توسط : “علیرضا کاظمی”، وزیر پیشنهادی آموزشوپرورش کیست و چه مشکلاتی در پیش‌رو دارد؟
گروه اجتماعی: در میان اسامی وزرای پیشنهادی مسعود پزشکیان برای ترکیب کابینه چهاردهم، نام علیرضا کاظمی برای وزارت آموزشوپرورش به چشم می‌خورد. متولد ۱۳۴۴ و مثل برخی دیگر از وزرای دولت قبل و فعلی زاده مشهد. معرفی علیرضا کاظمی به‌عنوان وزیر پیشنهادی آموزشوپرورش در دولت با واکنش‌های مختلفی مواجه شده است. برخی با تکیه بر سابقه قائم‌مقامی او در ستاد مبارزه با مواد مخدر از این انتخاب مکدر هستند و برخی دیگر بر سبقه مشاور وزیر آموزشوپرورش و رئیس سازمان دانش‌آموزی در کارنامه او این انتخاب را مناسب می‌دانند. مرتبط‌ترین مسئولیت‌ها و سوابق کاظمی در حوزه آموزشوپرورش به دوران سرپرستی این وزارتخانه توسط کاظمی به شهریور ۱۴۰۰ بازمی‌گردد. او که تحصیل‌کرده حوزه و دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان است ۴ شهریور سال ۱۴۰۰ توسط ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور وقت به عنوان سرپرست وزارت آموزشوپرورش منصوب شد و تا ۸ آذر سال ۱۴۰۰ یعنی تا زمان مراسم معارفه رضا مرادصحرایی به عنوان وزیر آموزشوپرورش، این سمت را عهده‌دار بود. کاظمی در مراسم معارفه صحرایی به عنوان وزیر آموزشوپرورش (۸ آذر ۱۴۰۰) گفته بود: «در دوره‌ای سخت و دشوار مسئولیت آموزشوپرورش را قبول کردم و «بازگشایی ایمن، آرام و تدریجی»؛ «پیگیری مطالبات فرهنگیان» و «ارائه برنامه ۶۰ روزه» سه استراتژی مهم در دوران سرپرستی‌ام بود. نگاه ما در این دوران سخت این بود که آموزشوپرورش را با رویکردی آرام مدیریت کنیم تا از این دوران دشوار گذر کنیم لذا حوزه‌های مختلف را وارد تلاطم‌های مدیریتی نکردیم و بدون ورود به حوزه تغییرات سیاسی، کار را در استان‌ها با آرامش پیگیری کردیم». او همچنین مشاور وزیر آموزشوپرورش و رئیس سازمان دانش‌آموزی بوده است. خبرگزاری ایرنا نیز گزارش داده است که معاون پرورشی و فرهنگی، معاون آموزش متوسطه، مدیرکل فرهنگی و هنری وزارت آموزشوپرورش و مدیرکل آموزشوپرورش استان خراسان رضوی از دیگر سوابق اجرایی کاظمی است. کاظمی همچنین در دوران مسئولیتش در معاونت پرورشی و فرهنگی نسبت به بودجه اندک این معاونت نقد داشت و در سخنانی گفته بود: «تقویت حجاب و عفاف، انتقال ارزش‌های دفاع مقدس و ده‌ها موضوع دیگر را از ما انتظار دارند اما با کدام منابع انسانی و مالی؟» تحصیل در دانشگاه علوم اسلامی رضوی و حوزه علمیه مشهد از سال ۱۳۶۳ تا سال ۱۳۶۸ به مدت ۵ سال و اخذ لیسانس الهیات و معارف اسلامی از دانشگاه علوم اسلامی رضوی و تحصیل تا سطح رسائل و مکاسب در حوزه علمیه مشهد ازجمله رزومه تحصیلی اوست. او همچنین از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ کارشناسی رشته زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه فردوسی مشهد گذراند. اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته فقه و مبانی حقوق از دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، پذیرش در دوره دکتری مدیریت راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی و اتمام دوره آموزشی و قبولی در آزمون جامع و آزمون تافل و درحال گذراندن پایان‌نامه از دیگر سوابق اوست. با این وجود سابقه حضور او در سمت قائم‌مقامی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر باعث شده تا برخی چهره‌ها و کاربران فضای مجازی به این انتخاب انتقاد داشته باشند. کاظمی همچنین برادر محمد کاظمی، رئیس اطلاعات سپاه است. عبدالرضا داوری، فعال رسانه‌ای درباره این موضوع در توئیتر نوشته است: از یک منبع مطلع شنیدم که پس از تعیین دکتر علیرضا کاظمی به عنوان وزیر پیشنهادی آموزشوپرورش سردار محمد کاظمی، رئیس سازمان اطلاعات سپاه با دکتر پزشکیان تماس می‌گیرد و می‌گوید، مخالفم که برادرم وزیر شود و دکتر پزشکیان می‌گوید، ایشان فرد شایسته‌ای است و به خاطر اینکه برادر شماست، انتخاب نشده است.
چالش‌های پیش‌روی کاظمی
آموزشوپرورش، پرمخاطب‌ترین و البته خبرساز‌ترین وزارتخانه کشور است. از زخم کهنه کسری معلم و طبقاتی شدن آموزش که میان آدم‌ها خط کشیده و آنها را با یک بی‌عدالتی عیان دسته‌بندی کرده است تا نابرابری و بازماندگی از تحصیل کودکان طبقات فرودست که دولت چهاردهم باید بتواند با برنامه‌ریزی و آینده‌نگریف نقشه نجات نظام آموزشی از وضعیت فعلی را ترسیم و شرایط مطلوب‌تری در این حوزه رقم بزند، چالش‌های این وزارتخانه بزرگ است. اگرچه طبق اصل ۳۰ قانون اساسی «دولت موظف است وسایل آموزشوپرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد». با این حال هزینه‌هایی که از لحظه ثبت‌نام تا پایان سال تحصیلی بر خانواده‌ها تحمیل می‌شود از نقض گسترده این قانون حکایت دارد. خانواده‌ها در طول سال باید مبالغی را تحت عنوان کمک به مدرسه پرداخت کنند؛ هرچند سال‌هاست که مدیران آموزشوپرورش بر ممنوعیت دریافت شهریه از والدین در مدارس دولتی تاکید می‌کنند اما آنچه در عمل اتفاق می‌افتد، این است که از والدین هنگام ثبت‌نام پول طلب کرده و می‌گویند برای تامین هزینه‌های مدرسه با کسری بودجه مواجه‌اند و گاه مبالغ دریافتی به همراه هزینه خرید کفش و لباس و دیگر موارد پیش‌بینی نشده از مجموع حقوق یک کارگر حداقل‌بگیر فراتر می‌رود بنابراین تحصیل تا پایان دوره متوسطه رایگان نیست و نکته تامل‌برانگیز اینجاست که به‌رغم صرف هزینه‌های گزاف، تحصیل در مدارس دولتی رهاوردی ندارد و بیشترین آمار پذیرفته‌شدگان کنکور سراسری متعلق به دانش‌آموزان مدارس غیردولتی و خاص هستند؛ یعنی آنهایی که پول بیشتری خرج می‌کنند و به این ترتیب رشته‌های مطرح دانشگاه‌های معتبر به طبقات فرادست جامعه تعلق می‌گیرد.
خصوصیسازی آموزش
یکی از وجوه مشترک تمامی دولت‌ها، خصوصیسازی آموزش بوده است. نتیجه این روند کالایی شدن آموزش، نهادینه کردن نابرابری و بازماندگی از تحصیل در میان کودکان طبقات محروم است. اگرچه گزارش‌های رسمی هم تایید می‌کنند که از سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ برون‌سپاری مدارس دولتی به بخش خصوصی شکل جدی‌تری به خود گرفته اما واقعیت این است آنچه امروز در نظام آموزشی کشور مشهود است، مولود عملکرد یک دولت یا یک دهه نیست بلکه حاصل چندین دهه عملکرد دولت‌های مختلف است. همچنین تغییرات نسبت بودجه نشان می‌دهد که سهم بودجه آموزشوپرورش از بودجه عمومی دولت در طول بیش از سه دهه اخیر تقریباً به نصف و در برخی سال‌ها به کمتر از نصف تقلیل یافته است.
دانش‌آموزان غایب از مدرسه
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۴۰۱ در گزارشی اعلام کرد که دست‌کم «۹۱۱ هزار و ۲۷۲ کودک لازم‌التعلیم در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ از تحصیل باز مانده‌اند» و «تعداد ۲۷۹ هزار و ۱۹ دانش‌آموز» نیز در همین سال تحصیلی «ترک تحصیل» کرده‌اند. مبتنی بر گزارش کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس، خانوارهایی که در دهک‌های پایین درآمدی قرار دارند و «فاقد بیمه و درآمد ثابت هستند بیشتر در معرض بازماندگی از تحصیل قرار دارند» بنابراین بازماندگی از تحصیل با وضعیت رفاه خانوار ارتباط مستقیم و تنگاتنگی دارد.
معضل همیشگی کمبود معلم
این وخامت در زمینه کسری معلم نیز قابل ملاحظه است که البته در این مسیر، کوچ بخشی از معلمان به مدارس غیردولتی موجب شده است که در برخی نقاط کشور به‌خصوص در نقاط محروم و دورافتاده کمبود نیروی انسانی یا کمبود معلمان با تجربه و کارآزموده به عنوان یکی از مصادیق بارز نابرابری آموزشی رخ نشان دهد. مهم‌ترین نهاد آموزشی کشور در مواجهه با بزرگ‌ترین بحران آموزشی در سال‌های اخیر منفعل و بدون برنامه عمل کرده و همچنان مشکل کلاس‌هایی که به جای معلم با معاون اداره می‌شود و کلاس‌های دوشیفته یا بالای ۴۰ نفری برای حل موقت معضل کمبود معلم به قوت خود باقی است.
قانون رتبه‌بندی معلمان
همچنین اجرای ناقص قانون رتبه‌بندی به دلیل نگاه‌های سلیقه‌ای مسئولان وزارت آموزشوپرورش باعث شد تا همین امروز و طبق گفته نمایندگان مجلس، تعداد زیادی از معلمان از مزایای این قانون محروم بمانند. مدارس فرسوده و کلاس‌های درس با تراکم جمعیت بسیار بالا همچنان یک معضل آموزشی است علاوه بر اینکه وزارت آموزشوپرورش در سال جاری هم با کسری شدید بودجه مواجه است.
وعده‌های پزشکیان
مسعود پزشکیان در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری وعده‌های زیادی را در حوزه آموزش‌وپرروش مطرح کرده است. او ۲۹ خرداد گذشته در همایش «فرهنگیان حامی پزشکیان» قول داد اگر روزی روزگاری به قدرت رسید، اولین و مهم‌ترین اولویتش رسیدگی به مدارس با وضعیت نامناسب و اصلاح معیشت معلمان باشد و گفته بود: «قطعاً اجازه نخواهم داد در مدرسه به هیچ معلمی بی‌احترامی شود. همچنین اعمال یک نظام استخدامی و مشارکت دادن معلمان در مدیریت مدارس را قطعاً انجام می‌دهیم». این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ضمن بیان اینکه «من نمی‌فهمم نسل زد، ایکس و ایگرگ چیست؛ مشکل این نسل‌ها ما هستیم؛ او تغییر و نوآوری می‌خواهد اما ما تغییری نکردیم» گفته بود که اگر مدرسه و معلمان باور و اندیشه تغییر در خود ایجاد کنند، می‌توانند مشکلات خود را با نسل جدید برطرف کنند. او با این ادعا که «من می‌توانم مدارس دولتی را ارتقا دهم تا تنه به تنه مدارس خصوصی و آنچنانی بزنند» همچنین در ششمین برنامه «میزگرد فرهنگی» یکی از اصول کاری خود را اجرای «عدالت» عنوان و اظهار کرده بود: قطعاً برای کسانی که امکانات ندارند، تلاش می‌کنم تا بتوانند رقابت کنند. آنهایی که نه پول دارند و نه صدای آنها شنیده نمی‌شود را مورد توجه قرار می‌دهم؛ در روستاها مردم بدبخت معلم ندارند اما کسی چیزی نمی‌گوید. پزشکیان همچنین ۳۱ خرداد ماه در دومین مناظره ۶ کاندیدای انتخابات، اشاره‌ای به سیاست‌های خود در حوزه آموزشوپرورش داشت و با گلایه از عدم اجرای عدالت آموزشی در سراسر ایران از مدارس استان‌های محرومی همچون سیستان‌وبلوچستان و خوزستان نام برد که امکانات حداقلی دارند و حتی این مدارس را با مدارس غیرانتفاعی مقایسه و گفته بود: امروز بیش از ۸۰ درصد ورودی کنکور از ۲۰ درصد مدارس غیرانتفاعی است که ما ایجاد کرده‌ایم؛ چراکه ما در حق مدارس دولتی بی‌انصافی می‌کنیم و به دانش‌آموزان آنها سرویس درستی نمی‌دهیم. او همچنین با تاکید بر لزوم توجه به معیشت معلمان، عدم رسیدگی به این امر را عاملی در چند شغله شدن معلمان و در نتیجه عدم فرصت کافی برای توجه به دانش‌آموزان دانست. عدم ثبات مدیریت در آموزشوپرورش نکته دیگری بود که پزشکیان ضمن یادآوری آن، عنوان کرده بود که وزیر آموزشوپرورش باید قوی‌ترین و دلسوزترین آدم (وزرا) باشد. او همچنین در مناظرات دوره دوم گفت که «در سلامت و آموزش معتقد به بازار آزاد نیستیم. قرار نیست در حوزه درمان به مادری که پول ندارد، بگوییم مریضش را از دست بدهد. یا خانواده‌ای که پول ندارد را با خانواده دانش‌آموزی که مشکلی ندارد در رقابت مشترک قرار دهیم».
