توسط : مریم حسینیان نویسنده پس از سالها مبارزه با سرطان درگذشت
مریم حسینیان، داستاننویس پس از سالها مبارزه با بیماری سرطان در روزهای اخیر به کما رفته بود و دیروز دهم مرداد درگذشت. مهدی یزدانیخرم، داستاننویس و همسر مریم حسینیان، صبح جمعه این خبر را در صفحۀ اینستاگرامش اعلام کرد. مریم حسینیان، زاده اول فروردین ۱۳۵۴ در مشهد بود. او تحصیلات خود را در رشتۀ مهندسی خاکشناسی در دانشگاه فردوسی مشهد به پایان رساند سپس کارشناسی زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه پیام نور مشهد دریافت کرد. حسینیان از فعالان انجمن ادبیات داستانی خراسان بود و سالها با مطبوعات مختلف همکاری داشت. «بهار برایم کاموا بیاور»، «بانو گوزن»، «ما اینجا داریم میمیریم» و «نئوهاوکینگها یا سازش با سوراخهای جوراب مورچه» از آثار این نویسنده هستند. رمان «بهار برایم کاموا بیاور» نخستین رمان مریم حسینیان که سال ۱۳۸۹ منتشر شد، نامزد جایزۀ بنیاد هوشنگ گلشیری شده بود. مجموعه داستان کوتاه «مار یا انگشت» و بازآفرینی داستانهای «منطقالطیر» برای نوجوانان (نشر پارسه) هم از دیگر آثار اوست.
آغاز موفق
«بهار برایم کاموا بیاور» مریم حسینیان، رمانی است در ژانر ادبیات گوتیک که در نخستین سال انتشار خود، در لیست نامزدهای جایزۀ بنیاد هوشنگ گلشیری قرار گرفت. داستان از توالی مشخصی برخوردار نیست و نویسنده مرتب خوانندگان خود را از گوشهای به گوشه دیگر قصه هدایت میکند. ماجرای اصلی رمان که در ۲۳ فصل روایت شده در خانهای اتفاق میافتد که در مکانی دورافتاده و درست وسط برف و کولاک واقع شده است. مکانی که در آن به جز همین خانه، خانۀ دیگری به چشم نمیخورد. حسینیان از همان ابتدای قصه، خواننده را با فضایی که کاراکترها در آن قرار گرفتهاند، آشنا میکند و داستانی دلهرهآور و سرشار از تعلیق را پیش روی او قرار میدهد. راوی «بهار برایم کاموا بیاور» یک زن است که قصه را در قالب نامه برای همسر خود بازگو میکند اما مخاطب از نام او و همسرش بیاطلاع است و این بیاطلاعی، عنصری است که نویسنده، داستان را با آن پیش میبرد و خواننده در پایان قصه متوجه دلیل آن میشود. «بهار برایم کاموا بیاور» با وجود اینکه نخستین رمان مریم حسینیان بود اما تمام معیارهای یک اثر حرفهای را داراست و توانست با فضاسازی درست و چندگانه، قصهای لایه لایه از اضطرابها و دنیای درونی و متناقض یک زن را به تصویر بکشد. این اثر با ساختار پر فراز و نشیب، غافلگیریهای فراوان و صحنههایی تکان دهنده، مخاطب را با خود همراه کرده و توجه او را به خوبی جلب میکند.
جادویی در کنار جهان واقعی
«ما اینجا داریم میمیریم» دومین رمان حسینیان است که زنان و دنیای آنها از دغدغههایش بود. «ما اینجا داریم میمیریم» در فضایی واقعی میگذرد اما نویسنده با افزودن رگههایی از فانتزی، کارش را به رئالیسم جادویی نزدیک میکند و به جهان واقعی داستانش رنگو بویی تازه میدهد. جهان مرموز و جادویی در کنار جهان و رخدادهای واقعی، روایت داستان را شکل میدهد. در این داستان هم حضور «پری» که پیشینهای افسانهای اسطورهای در ادبیات ایران و جهان دارد، در جهان مدرن داستان به عنصری جذاب تبدیل شده است. این سبک نوشتن در رمان دیگر او یعنی «بانو گوزن» هم دیده میشود. آپارتمانی در یوسفآباد محل وقوع داستان است. آدمهایی در این خانه زندگی میکنند و آدمهایی میآیند و میروند. نیروی پیشبرنده و درگیرکننده در داستان اختلاف دو خواهری است که در این خانه زندگی میکنند. آدمهایی متفاوت که ناچارند، یکدیگر را تحمل کنند. زنی متعصب که کینه و نفرتی از خواهر کوچکتر خودش دارد چراکه خواهرش شاد و سرخوش است. از شخصیتهای دیگر کتاب میتوان به دختر جوانی اشاره کرد که سرگرم رأی جمع کردن برای انتخابات است و نیز زنی خانهدار که خانهاش در حال فروریختن است؛ همچنین شخصیتهایی جادویی که ناظر قصهاند. در یک طبقه از آپارتمان، دو خواهر یعنی گوهر و پری زندگی میکنند که تفاوتهای فرهنگی و سلیقهای دارند. پری مطلقه و سرخوش است و در پی شادی اما گوهر، بازنشستهای فرهنگی متعصب و سرسخت و منزوی است. مردی دندانپزشک و همسر بیمارش ساکن یکی دیگر از طبقات هستند و خانوادهای با دو فرزند، ساکن طبقهای دیگر؛ این خانواده بعد از مدتها توانستهاند از محلهای پایینتر به این محل بیایند. در این میان شخصیتهایی فرعی نیز وجود دارند. همۀ این شخصیتها، نادانسته با هم در ارتباط هستند. پریهای کوچک از ساکنان دیگر این آپارتمان هستند که در کنار این آدمها حضور دارند. کار این پریها این است که خوشبختیهای کوچکی در جیب مردم میاندازند، آنها گم شدهاند و از آشپزخانۀ گوهر و پری سر درآوردهاند. این پریهای کوچک، حال و هوای واقعی و روزمرۀ داستان را از شکل عادی آن خارج میکنند و روح تازهای به آپارتمان میدمند. آنها در جهانی پاک و معصومانه زندگی میکنند و هیچ درکی از زشتیهای این جهان ندارند. هر فصل رمان یک راوی دارد که از زاویه دید خودش و با مونولوگهایی ذهنی، بخشی از داستان را روایت میکند. همۀ راویها در روایت خودشان حق به جانب هستند و همۀ حق را به خودشان میدهند. دیدگاهها و عقایدی که این راویها روایت میکنند، چیزهایی هستند که هر روزه در کوچه و خیابان شاهد آن هستیم و آنها را میشنویم. مریم حسینیان کوشیده است تا با ترکیب این عناصر به روایت تازهای دست یابد و سبک خاص خودش را شکل بدهد و تا حدی هم موفق شده است.
تصمیمگیری بر سر دو راهی
«بانو گوزن» سومین رمان مریم حسینیان است و داستان تنهاییهای زنی در آستانۀ یکی از بزرگترین تغییرات زندگیاش، یعنی مادر شدن را روایت میکند. «طاطا»، شخصیت اول «بانو گوزن» است که در نخستین قدمهای پیشرفت و توسعۀ کسبوکار هنری خود متوجه میشود که باردار است. حال او مانده و رویایی که نمیخواهد بهخاطر این اتفاق غیرمنتظره از آن دست بکشد اما مسأله اینجاست که کودک متولد نشدۀ او در شرایطی نامناسب قرار دارد و پزشکان اکیداً به او توصیه کردهاند، استراحت مطلق پیشه کند. او در این اجبار به وجود آمده، دست به مرور گذشتۀ خود میزند و مخاطب را با خود همراه میکند. اگرچه شخصیت اول رمان یک زن است اما حسینیان این داستان را فقط برای زنان به نگارش درنیاورده است. «بانو گوزن» خط مشترکی است که انسانها میتوانند، روی آن حرکت کنند و به واسطۀ حرکت روی این خط مشترک، یکدیگر را درک کنند. در این رمان پای افکار و احساساتی در میان است که پیرامون عمیقترین تجربیات انسانی شکل میگیرند؛ کیست که نتواند داشتن یک رویا و تلاش برای آن سپس قرار گرفتن در وضعیتی که شخص را وادار به عقب کشیدن موقت یا دائم از آن رویا میکند، درک نکند؟ رنجی که در «بانو گوزن» به تصویر کشیده شده، رنجی ملموس برای همۀ انسانهاست و حسینیان موفق شده با خلق داستانی جذاب، خواننده را با قصۀ خود همراه و همدل کند.
روایت رنج زندگی
مریم حسینیان در «نئوهاوکینگها: یا سازش با سوراخهای جوراب مورچه» به روایت دو سال از زندگیاش در مواجهه با بیماری سرطان میپردازد. این کتاب، نگاهی صمیمی و عمیق به تجربه نویسنده از این بیماری دارد و نشان میدهد، چگونه او به یک «نئوهاوکینگ» تبدیل شده است و مینویسد: لجبازی… بله، لجبازی با بیماری… این میتواند وجه اشتراک من و استیون هاوکینگ باشد.» حسینیان در این اثر به جای پرداختن به موضوعاتی مانند مبارزه با بیماری، شکست یا پیروزی بیشتر بر روی درد و زندگی در مواجهه با بیماری تمرکز دارد. او حالات بیماری را بسیار دقیق و جزیی توصیف میکند و این توصیفات، عامل اصلی جذابیت و گیرایی روایتش است. این توصیفات نهتنها درد و رنج بیماری را دربرمیگیرد بلکه بر رفتارهای اطرافیان با فرد بیمار نیز تمرکز میکند. همچنین بر اساس حالات درونی شخصیت طرحریزی شده و درونگرایانه است. «نئوهاوکینگها» داستانی است که از میانۀ ماجرا آغاز میشود؛ جایی که چند ماهی از جراحی و دورۀ اول شیمیدرمانی نویسنده گذشته اما متوجه دو کیست آبدار در حفرۀ شکم خود میشود. این آغاز سفری است به درون ذهن و بدن او، سفری که با درد، امید، ترس و پذیرش همراه است. حسینیان با بیانی ساده و صمیمی اما در عین حال ادبی و پرورده، تجربیات خود را از مراحل مختلف بیماری، از تشخیص تا درمان و مواجهه با چالشهای روحی و جسمی به اشتراک میگذارد. یکی از ویژگیهای برجستۀ این کتاب، همذاتپنداری نویسنده با استیون هاوکینگ، فیزیکدان مشهور است. او در طول داستان با هاوکینگ به گفتوگو میپردازد و از او به عنوان نمادی برای پذیرش و مقابله با محدودیتهای جسمی استفاده میکند. این ارتباط، به کتاب عمقی فلسفی میبخشد و نشان میدهد چگونه میتوان با وجود محدودیتها به زندگی ادامه داد و حتی در آن معنا یافت.
