توسط : وضعیت بحرانی نظام سلامت
بالاخره «خسته شد صبر» پرستاران، سختی کار و درآمد کم و ده‌ها قانون و وعده به سرانجام نرسیده، اعتراضات آنها را در روزهای اخیر به دنبال داشت». «وعده‌وعید کافیه، سفره ما خالیه» و «با کرونا جنگیدیم، حمایتی ندیدیم»، بخشی از شعارها و نوشته‌های روی پلاکارد پرستاران در بیمارستان‌های شهرهای چند استان، مانند خراسان‌رضوی، البرز، زنجان، فارس، کهگیلویه‌وبویراحمد و سه استان شمال کشور است.
این اعتراضات در برخی از بیمارستان‌ها حتی با تهدید اعتصاب و خروج از کار هم همراه بوده است، چیزی که به گفته دبیرکل خانه پرستار سابقه نداشته است: «شکل اعتراضات بی‌سابقه است و در طول ۱۰۰ سال تاریخ پرستاری مدرن کشور، برای اولین‌بار است که اعتراض به شکل «دست از کار کشیدن» اتفاق می‌افتد. وقتی پرستار دست از کار بکشد، خیلی احساس نگرانی می‌کنیم».
محمد شریفی‌مقدم پیش‌بینی می‌کند اعتصابات پرستاران در سراسر کشور گسترش خواهد یافت، چون وزارت بهداشت و مسئولان دولتی تمایلی برای حل مشکلات پرستاران ندارند و به گفته او، «پیام اعتراضات را نشنیده‌اند». او با بیان اینکه پرستاران به‌جز اجرای قوانین شغل خود، انتظار دیگری ندارند، گفت مشکلات امروزه پرستاران حاصل دو دهه بی‌توجهی به خواسته‌های این قشر است و در شرایط فعلی، پرستاران معترض که دست از کار کشیده‌اند، هیچ ترسی از اخراج شدن ندارند.
اعتصاب و اعتراض پرستاران به مشکلات معیشتی و شغلی که از چهاردهم مرداد در استان البرز آغاز و در بیش از ۱۰ شهر برگزار شده است. همزمان با اعتراض پرستاران در چند شهر کشور، خدمت‌رسانی در برخی مراکز درمانی به شهروندان با اختلال مواجه شد.
براساس ویدئوهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی و برخی از رسانه‌ها، پرستاران و شماری از کادر درمان در چندین بیمارستان مشهد، ازجمله بیمارستان‌های قائم، امام رضا و هاشمی‌نژاد، دست از کار کشیدند و در اعتراض به عملکرد دولت سیزدهم در حوزه بهداشت و درمان شعار دادند. خانه پرستار خراسان‌رضوی هم امروز با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که اعتراضات این روزهای پرستاران در شهرهای مختلف ایران نتیجه «سیاست‌های غلط، نگاه‌های تبعیض‌آمیز و مدیریت پزشک‌سالارانه است».
جمعیت کادر درمان در کشور طبق اظهارات عباس عبادی در «اجلاس مدیران پرستاری و رؤسای دانشکده‌های پرستاری و مامایی کشور در سالن امام جواد ستاد وزارت بهداشت» در سال ٢∙١٤، ۲۲۶ هزار نفر است که در ۱۰۶۱ بیمارستان و مرکز درمانی دولتی و خصوصی کار می‌کنند. براساس گزارش وی، توزیع دسته‌های مختلف کادر درمان به شرح زیر است: در بخش بالینی ۱۴۰ هزار نفر مشغول به کار هستند که ۶۱ درصد جامعه پزشکی را در بر می‌گیرد. ۱۸ هزار و ۶۷۵ نیرو معادل ۸ درصد پرستاران در اتاق‌های عمل، ۱۵ هزار و ۷۰۷ نفر معادل ۷ درصد در بخش هوشبری، حدود ۷ هزار نفر که ۳ درصد را در بخش بهیاری شامل می‌شود، ۲۴ هزار نیرو در بخش کمک‌بهیاری و کمک‌پرستاری که نزدیک به ۱۱ درصد هستند، گروه مامایی بالغ‌بر ۲۰ هزار نفر معادل ۹ درصد و اورژانس بیمارستانی نیز ۶۰۰ نفر که معادل ۰/۲۶ درصد هستند.
پرستاری جزو کارهای پرریسک است. کادر درمان همیشه در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های سخت و پرخطر چون سل، ایدز، هپاتیت و کرونا و غیره هستند. آنان همچنین در شرایط روحی و روانی سخت فعالیت می‌کنند. بازدهی فعالیت کادر درمان نیازمند آسودگی خاطر و تامین مادی است تا با فراغ بال بتوانند نیازهای بیمار را برآورده کنند. تعریف پرستاری به‌عنوان یکی از مصادیق «مشاغل سخت و زیان‌آور» در سال ۱۳۶۸ تصویب شد و در سال ٨٨ هم مورد تایید مجلس هشتم قرار گرفت، اما با وجود این، هنوز این قانون به نحو مناسب و مورد انتظار اجرایی نشده است.
قانون تعرفه‌گذاری شغل پرستاری نیز به نحو مناسب اجرا نشده است. خدمات کادر درمان برخلاف پزشکان هنوز نرخ مشخص و استاندارد ندارد. قانون ارتقای بهره نظام بالینی نیز به صورت ناقص اجرا شده و تبعیضاتی نیز بین بخش خصوصی و دولتی حاکم است. علاوه بر اینها، پرداخت فوق‌العاده‌های خاص که با ملاحظه ضریب ۳ برای همه مشاغل اجرا شده است، برای پرستاران تنها ۴/۰ (چهاردهم) اجرا شده است. از دیگر موارد مهم اعتراض پرستاران، اضافه‌کاری اجباری است. اضافه‌کاری، بدون توافق پرستار، به‌صورت اجباری بر وی تحمیل می‌شود.
پرستاران در دوران شیوع کرونا با فداکاری و صرف وقت زیاد نقش مهمی در کاهش مشکلات و مدیریت همه‌گیری کووید ١٩ داشتند، ولی آنها متناسب با تلاش ویژه‌ای که به خرج دادند و خود را در معرض خطر قرار داده و عده‌ای نیز به این بیماری سخت و مرگبار مبتلا شدند، امتیازی دریافت نکردند.
میانگین حقوق ماهانه پرستاری در شهرهای بزرگ، طبق گزارش حقوق و دستمزد جاب ویژن، براساس نظرسنجی از ٩٧٤ نفر در سال ٣∙١٤، در شهرهای بزرگ و کوچک به ترتیب ۱۲ و ۳/۱۳ میلیون تومان ذکر شده است. طبق همین گزارش، حدود ۱۰ درصد از پرستاران شاغل در شهرهای بزرگ بیش از ۱/۲۱ میلیون تومان درآمد داشته و ۱۰ درصد از پرستاران در این شهر‌ها پایین‌تر از ۵/۵ میلیون تومان در ماه حقوق می‌گیرند. خط فقر در ایران حداقل معادل ماهی ۲۰ میلیون تومان درآمد خانوار در نظر گرفته می‌شود. از این‌رو، بخش قابل اعتنایی از پرستاران به جمعیت فقیر تعلق دارند.
بالاترین حقوق پرستاران در دنیا به کشور سوئیس، با متوسط حقوق ماهانه هشت هزار دلار، اختصاص دارد. در آمریکا این رقم کمتر از هفت هزار دلار است. در امارات متحده عربی، عربستان سعودی و ترکیه این رقم به ترتیب نزدیک به هزاروپانصد دلار، هزاروسیصد دلار و هزار دلار است.
بحرانی‌تر شدن وضعیت نظام سلامت
محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار ایران، در پاسخ به این سوال که چرا پرستاران دست به اعتراض سراسری زده‌اند، گفته که «دو هفته از اعتراضات کشوری پرستاران می‌گذرد و این تجمعات بی‌سابقه بوده است. ما از چند ماه پیش تجمع و تحصن داشتیم، اما این اعتصاب طولانی تاکنون سابقه نداشته است».
او در مورد مطالبات پرستاران توضیح می‌دهد: «علت اصلی اعتراض پرستاران، کم‌توجهی مسئولان وزارت بهداشت به حرفه پرستاری است. مسئولان می‌خواهند انتظارات پرستاران را در حد پرداخت معوقات پایین بیاورند، اما مساله اصلاً این نیست. مثلاً اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری مصوب ۱۳۸۶ در مجلس شورای اسلامی، از اصلی‌ترین خواسته‌های پرستاران است. اکنون برای خدمات ۲۴ ساعته گروه پرستاری برای یک مریض، شامل خدمات پرستاری صبح‌کار، عصرکار و شب‌کار و همچنین خدمات کمک‌پرستاری و بهیاری و سرپرستاری و سوپروازیری، در کل ۲۷۰ هزار تومان پرداخت می‌شود».
او همچنین دستمزد فوق‌العاده پرستاران را که با ضریب ۴/۰ پرداخت می‌شود و اجرا نشدن صحیح قانون ارتقای بهره‌وری را که براساس آن باید ساعت کار پرستاران کاهش یابد، از دیگر خواسته‌های این صنف برشمرد و توضیح داد که اکنون به‌دلیل کمبود نیرو در کادر درمان، دائماً به پرستاران اضافه‌کار اجباری داده می‌شود و قانون ارتقای بهره‌وری عملاً بی‌اثر شده است.
به گفته شریفی‌مقدم؛ امروز حقوق یک پرستار ایرانی ماهانه ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومان، برابر با حدود ۲۰۰ دلار است که در قیاس با سایر کشورها عدد بسیار ناچیزی است: «در آلمان یک پرستار به محض ورود به کار ۲ هزار دلار می‌گیرد و در برخی دیگر کشورهای اروپای ۴ هزار دلار و در آمریکا و کانادا نیز ۵ هزار دلار حقوق ماهانه به پرستار می‌دهند. قیاس این اعداد نشان از یک فاصله عمیق دارد».
این فعال صنفی در بخش دیگری از گفت‌وگویش تاکید کرد که مهاجرت گسترده و تغییر شغل راه‌حل پرستاران ایرانی برای فرار از مشکلات معیشتی است و همین مساله به بحرانی‌تر شدن وضعیت بیمارستان‌ها و نظام سلامت منجر شده است.
به گزارش سازندگی؛ مسئولان سازمان نظام پرستاری اعلام کرده‌اند که هر سال حدود سه هزار پرستار برای مهاجرت از کشور از این سازمان گواهی گوداستندینگ می‌گیرند، درحالی که تعداد کل دانشجویان این رشته حدود ۱۰ هزار نفر است و به گفته نایب‌رئیس شورای عالی این سازمان، «مهاجرت این نیروها به مرحله بحرانی رسیده است. ما با موج مهاجرت پرستاران به کشور آلمان مواجه هستیم، پرستاران یکی در میان، آلمانی یاد می‌گیرند تا بتوانند از کشور خارج شوند. آنها با یک مدرک زبان آلمانی می‌توانند از کشور خارج شوند. در دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیمارستان‌های جدیدی ساخته شده که خیلی از بخش‌های آن به دلیل نبود نیروی پرستار، فعال نشده است. یک سال است در انتظار جذب نیرو برای بخش جراحی عروق بیمارستان امام خمینی هستیم. دانشگاه علوم پزشکی تلاش می‌کند، اما متقاضی ندارد. بحران نیرو در نظام سلامت به موضوع امید گره خورده است».
مهاجرت پرستاران درحالی افزایش یافته است که آمارهای دولتی نشان می‌دهند ایران به‌شدت با کمبود پرستار مواجه است. محمد علوی، پرستار بالین و فعال صنفی حوزه پرستاران، تایید کرده است که مشکلات معیشتی پرستاران و اجرا نشدن تبدیل وضعیت آنها باعث شده است بسیاری از آنان مهاجرت کنند، زیرا برای نمونه، «حقوق و مزایای پرستارانی که به عمان مهاجرت کرده‌اند ۶ برابر حقوق یک پرستار فعال در ایران است».
