توسط : شهادت ۳۰ دانشآموز و ۷ معلم
گروه اجتماعی: در جریان جنگ ۱۲روزه اخیر میان ایران و اسرائیل، شهرهای ایران بهویژه تهران هدف حملات هوایی قرار گرفتند. بنابر اعلام رسمی وزیر آموزشوپرورش، در این حملات «۳۰ دانشآموز» و «۷ معلم» شهید شدند؛ همزمان یکی از دانشآموزان نیز مجروح شد. آموزشوپرورش ستادی ویژه برای مدیریت شرایط جنگی تشکیل داده است. بر اساس گزارشهای دولتی، از مجموع ۳۰ دانشآموز جانباخته ۲۱ نفر در تهران زندگی میکردند. همچنین ۳۶ مدرسه که در مجاورت محل انفجارها بودند، آسیب دیدند اما با تلاش مسئولان بهسرعت تعمیر شدند و فعالیت آنها ادامه یافت.
بنابر آمار وزارت آموزشوپرورش ایران، در این دوره کوتاه ۳۰ دانشآموز و ۷ معلم به مقام شهادت نائل شدند. علیرضا کاظمی، وزیر آموزشوپرورش با اشاره به راهاندازی ستاد هماهنگی مدیریت شرایط جنگی و تشکیل ۱۴ کمیته تخصصی، گفت که سناریوهای مختلفی برای استمرار آموزش در شرایط بحرانی تدوین شده است. او تصریح کرد که با وجود همه چالشها، روند آموزشی مختل نشده و آزمونهای داخلی به مراکز استانی واگذار شده است؛ این در حالی است که گزارشهای میدانی از وارد شدن خسارت به ساختمان برخی مدارس بر اثر انفجارهای ناشی از موشکباران خبر میدهند؛ هرچند مسئولان دولتی تاکید کردهاند که مدارس آسیبدیده بهسرعت بازسازی شدهاند.
واکنش جامعه بینالمللی
حمله به اماکن آموزشی و مناطق مسکونی، واکنش گسترده نهادهای بینالمللی را برانگیخته است. کارشناسان مستقل حقوق بشر سازمان ملل متحد در بیانیهای، این حملات را «نقض فاحش اصول بنیادین حقوق بینالملل» و «تجاوز آشکار» توصیف کردهاند. آنها افزودند حتی در شرایط دفاع مشروع نیز کشورها باید ضوابط ضروری همانند تناسب و تفکیک را رعایت کنند. کمیته بینالمللی صلیب سرخ نیز بر لزوم حمایت از آموزش تاکید و اعلام کرده است: «حقوق بینالملل بشردوستانه از طرفهای درگیر میخواهد از حمله به دانشآموزان، معلمان و مدارس پرهیز کنند. کودکان غیرنظامی هستند، معلمان هم غیرنظامی هستند، مدارس، بناهای غیرنظامی هستند». سازمان یونسکو نیز با صدور بیانیهای تکرار کرد که «آموزش هرگز نباید هدف قرار گیرد» و حمله به مراکز آموزشی و نیروهای آموزشگاهی را در سراسر جهان بهشدت محکوم کرده است.
کارشناسان حقوق بینالملل بهصراحت میگویند اقدام به هدف قرار دادن مناطق مسکونی و غیرنظامی از مصادیق نقض تعهدات بینالمللی و حتی «جرم جنگی» محسوب میشود. مطابق ماده ۵۱ از پروتکل الحاقی اول به کنوانسیونهای ژنو، غیرنظامیان (بهویژه کودکان) «از حمایت ویژهای برخوردار هستند» و هدف قرار دادن مناطقی که فاقد هرگونه تاسیسات نظامی هستند، جنایت جنگی تلقی میشود؛ بهعبارت دیگر بر اساس اصول بنیادین حقوق بینالملل بشردوستانه، حمله به غیرنظامیان و اماکن غیرنظامی- مانند خانهها، بیمارستانها، مدارس و اماکن فرهنگی- به شدت ممنوع است. در این چارچوب، نقض حریم شهروندان بیگناه ایران در خلال این حملات، واکنشهای حقوقی و سیاسی را در مجامع بینالمللی بهدنبال داشته است.
تمایز باید قائل شد
صالح نقرهکار، حقوقدان در این باره با تاکید بر حفاظت از غیرنظامیان و مدارس به سازندگی میگوید: «اصول بنیادین حقوق بینالملل بشردوستانه به طرفهای درگیر فرمان میدهد که میان نظامیان و غیرنظامیان تمایز قائل شوند و از حمله به غیرنظامیان خودداری کنند. در این اصول تاکید شده است که «حمله به غیرنظامیان ممنوع است» و امکان غیرنظامی «خانهها، بیمارستانها، مدارس، اماکن زیارتی، ابنیه تاریخی و…» نباید هدف قرار گیرند».
او ادامه داد: «همچنین بر اساس کنوانسیونها و پروتکلهای بینالمللی، کودکان و معلمان نیز مشمول حمایت ویژه هستند. کمیته بینالمللی صلیب سرخ با اشاره به آموزههای حقوق بشردوستانه میگوید، دانشآموزان و معلمان باید از خشونت در امان باشند. یونسکو نیز بر لزوم حفاظت از محیطهای آموزشی و حمایت از روند تحصیل تاکید کرده است».
نقرهکار با بیان اینکه این اقدام، نقض آشکار پروتکلهای ژنو است، تاکید کرد: «بر اساس ماده ۵۱ پروتکل الحاقی اول کنوانسیونهای ژنو، هر حملهای به مناطق مسکونی فاقد اهداف نظامی خاص (که تنها مامنی برای غیرنظامیان هستند) خودبهخود «جنایت جنگی» محسوب میشود. در واقع، «هدف قرار دادن مناطقی که فاقد هرگونه تاسیسات نظامی هستند و تنها مامن زنان، کودکان و سالمندان هستند، جنایت جنگی محسوب میشود؛ رژیم اسرائیل با علم به حضور خانوادهها در منطقه هدف و بدون هیچگونه هشدار قبلی، مرتکب جنایت شده است».
کارشناسان حقوق بشر و ناظران بینالمللی بارها تاکید کردهاند که حتی در دعوای دو کشور، قواعد حقوق بشردوستانه بینالمللی باید رعایت شود و مسئولان این حملات در صورت اثبات در مجامع قضایی بینالمللی پاسخگو خواهند بود.
