توسط : “مسعود پزشکیان” دیروز در جمع صادرکنندگان، مشکلات پیش‌روی کشور و دولت را تبیین کرد
۵ نکته از سخنان رئیس‌جمهور:
آمریکا و اروپا نمی‌گذارند ایران را بسازیم
جنگ به ما تحمیل شده و روز‌به‌روز بدتر می‌شود
بازرگانان و تجار به دولت کمک کنند
مجلس تعهداتی بر گردن دولت می‌گذارد که با واقعیت همخوانی ندارد
با ناترازی‌ها، دولتی بدهکار درست کرده‌اند، بعد می‌گویند مشکل را حل کنید
این قاعده سیاست‌ورزی در ایران است که هر چقدر هم مثبت‌اندیش باشی، روزی سفره دل می‌گشایی و از موانع بی‌شماری می‌گویی که پیش پای تو و دولت تو انداخته شده است. دیروز مسعود پزشکیان که نام دولت خود را «وفاق ملی» گذاشته از دشواری‌هایی سخن گفت که این روزها با آن دست به گریبان است. «شرایط جنگی»، «سنگین کردن تعهدات دولت توسط نمایندگان مجلس»، «ناترازی‌های مالی و کسری بودجه دولت»، «ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و بانک‌ها»، «بدهی و تعهدات انباشت شده دولت»، «مداخله در کار دولت» و «موانع توسعه» ازجمله مواردی بود که آقای پزشکیان به عنوان مشکلات پیش‌روی دولت چهاردهم یاد کرد. مسعود پزشکیان که به واسطه تنظیم لایحه بودجه از نزدیک در جریان واقعیت‌های اقتصادی کشور قرار گرفته، در سخنان دیروز، همان سیاستمدار مثبت‌اندیشی نبود که در طول انتخابات از او مشاهده کردیم. مسعود پزشکیان دیروز در جمع تجار و کارآفرینان بخش خصوصی، سفره دل گشود و از سختی‌هایی سخن گفت که از روز تحلیف تا امروز بر او و دولتش گذشته است. مسعود پزشکیان از همان روز تحلیف با مسائلی مواجه شد که تا امروز هیچ رئیس‌جمهوری در ۷۵ روز اول کاری‌اش حتی به خواب هم ندیده است. پزشکیان با اشاره به همین موارد گفت: «دشمن از روز تحلیف بنده به دنبال قطع کردن این ید واحد است و می‌خواهد با زور و قلدری ما را مجبور کند در مقابل او سر خم کنیم. آمریکا و اروپایی‌‌ها ما را در وضعیتی قرار دادند که نگذارند، ایرانمان را بسازیم اما ما مصمم هستیم که ایران را بسازیم». وی تاکید کرد: «جنگی که به ما تحمیل شده است روز‌به‌روز بدتر می‌شود اما ما معتقدیم شما می‌توانید در این جنگ کمک‌مان کنید».
آقای پزشکیان در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به بیانی از امیرالمومنین علی(ع) گفت: «مولا علی در خطبه‌ای در نهج‌البلاغه وقتی جامعه را طبقه‌بندی می‌کند، وظایف و شأن هر قشر را توضیح می‌دهد سپس می‌گوید، هیچ کدام از اینها نمی‌توانند پایدار باشند، مگر اینکه با تاجران و صاحبان صنعت به درستی رفتار شود. ما باید همین نگاه را باور داشته باشیم که مملکت ما با تعامل صحیح با تاجران و صادرکنندگان قوام و پایداری می‌یابد و ما خود را موظف می‌دانیم که موانع را از پیش پای تجارت و تولید برداریم. ما به دنبال تعامل با شما هستیم و در سفرهای خارجی نیز از شما کمک می‌گیریم و به عنوان مثال در همین سفر پیش‌رو برای شرکت در اجلاس بریکس به دنبال آن هستیم تا خواسته‌ها و حرف‌های شما را دنبال کنیم».
سخنان رئیس‌جمهوری در آستانه ماه آبان و تقدیم نخستین لایحه بودجه دولت چهاردهم به مجلس، بوی انتقاد نسبت به رفتار برخی نمایندگان گرفت. آقای پزشکیان گفت: «یکی از معضلات ما هدف‌گذاری‌هایی است که در نهادهای حکومتی برای بخش تولید می‌شود و بخشی از ناترازی بانک‌ها، نتیجه این تصمیمات ازجمله مصوبات امثال بنده در مجلس است. مجلس تعهداتی به گردن دولت‌ها می‌گذارد که با واقعیت‌ها همخوانی ندارد. از یک‌سو تعهد برای دولت ایجاد می‌کنیم که مثلاً به اقشاری وام داده شود، یا اقشاری را بیمه کند و همه اینها برای دولت و بانک‌ها بدهکاری و ناترازی درست می‌کند و بعد وقتی مشکل درست شد، می‌گوییم دولت آن را حل کند».
رئیس‌جمهوری با بیان اینکه «وضع ما به تبع این ناترازی‌ها خوب نیست، ما درحال جنگ هستیم و روز‌به‌روز هم وضعیت بدتر می‌شود»، افزود: «شما تولیدکنندگان، صنعت‌گران و تاجران می‌توانید کمک کنید ما راه را باز می‌کنیم. جنگ امروز، جنگ اندیشه و تولید و تجارت و صنعت است و مبارزه در این جنگ نیازمند بستری است که ما به‌عنوان دولت باید آن را آماده کنیم و مصمم هستیم و معتقدیم به هر شکلی باید این بستر برای شما فراهم شود؛ تلاش می‌کنیم به نحو مقتضی موانع را از پیش پای شما برداریم».
رئیس‌جمهور پزشکیان با اشاره به اینکه هر مداخله‌ای عوارض هم دارد، اضافه کرد: تلاش ما این است که عوارض ناشی از این مداخلات و رفع موانع برای تولید و اقتصاد تا جای ممکن کم باشد. ما نباید بگذاریم گروه‌هایی در این فرآیندها صدمه ببینند و برای جلوگیری از آسیب به آنها راه‌حل‌هایی ارائه می‌کنیم و شما می‌توانید به ما در یافتن این راه‌حل‌ها کمک کنید». رئیس‌جمهور گفت: «هر تشکیلات و نهادی مثل شورای عالی صادرات که مورد نیاز است،باید ایجاد شود؛ ما آمادگی داریم با شما برای حل مشکلات جلسه بگذاریم و مطالبات شما را برآورده کنیم. آماده‌ایم برای رونق تولید و توسعه آن وقت بگذاریم و موانع آن را هم برطرف کنیم».
ما در جنگ هستیم
سخنان رئیس‌جمهوری تا اینجا عادی بود و اگرچه نشان از سخت بودن شرایط داشت اما از جایی به بعد، نشان‌دهنده خطیر بودن شرایط را داشت. رئیس دولت چهاردهم گفت: «تصمیم گرفتن بدون توجه به عوارض احتمالی مشکل ایجاد می‌کند. امروز ما در جنگ هستیم و معتقدیم که تولیدکنندگان و صادرکنندگان ما در خط مقدم این جنگ حضور دارند و ما باید با آنها همراهی کنیم. عزیزان ما در مجلس هم این تعامل را دارند و با هم می‌توانیم مشکلات را حل کنیم. قرار نیست کسی را محکوم کنیم، تصمیماتی گرفته شده است که به اینجا رسیده‌ایم اما امروز همه با هم کاری کنیم که به سوی رونق و ماندگاری برویم و ایرانی بسازیم که عزت و سربلندی‌اش افزوده شود».
رئیس‌جمهور گفت: باید کاری کنیم که تازه به دوران رسیده‌ها در برابر ایران با این تاریخ طولانی‌اش، حرفی برای گفتن نداشته باشند. ایرانیان برای ایران و برای رونق و توسعه این کشور هر کاری که از دست‌شان بر بیاید، انجام می‌دهند و مطمئن باشید ما نیز در حکومت تا آخر با شما هستیم و در کنار شما با مشکلات خواهیم جنگید. هر کاری که لازم است در سازمان‌های جهانی مثل اوراسیا، بریکس و شانگهای برای شما انجام می‌دهیم. ما باهم دست‌به‌دست هم می‌دهیم و مشکلات را حل می‌کنیم».
معنی سخنان رئیس‌جمهوری
مسعود پزشکیان چنان‌که در رقابت‌های انتخاباتی هم نشان داد، اهل جنجال نیست و از نگران کردن مردم پرهیز می‌کند. با این حال، سخنان دیروز آقای پزشکیان به اندازه کافی برای اینکه نگران باشیم، کفایت می‌کند. رئیس‌جمهوری دیروز درباره ناترازی‌های مالی و به طور مشخص درباره ناترازی نظام بانکی و صندوق‌های بازنشستگی سخن گفت. به شرایط جنگی اشاره کرد و در عین حال از دریافت کمک از سازمان‌های بریکس و شانگهای و اوراسیا حرف به میان آورد. معنی سخنان ایشان احتمالاً این است که ایران برای گذار از وضع موجود به کشورهای عضو پیمان شانگهای و بریکس تکیه می‌کند که عمدتاً روسیه و چین هستند. آقای پزشکیان همچنین به تعهداتی اشاره کرد که نمایندگان مجلس روی دوش دولت می‌گذارند که تشدیدکننده ناترازی‌های اقتصادی است. اشاره آقای پزشکیان وقتی معنی پیدا می‌کند که مطابق برنامه، دولت قرار است لایحه بودجه را همین روزها به مجلس تقدیم کند.
بودجه ۱۴۰۴ درحالی مهیای ارائه به مجلس می‌شود که کشور با مشکلاتی چون تورم بالا و رکود اقتصاد مواجه است. در این میان یکی از مسیرهای خلق بحران در اقتصاد کشور، بررسی لایحه بودجه در مجلس شورای اسلامی است که سال‌به‌سال به رقم کسری بودجه می‌افزاید و باعث می‌شود دولت برای تامین مخارج خود از جمله عائله بزرگ خود که هر سال به تعداد آن افزوده می‌شود، دست به استقراض از بانک‌ها بزند و بر شدت تورم بیفزاید.
یکی از اهداف دولت فعلی اصلاح ساختار بودجه است که قصد دارد از طریق احصا و شفاف‌سازی بدهی‌ها و تعهدات دولت و مدیریت و تادیه بدهی‌ها به آن برسد.
درحالی که خود بزرگ‌ترین بدهکار نظام بانکی است و این پارادوکس عجیبی ایجاد کرده است. راه دوم واقعی کردن منابع و مدیریت مصارف دولت و اجتناب از کسری بودجه است که به نظر می‌رسد با ادغام مصارف هدفمندسازی یارانه با بودجه عمومی دولت از همین الان کسری بودجه دولت به بیش از ۴۰ درصد برسد ضمن اینکه بیش از ۸۰ درصد هزینه‌های دولت صرف پرداخت حقوق و دستمزد می‌شود که در این صورت جزو هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر بوده و چنین مدیریتی از توان دولت خارج می‌شود، مگر اینکه هزینه‌های اجتناب‌پذیری مثل تخصیص طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای کاهش یابد که این امر به منزله توقف عمران و آبادانی و به تبع آن کاهش تولید و سرمایه‌گذاری خواهد بود. دولت در بودجه سال آینده عنوان کرده که قصد دارد به شفاف‌سازی و ضابطه‌مندی درآمدها و هزینه‌های شرکت نفت و سایر شرکت‌های دولتی بپردازد که در این خصوص باید گفت کدام شرکت دولتی؟
درحال حاضر اکثر شرکت‌های سودده به دلیل نوع برخورد دولتی تبدیل به دستگاه تخصیص بگیر شده‌اند و در واقع از دولت بابت هزینه‌های خود تخصیص دریافت می‌کنند.
عمده شرکت‌های سودده در عمل زیان‌ده هستند و به دلیل اینکه مجلس شورای اسلامی آنها را مکلف کرده تا نیروهای پیمانکاری و قراردادی خود را رسمی کنند این شرکت‌ها هزینه‌های زیادی را بابت پرسنلی پرداخت می‌کنند که همین عامل به ناکارآمدی این شرکت‌ها منجر شده، ضمن اینکه شرکت‌های زیرمجموعه نفت بزرگ‌ترین بدهکار سیستم بانکی، صندوق توسعه ملی و خزانه‌داری و بخش‌های غیردولتی هستند که همین امر درآمدهای دولت را بسیار کاهش داده و هنر بودجه‌ریزی دولتی این بوده که شرکت‌های دولتی را از حالت سوددهی به زیان آور بودن تبدیل کرده و آنها را زیر چتر حمایت خود قرار داده است.
یکی از اقدامات سازمان برنامه و بودجه برای ایجاد شفافیت در بودجه حذف تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۳ موصوف به هدفمندی و ادغام آن در بودجه عمومی است با توجه به اینکه منابع حاصل از فروش فرآورده‌های داخلی و صادراتی و بعد مصارف آن اعم از یارانه معیشتی، پرداخت به گندم‌کاران و یارانه دارو در این تبصره به صورت جداگانه گنجانده می‌شود و رقم آن امسال ۵۹۸ هزار میلیارد تومان بوده، بنابراین برای ایجاد شفافیت در بودجه تصمیم گرفته شد که منابع و مصارف تبصره ۸ به بودجه عمومی متصل شود که همین امر منجر به کسری شدید بودجه کل کشور خواهد شد، ضمن اینکه پیش‌بینی می‌شود تا پایان امسال رقم هدفمندسازی یارانه‌ها به ۸۱۴ هزار میلیارد تومان برسد که با احتساب رشد ۱۰ درصدی در سال آینده در بهترین حالت این رقم تا بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش خواهد یافت.
پاشنه آشیل دولت چهاردهم
طبق برآوردهای کارشناسی روزانه ۱۲.۲ میلیون لیتر فرآورده نفتی از کشور خارج می‌شود که این رقم به صورت غیررسمی ۲۰ میلیون لیتر است که ۹۰ درصد آن را گازوئیل تشکیل می‌دهد بعد از آن بنزین و نفت کوره در رده‌های دوم و سوم قرار دارند همین مساله باعث شده کشور به واردکننده فرآورده تبدیل شود به طوری که برآورد می‌شود تا پایان امسال ۸۰ هزار میلیارد تومان از مصارف هدفمندی صرف واردات فرآورده شود. این درحالی است که سهم شرکت ملی نفت و گاز از صادرات کاهش یافته و همین موجب ناترازی انرژی در کشور شده است. سهم صندوق توسعه از درآمدهای نفتی نیز طبق قانون برنامه پنجم با سالانه ۲ درصد افزایش به ۴۰ درصد رسیده که قدر مسلم با ادامه روند موجود و بدهی بالای شرکت‌های نفتی توان بازپرداخت به شدت کاهش یافته و در نهایت تادیه این بدهی‌ها را با مشکل مواجه خواهد کرد. در نهایت برآورد می‌شود، مصارف بودجه به ارقام بالای ۳۰ درصد افزایش یابد و همین ناترازی‌ها موجبات کسری شدید بودجه را فراهم آورد.
