توسط : قلعه حیوانات ۸۰ ساله شد
۸۰ سال از انتشار قلعه حیوانات گذشت. رمانی به قلم جورج اورول که در ظاهر داستانی درباره حیوانات یک مزرعه بود اما در عمق خود یکی از تندترین نقدهای قرن بیستم به قدرت، ایدئولوژی و خیانت به آرمانهای انقلابی محسوب میشود.
انتشار این کتاب در بحبوحه پایان جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ سرد به خودی خود یک موضعگیری سیاسی بود. بریتانیا و آمریکا هنوز در ائتلافی شکننده با شوروی قرار داشتند اما اورول هشدار داد که پشت پرده، استبدادی جدید در حال شکلگیری است. همین جسارت باعث شد، بسیاری از ناشران ابتدا از چاپ آن سر باز بزنند. اورول با قلعه حیوانات عملاً پرده از چیزی برداشت که سیاستمداران غربی ترجیح میدادند، نادیده بگیرند. خیانت شوروی به همان آرمانهایی که ادعای دفاع از آنها را داشت.
اما دامنه تأثیر قلعه حیوانات بسیار فراتر رفت. این کتاب نه فقط شرحی از تجربه شوروی بلکه الگویی جهانی برای فهم «خیانت انقلابها» شد. از انقلابهای شکستخورده خاورمیانه در دهه گذشته تا موج پوپولیسم در آمریکای لاتین و حتی روندهای اقتدارگرایانه در شرق اروپا در همه جا میتوان بازتاب همان داستان اورولی را دید: رهبرانی که با شعار عدالت و آزادی میآیند و در غیاب شفافیت و نظارت، خود به اربابان تازه بدل میشوند.
اورول که خود تجربه زیسته نزدیکی از انقلابها و جنگهای ایدئولوژیک داشت در قلعه حیوانات نشان داد چگونه یک انقلاب آزادیخواهانه در فقدان نهادهای پاسخگو، شفافیت و تقسیم واقعی قدرت، میتواند به استبدادی تازه منجر شود. حیوانات مزرعه علیه ارباب انسانی خود قیام میکنند. آنها به دنبال آزادی، برابری و عدالتاند. اما خیلی زود قدرت به دست خوکها میافتد. خوکها، که ابتدا با شعار برابری بر مسند قدرت مینشینند، در پایان شبیه همان اربابانی میشوند که مردم علیهشان شورش کرده بودند. شعار معروف کتاب «همه حیوانات برابرند اما برخی برابرتر از دیگران» خلاصهای است از فساد ذاتی قدرتی که همه چیز را در اختیار میگیرد.
در آگوست ۱۹۴۵ زمانی که جهان هنوز از شوک جنگ جهانی دوم بیرون نیامده بود، جورج اورول رمانی منتشر کرد که در ظاهر قصهای کودکانه درباره حیوانات یک مزرعه بود اما در واقع به یکی از سیاسیترین و تندترین متون قرن بیستم تبدیل شد. امروز ۸۰ سال پس از انتشار قلعه حیوانات، پیام این کتاب بیش از هر زمان دیگری طنینانداز است. انقلابها و انقلابیون بدون نهادهای پاسخگو، خود به آنچه تبدیل میشوند که روزگاری با آن مبارزه کرده بودند.
درس اصلی اورول ساده اما رادیکال است. قدرت بدون کنترل ذاتاً فاسد میشود. حتی وقتی در پوشش آرمانهای انقلابی عرضه شود، بدون نهادهای مستقل، آزادی پایدار نخواهد ماند. این همان هشداری است که بسیاری از جنبشهای معاصر نیز از یاد بردهاند؛ هشداری که هزینه آن بازگشت مکرر به همان چرخه ارباب و رعیت است. ۸۰ سال پس از انتشار، قلعه حیوانات همچنان بیش از یک رمان ادبی است؛ این کتاب یک مانیفست سیاسی جهانی است. اورول با زبانی ساده اما گزنده نشان داد که انقلاب بدون قانون، بدون شفافیت و بدون نهاد، چیزی جز بازتولید استبداد نیست و شاید همین است که قلعه حیوانات را از یک اثر کلاسیک ادبی به کتابی ضروری برای فهم سیاست معاصر بدل میکند.
