توسط : دکتر مصطفی محقق داماد در دیدار اعضای کنگرۀ علامه ملاعبدالله بهابادی عنوان کرد
آیتالله دکتر سیدمصطفی محقق داماد در دیدار اعضای کنگرۀ علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی با تأکید بر ضرورت توجه جدی به علم منطق و معرفی نوآوریهای این حکیم برجسته گفت: «شایسته است نظارت بر پروژۀ احیا و تدوین مقالات تخصصی دربارۀ ملاعبدالله به مؤسسۀ حکمت و فلسفۀ ایران سپرده شود.»
محقق داماد در ادامه گفت: «پیشنهاد میکنم با همکاری این موسسه پروژهای تعریف گردد که طی آن مجموعهای جامع از مقالات علمی دربارۀ نوآوریهای ملاعبدالله گردآوری و بهصورت یک اثر واحد منتشر شود. همچنین باید چهرههایی را شناسایی کرد که کار تخصصیشان منطق است؛ چراکه متأسفانه امروز نگاه ابزاری و نادرستی به منطق و حتی ادبیات عرب رایج شده و این علوم، که در گذشته دروس اصلی حوزه بودند، مهجور ماندهاند.»
پاسخ مطهری به راسل
او با اشاره به تجربۀ علمی خود و همکاری با شهید آیتالله مطهری افزود: «مرحوم مطهری در سال ۱۳۵۱ قرار گذاشتند دو روز در هفته به قم بیایند و در منزل ما مباحث «تعارضات منطقی ارسطو» را تدریس کنند. در این جلسات، که استادان نامداری چون طاهرآبادی، احمد بهشتی و ربانی املشی حضور داشتند، شهید مطهری از حاشیۀ ملاعبدالله مطالبی میآورد و هدف اصلی او این بود که به ما طلبهها نشان بدهد که منطق یک علم مقدماتی صرف نیست. آن جلسات برای ما روشن کرد که غفلت حوزه از منطق، خسارتی علمی است. شهید مطهری در این مباحث به نقدهای راسل بر منطق ارسطویی پاسخ میداد و از ساختار منطقی ارسطو به شکلی زیبا و تازه دفاع میکرد. بعدها که وارد دانشگاه شدم، دیدم گروهی از اساتید بسیار خوبی همچون آقای ضیاء موحد و یوسف ثانی در مؤسسۀ حکمت و فلسفه، دکتر غلامحسین مصاحب در حوزۀ منطق ریاضی و زندهیاد دکتر خوانساری در حوزۀ منطق صوری، بهطور تخصصی به این علم پرداختهاند. منطق صوری دکتر خوانساری یادآور رویکرد دقیق ملاعبدالله است.»
محقق داماد با تأکید بر لزوم ترویج منطق بهعنوان یک علم بنیادین خاطرنشان کرد: «همانگونه که غربیها منطق سنتی را به منطق ریاضی توسعه دادند، ما نیز باید ظرفیتهای منطق سنتی خود، از جمله آثار و نوآوریهای ملاعبدالله بهابادی، را شناسایی و به نسل امروز منتقل کنیم.»
بازتعریف همکاری با حکومت توسط محقق کرکی
آیتالله محقق داماد در بخش دیگری از این دیدار گفت: «برخی علمای یزدی ملا بودند اما گوشهنشین بودند؛ ولی علامه ملاعبدالله بهابادی گوشهنشین نبود و این مسیر همکاری علما با صفوی را محقق کرکی حل کرد و ایشان نظریۀ همکاری با حکومت را بازتعریف کردند و در حقیقت علامه کرکی، چالش سیاسی مواجهه علما با حکومت غیرمعصوم را حل کردند. ملاعبدالله همان عصر میزیستند و چون شاگرد ایشان بودند در خط سیاسی ایشان قرار گرفتند. مطلبی موثق به یاد دارم که یا از مرحوم ملاعلی مدرس زنوزی است یا در حواشی بر کفایه دیدم که محقق کرکی با شاه اسماعیل هماهنگی کرد که در تمام شهرها سفر کند و آرای قضایی قضات را بررسی کند و هر قاضی که خوب رأی میدهد را ثبیت کند و هر قاضی که عملکرد خوبی ندارد از قضاوت خلع کند. محقق کرکی در سفری به کاشان مشاهده کرد که رأیها بسیار دقیق و عالی قضایی صادر شده است. سوال کردند، قاضی شهر کیست؟ ایشان را بیاورند. محقق کرکی از ایشان سوال کردند که فقهتان را در نجف خواندی؟ گفت نه. گفتند در خراسان خواندی؟ گفت نه. گفتند در اصفهان خواندی؟ گفت نه. گفتند پس فقه را کجا خواندی و این آرای درست را چگونه صادر کردی؟ گفت بر پایۀ عقل صادر کردم. محقق کرکی این مطلب را در جامع المقاصد نقل کردند. این قاضی، عالم محقق خفری است. محقق کرکی در جامع المقاصد میگوید: پس از این بود که ما قاعده «کل ما حکم به الشرع، حکم به العقل» را مطرح کردیم و بر آن تأکید میکنیم. تمام همکاری و حمایت بزرگانی مانند محقق کرکی و علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی با دولت صفوی بهخاطر تحیکم تشیع بوده است و با وجود نقاط ضعفی در عصر صفوی اما کسانی مانند شاه اسماعیل برای تثبیت تشیع فداکاری کرد. همانگونه که خواجه طوسی لقب علامه را برای علامه حلی بهکار برد، شیخ بهایی نیز لقب علامه را برای ملاعبدالله بهابادی یزدی بهکار گرفت.» در این دیدار، دکتر عبدیپور، دبیر علمی کنگره جهانی علامه بهابادی یزدی ضمن ارائه گزارشی از فعالیتهای علمی دبیرخانه بینالمللی این کنگره، گفت: «در حوزۀ منطق علاوه بر مأموریتی که به اعضای گروه منطق برای تألیف کتابی دربارۀ نوآوریهای ملاعبدالله محول کردهایم، تدوین مجموعهای از مقالات تخصصی نیز در دستور کار قرار دارد. پیشتر، به دلیل محدودیت منابع، این مقالات بیشتر ماهیتی ترویجی داشت؛ اما خوشبختانه با آغاز تصحیح آثار منطقی ملاعبدالله که مسئولیت آن بر عهدۀ بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی است این فعالیتها هرچه بیشتر به سمت رویکرد پژوهشی و علمی- تحقیقی هدایت شده است. این آثار در دست احیای و تصحیح میباشند و متأسفانه خود حاشیه ملاعبدالله به رغم اینکه چند قرن از تدریس آن میگذارد و دههها حواشی بر آن نگارش شده اما حاشیه علامه یک نسخه مصحح و منقح ندارد و دبیرخانه برای اولین بار به احیای این اثر گرانسنگ اقدام کرده است.»
استقبال از پیشنهاد جایزۀ منطق
محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در دیدار اعضای کنگرۀ علامه بهابادی یزدی با تأکید بر جایگاه والای علمی علامه ملاعبدالله یزدی به عنوان یکی از مفاخر تمدن اسلامی و ایران گفت: «هرچند بنده سالهاست، حاشیه آثار ایشان را مطالعه نمودهام و آشنایی نسبی با فرهیختگان یزد دارم اما از بخش عمدهای از خدمات و آثار این عالم بزرگ بیاطلاع بودهام. بنابراین، معرفی شایسته این چهره علوم عقلی برای جامعه ما فوقالعاده مهم است و به تقویت هویت و پاسداشت میراث علمی ایران کمک خواهد کرد.» جوادی با استقبال از پیشنهاد جایزۀ منطق بر ضرورت تدوین یک طرح جامع در این زمینه تأکید و تصریح کرد: «این جایزه میتواند کاملاً مستقل و بدون وابستگی به وزارتخانه فعالیت کند و دبیرخانه آن در استان یزد و با استفاده از ظرفیتهایی چون شرکت چادرملو راهاندازی شود، همانگونه که نمونههای موفق آن در استانهایی مثل کرمان اجرا شده است.»
