و ‏امکانات شخصی هم چند کار تولید کردم تا از یاد نروم اما به لحاظ حرفه‌ای نمی‌توانستم ‏تولیدی داشته باشم». هنرمند بود و در کنار هنر به ‌عنوان یک فعال سیاسی و اجتماعی هم مطرح بود. از آن دسته از هنرمندانی بود که همیشه در ترانه‌هایش نیم ‏نگاهی به مسائل اجتماع خود داشت و همین موضوع دردسر‌هایی برایش رقم زد: «می‌‏گفتند چرا در‎ ‎کنسرت‌هایت حرف می‌زنی؟ چرا مصاحبه می‌کنی؟ تو فقط بخوان. اما من فکر می‌کنم باید ‏به اعتقاداتم پایبند باشم، و‌گرنه فرمایشی کار می‌کردم و با درآمدش برج می‌ساختم اما حتی ‏همین حالا هم برای ساخت یک ویدئوکلیپ لنگم.‎» ‌در اردیبهشت سال گذشته در حالی‌که هنوز راه زیادی برای زندگی داشت، پس از تحمل دوران طولانی بیماری در نهایت از دنیا رفت ولی اگر مانده بود امروز ۵۶ ساله می‌شد. داستان زندگی او و فرازونشیب زندگی هنری‌اش بی‌شباهت به ترانه پرطرفدار «مشق عشق» خودش نیست؛ همان جایی که می‌خواند: «ما فقط رنج کشیدیم آروم/ و به آیین کبوترهامون بازگشتیم دوباره بر بوم». ممنوع‌الفعالیت شده بود، یعنی هر بار برای برگزاری کنسرت برایش مانع‌تراشی می‌کردند اما هیچ‌گاه به طور مستقیم این را به او نگفته بودند. درباره سرنوشت این دوران تلخ گفته بود: اواخر دوره ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد مجدداً به وزارت ارشاد رفتم تا ببینم آیا می‌توانند برایم کاری انجام دهند و اینکه اصلاً کسی جوابم را می‌دهد یا نه؛ ولی تنها چیزی که در زمان مراجعه‌ به من گفتند این بود که از بالا به آنها دستور داده شده بود، به من مجوز ندهند. بچه‌هیاتی‌ای که در دهه ۷۰ گرایش خود را به دولت اصلاحات خاتمی نشان داد و ارتباط نزدیکی با جبهه مشارکت داشت در سال‌های آخر پر از گلایه بود. امید او کم‌کم نسبت به روند اصلاحی کم‌رنگ شد. می‌گفت: «اگر کسی به معضلی اعتراض کرد که برانداز نیست و نمی‌خواهد که رژیم را سرنگون کند، نمی‌خواهد که اطلاعات به بیگانه بدهد، نمی‌خواهد که جاسوسی کند اما این برچسب‌ها را به هر کسی که قصد برخورد با معضلات جامعه را دارد، می‌چسبانند. من با تعریف خودم که ذکر کردم، لازم می‌دانم که هر هنرمندی به آنچه به ضرر مردم است، معترض باشد، حالا هر اسمی می‌خواهید روی آن بگذارید؛ سیاسی یا هر چیز دیگری». اواخر دهه ۹۰ در مهر ۱۳۹۷ پس از ۱۶ سال برای سه قطعه از دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دریافت کرد و در سال ۱۳۹۸ هم با برگزاری یک کنسرت روی صحنه رفت؛ اما دیگر تکراری در کار نبود و حسین زمان هرچه بیشتر با بیماری و شاید خستگی گره خورد و در نهایت شمع زندگی‌اش خاموش شد.