توسط : رئیس‌جمهور امروز به عراق می‌رود
ابتدای شهریور ماه بود که فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق طی تماس تلفنی با سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان انتخاب وی به‌عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران را تبریک گفت و دعوت محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق از مسعود پزشکیان برای سفر به عراق را ابلاغ کرد و حالا رئیس‌جمهور کشورمان در رأس هیاتی بلندپایه از مقامات سیاسی و اقتصادی امروز چهارشنبه (۲۱ شهریور/۱۱ سپتامبر) عازم بغداد شده است.
در این راستا سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان در گفت‌وگویی که با شبکه تلویزیونی الفرات عراق داشت به این موضوع اشاره کرد که تعیین عراق توسط مسعود پزشکیان به‌عنوان اولین کشوری که به آن سفر می‌کند، نشان‌دهنده عمق روابط برادرانه میان دو همسایه است؛ چراکه عراق برای ایران فراتر از یک کشور همسایه است، عراق کشور دوست و برادر ماست و ما نقاط مشترک زیادی با یکدیگر داریم. عراقچی درباره برنامه سفر رئیس‌جمهور پزشکیان به عراق اذعان کرد که این سفر از بغداد آغاز شده و شامل بصره و اربیل می‌شود و سفر به نجف اشرف و کربلا برای زیارت حرم امیرالمومنین(ع) و امام حسین(ع) هم در دستور کار قرار دارد.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان همچنین در ادامه و درباره انعقاد توافقنامه امنیتی میان ایران و عراق گفت: «ما از اقدامات عراق علیه گروه‌هایی که ایران را از خاک این کشور هدف قرار می‌دهند، خرسندیم و دائماً با طرف عراقی درباره اجرای بهینه توافقنامه امنیتی منعقد شده در سال ۲۰۲۱ در حال رایزنی هستیم و با عراق در مسیر درستی برای کنترل مرزها و مقابله با گروه‌های خرابکار حرکت می‌کنیم». عراقچی در بخش دیگری از اظهاراتش عنوان کرد که «از ابتکارات عراق برای میانجیگری در کاهش تنش‌ها در منطقه استقبال کرده و در همین راستا از میزبانی پنج دور مذاکرات میان ایران و عربستان سعودی قدردانی می‌کنیم. ما می‌خواهیم شاهد توسعه، رشد و شکوفایی و قوی شدن عراق در مرزهای خود باشیم و هر پروژه اقتصادی که به این هدف برسد از حمایت ما برخوردار است».
از سوی دیگر محمدکاظم آل‌صادق، سفیر کشورمان در عراق در گفت‌وگویی که با ایسنا داشته، این سفر را در راستای گسترش و تقویت روابط سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی میان تهران و بغداد قلمداد کرده است. او اعلام کرده که رئیس‌جمهور در این سفر مورد استقبال محمدشیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق قرار می‌گیرد سپس با عبداللطیف رشید، رئیس‌جمهور این کشور دیدار و رایزنی می‌کند. آل‌صادق با بیان اینکه جلسه کاری دو هیات ایرانی و عراقی به ریاست پزشکیان و السودانی برگزار خواهد شد، اظهار کرد که «رئیس‌جمهور در این سفر همچنین با فائق زیدان، رئیس شورای عالی قضایی عراق نیز دیدار خواهد کرد و در ادامه در ضیافت شامی که به دعوت سرپرست پارلمان عراق برگزار می‌شود، شرکت خواهد کرد. در این ضیافت تعدادی از مقامات عراق همچنین افرادی از طیف‌های مختلف مذهبی، سیاسی و قومیتی عراق نیز مشارکت خواهند کرد.
سفیر ایران در بغداد همچنین به این موضوع اشاره کرده که در جریان این سفر بین مقامات دو کشور یادداشت تفاهم‌نامه‌ای در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، بازرگانی، امنیتی، پست، ارتباطات، کشاورزی، هنری و ورزشی امضا می‌شود. آل‌صادق تصریح کرد که رئیس‌جمهور به استان بصره که در حقیقت به نوعی پایتخت اقتصادی عراق نیز است، سفر می‌کند و این احتمال وجود دارد که در جریان سفر به بصره چندین پروژه اقتصادی نیز آغاز شود.
به موازات این اظهارات، روزنامه الصباح عراق نیز در گزارشی درباره سفر پزشکیان به این کشور نوشته است که «توسعه مناسبات دوجانبه بین دو کشور عراق و ایران و مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی ازجمله استمرار جنایات اسرائیل و تلاش‌های جاری برای توقف جنگ در غزه در سرفصل رایزنی‌های پزشکیان با عبداللطیف رشید، رییس جمهور عراق و محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر این کشور قرار دارد. به گزارش ایرنا به نوشته روزنامه الصباح، پزشکیان با وجود ترافیک برنامه‌های کاری ازجمله برنامه سفر به نیویورک برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل تصمیم به سفر به عراق گرفته که این امر نشان دهنده اهتمام ویژه دولت جدید ایران به توسعه مناسبات با عراق در زمینه‌های مختلف است.
اهمیت دیپلماسی اقتصادی و منطقه‌ای
بدون‌شک سفر رئیس‌جمهور کشورمان به عراق، آن هم به‌عنوان اولین مقصد خارجی او پیام‌های بسیار گسترده‌ای می‌تواند برای منطقه و حتی برخی از کشورهای فرامنطقه‌ای داشته باشد و از منظری دیگر نشان‌دهنده روابط عمیق میان تهران و بغداد است. وجود اشتراک‌های مذهبی میان ایران و عراق موضوعی است که از قدیم‌الایام مورد اهتمام تهران و دولت‌های پیشین کشورمان بوده و از سوی دیگر آنچه عراق را برای ایران مهم جلوه می‌دهد، موضوع اقتصاد و امنیت است.
در مورد مقوله امنیت و اقتصاد دوجانبه ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان (دوشنبه) گفت که دو کشور معتقد به تعمیق ثبات و امنیت در طول مرزهای مشترک و تبدیل مرزها به مرز ثبات و دوستی و دروازه‌های گسترش و رونق همکاری‌های اقتصادی و تجاری هستند و این به‌عنوان اولویت مورد توجه دو دولت ایران و عراق است. سخنگوی دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه در محور مسائل امنیتی پیش از این توافقنامه همکاری‌های امنیتی بین دو کشور را با تمرکز بر خلع سلاح گروه‌های ترویستی و تجزیه‌طلب داشته‌ایم، اعلام کرد که «در این سفر موضوع امنیت و امنیت پایدار در منطقه و تعمیق امنیت مرزهای مشترک مورد اهتمام مقامات دو کشور خواهد بود».
این موضع به خوبی نشان می‌دهد که امنیت و اقتصاد دو مولفه جدانشدنی از یکدیگر هستند که در کنار آن سیاست و دیپلماسی هم قرار می‌گیرد و یک سه‌ضلعی مشخص را برای ایجاد ثبات و توسعه دوجانبه به وجود می‌آورد. در این میان باید توجه شود که حجم مراودات تجاری و اقتصادی میان تهران و بغداد بالغ بر۱۰ میلیارد در سال برآورد شده و دو کشور درصدد افزایش آن تا سقف ۲۰ میلیارد دلار هستند. بر همین اساس باید به این نکته اشاره کرد که هم مرز بودن ما و عراق یکی از نقاط قوت بسیار مهم در محور اقتصادی و تجارت میان دو کشور است و می‌تواند بخش اعظمی از هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش دهد. از منظری دیگر باید توجه شود که بخشی از برنامه ارائه شده توسط وزیر خارجه دولت چهاردهم بر محور «دیپلماسی اقتصادی» استوار است که کشورهای منطقه به خصوص پیرامون ایران که عراق را هم در بر می‌گیرد، جایگاه ویژه‌ای در این محور دارند که البته این موضوع می‌تواند اقلیم کردستان را هم در بر بگیرد. به همین دلیل است که گفته شده، رئیس‌جمهوری کشورمان به اربیل هم سفر خواهد کرد.
اما موضوع مهم‌تری که در بطن این سفر قرار دارد، مخابره یک پیام سیاسی در ابعاد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. بدون‌شک نقش عراق در بازسازی روابط ایران و عربستان سعودی را نمی‌توان از یاد برد و این اقدام به‌نوعی یک مولفه مثبت سیاسی را برای بغداد به همراه داشت و به همین دلیل می‌توان گفت که این سفر به‌نوعی می‌تواند، پیام تعمیق مناسبات ایران را به جهان عرب برساند. از سوی دیگر باید متوجه بود که عراق یکی از مهم‌ترین مناطقی است که ایالات‌متحده از ۲۰۰۳ در آن حضور داشته و از این حیث نه‌تنها برای تهران بلکه برای واشنگتن یک اهمیت استراتژیک از حیث اقتصادی، سیاسی و حتی نظامی و امنیتی دارد. نکته اینجاست که چندی پیش رویترز به نقل از مقامات آمریکا و عراق اعلام کرد که نظامیان ایالات‌متحده که تحت عنوان ائتلاف بین‌المللی در عراق حضور دارند به صورت دو مرحله از این کشور خارج می‌‌شوند که مرحله اول آن سپتامبر ۲۰۲۵ و مرحله دوم آن ۲۰۲۶ خواهد بود.
این اقدام اگرچه یک سال دیگر عملیاتی خواهد شد اما به‌نوعی نشان می‌دهد که بغداد نگرانی‌های ایران به خصوص در مورد حضور نیروهای خارجی در منطقه را درک کرده و در نهایت به دنبال آن است که یک موازنه مشخص میان تهران و واشنگتن به وجود بیاورد. در این میان صلاح البوشی، کارشناس امور راهبردی در گفت‌وگویی که با الجزیره داشته درباره ابعاد سفر سیاسی پزشکیان به عراق تاکید دارد که دولت ایران برای موفقیت در تلاش است که از طریق عراق فرصت‌های جدیدی فراهم کند و ترجیح می‌دهد که با رویکردی تازه از طریق بغداد به سمت توسعه روابط با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس گام بردارد. این اظهارات وی هم به خوبی نشان می‌دهد که «دیپلماسی منطقه‌ای» برای دولت چهاردهم اهمیت ویژه‌ای دارد و به نظر می‌رسد که این روند سایر کشورهای غرب آسیا به خصوص حاشیه خلیج‌فارس را در بر بگیرد.
