بن‌بست بریکس

مشکل “ترامپ” با اعضای بریکس

دونالد ترامپ یک بار دیگر علیه کشورهای عضو سازمان بریکس موضع گرفت و گفت:«وقتی درباره گروه ۶ کشوری بریکس شنیدم اساسا به شکلی بسیار سخت به آن ضربه زدم. چنانچه این بلوک شکل معناداری به خود پیدا کند، سریعا به پایان می‌رسد. ما هرگز اجازه نخواهیم داد که کسی ما را به بازی بگیرد».
این شدیدترین و صریح‌ترین تهدید دونالد ترامپ علیه کشورهای عضو بریکس است و زمانی دوباره مطرح می‌شود که کشورهای این سازمان خواستار استفاده از یک ارز جدید به جای دلار شدند. اخیرا لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا گفت: پیدا کردن یک ارز تجاری جدید بی‌نهایت ضروری است، اگرنه قرن بیست‌ویکم را به همان صورتی به پایان خواهیم رساند که قرن بیستم را آغاز کردیم و این برای بشریت خوب نخواهد بود. رئیس جمهور برزیل موانع پیش روی حذف دلار را اقتصادی ندانست و گفت: همه چیز سیاسی است و باید آن را رفع کنیم.
ایران سال‌هاست که به دلایل سیاسی و اقتصادی، به‌ویژه به دلیل تحریم‌های آمریکا، به دنبال کاهش وابستگی به دلار و دلارزدایی از اقتصاد خود است. به این ترتیب وقتی سیاستمداران کشورهای دیگر درباره کنار گذاشتن دلار از مناسبات اقتصادی جهان صحبت می‌کنند، مقامات ایرانی قند در دلشان آب می‌شود. با این حال تلاش‌های ایران و دیگر کشورهای مخالف سلطه دلار با چالش‌هایی مواجه بوده است.
دونالد ترامپ به شدت با روند دلارزدایی مخالف است و آن را تهدیدی برای هژمونی اقتصادی آمریکا می‌داند. او بارها هشدار داده که اگر کشورهای بریکس دلار را کنار بگذارند با تعرفه‌های سنگین ۱۰۰ درصدی بر کالاهای آنها مواجه خواهند شد. ترامپ معتقد است که حفظ جایگاه دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی برای قدرت اقتصادی و سیاسی آمریکا حیاتی است و سیاست‌های تعرفه‌ای او، مانند اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر کانادا و مکزیک و ۲۰ درصدی بر چین، نشان‌دهنده تلاش برای مقابله با این روند است. او حتی طرح‌هایی مانند «توافق مارالاگو» برای تضعیف ارزش دلار به منظور تقویت صادرات آمریکا را بررسی کرده اما همچنان از تسلط دلار حمایت می‌کند.
دونالد ترامپ تأکید کرده که هیچ شانسی برای جایگزینی دلار آمریکا در تجارت بین‌المللی توسط بریکس وجود ندارد و کشورها باید با آمریکا خداحافظی کنند اگر چنین تلاشی کنند. این تهدیدها می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از فشار سیاسی و اقتصادی دیده شود که احتمالاً بریکس را نگران می‌کند. چندی پیش پس از تهدید دونالد ترامپ مبنی بر اعمال ۱۰۰ درصد تعرفه بر کشورهایی که دلار را کنار بگذارند، روسیه بلافاصله از سیاست رسمی خود در زمینه جایگزینی پول بریکس به‌ جای دلار عقب نشست.
تهدیدهای دونالد ترامپ علیه کشورهای عضو بریکس، به‌ویژه در زمینه دلارزدایی، بخشی از استراتژی گسترده‌تر او برای حفظ سلطه اقتصادی و سیاسی آمریکا در جهان است. او دلار را نه تنها به‌عنوان یک ابزار اقتصادی بلکه به‌عنوان نمادی از قدرت ژئوپلیتیکی ایالات متحده می‌بیند. از دیدگاه ترامپ هرگونه تلاش برای کاهش وابستگی به دلار یا ایجاد ارز جایگزین، چالشی مستقیم علیه هژمونی آمریکاست که باید با ابزارهای اقتصادی مانند تعرفه‌های سنگین یا حتی تهدیدهای سیاسی پاسخ داده شود. این رویکرد ریشه در نگرانی عمیق‌تر از تغییر نظم جهانی دارد، جایی که بریکس با جذب اعضای جدید و تقویت همکاری‌های اقتصادی به ‌تدریج به نیرویی تبدیل شده که می‌تواند، توازن قدرت اقتصادی را به نفع اقتصادهای نوظهور تغییر دهد.
در مقابل، کشورهای بریکس، به‌ویژه چین و روسیه، دلارزدایی را نه تنها یک هدف اقتصادی بلکه یک ضرورت استراتژیک برای کاهش آسیب‌پذیری در برابر تحریم‌های غرب می‌دانند. تحریم‌های گسترده علیه روسیه پس از جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲ و محدودیت‌های مالی علیه ایران، نمونه‌های روشنی از استفاده آمریکا از دلار به ‌عنوان یک سلاح سیاسی هستند. این وضعیت باعث شده تا کشورهایی مانند چین، که مازاد تجاری قابل‌توجهی دارد، و روسیه، که به دنبال کانال‌های مالی مستقل است، به‌طور جدی به دنبال ایجاد سیستم‌های پرداخت جایگزین مانند شبکه‌های بانکی درون‌گروهی یا حتی یک ارز مشترک باشند. با این حال اختلافات داخلی در بریکس به‌ویژه بین کشورهایی مانند چین و روسیه که رویکرد تهاجمی‌تری به دلارزدایی دارند و هند و برزیل که محتاط‌تر عمل می‌کنند، مانع از پیشرفت سریع این هدف شده است. هند، به‌عنوان مثال، به دلیل روابط استراتژیک با آمریکا و وابستگی به بازار این کشور، تمایلی به حمایت از یک ارز واحد بریکس ندارد و بیشتر بر تجارت با ارزهای ملی تمرکز کرده است.
با این حال از آنجایی که بسیاری از این کشورها به تجارت با آمریکا وابسته هستند، تهدیدهای ترامپ می‌تواند پیامدهای جدی برای اقتصاد آنها داشته باشد. این نگرانی به ویژه برای کشورهایی که بخش بزرگی از تجارت خود را با آمریکا انجام می‌دهند مانند چین و هند، می‌تواند قابل توجه باشد. با این حال ترس یا نگرانی در چنین مواردی می‌تواند بیشتر به عنوان توجه به پیامدهای اقتصادی و سیاسی تعبیر شود تا ترس محض. بریکس ممکن است به دنبال راه‌هایی برای مقابله یا تطبیق با سیاست‌های ترامپ باشد، نه فقط ترس از آنها.
در مجموع، تلاش بریکس برای دلارزدایی از نگرانی‌های اقتصادی، سیاسی و استراتژیک ناشی می‌شود اما موانع سیاسی و نبود جایگزین قوی، مانع پیشرفت سریع این روند است. بریکس تاکنون در ایجاد سازوکارهای مالی مانند بانک توسعه جدید (NDB) و ترتیبات ذخیره ارزی احتیاطی (CRA) موفق بوده است. افزایش همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف می‌تواند به تحقق اهداف بیشتر منجر شود. اما موفقیت بریکس برای کنار گذاشتن دلار به عوامل مهمی بستگی دارد که شاید در شرایط کنونی مهیا نباشند.