توسط : نگاهی به طراحی صحنه سریال وحشی
سریال «وحشی» به کارگردانی هومن سیدی، یکی از آثار برجسته شبکه خانگی است که با روایتی جنایی و اجتماعی، توانسته توجه مخاطبان بسیاری را به خود جلب کند. در این میان، طراحی صحنه محسن نصراللهی، مدیر هنری و طراح صحنه این سریال، نقشی کلیدی در موفقیت بصری و روایی اثر ایفا کرده است. نصراللهی که پیشتر با آثاری چون «اعترافات ذهن خطرناک من» و «ابد و یک روز» توانایی خود را در خلق فضاهای تأثیرگذار به اثبات رسانده در «وحشی» نیز با مهارتی مثالزدنی، جهانی بصری خلق کرده که نهتنها داستان را پشتیبانی میکند بلکه بهعنوان یک شخصیت مستقل به روایت عمق میبخشد. این نقد به بررسی جنبههای مختلف طراحی صحنه این سریال، از فضاسازی محیطهای صنعتی تا بازنمایی مناطق حاشیهای تهران، میپردازد و نقاط قوت و ضعف آن را تحلیل میکند.
سریال «وحشی» با سکانسهای ابتدایی خود در محیط یک معدن، مخاطب را به سرعت وارد جهانی خشن و بیرحم میکند. محسن نصراللهی با استفاده از متریالهای خام مانند فلزات زنگزده، سنگهای نتراشیده و خاک، فضایی خفقانآور و پرتنش خلق کرده که بهخوبی زندگی دشوار کارگران معدن و نابرابریهای اجتماعی را بازتاب میدهد. چیدمان دقیق ابزارآلات صنعتی، جرثقیلهای غولپیکر و پراکندگی کارگران در صحنه، حس آشوب و بلاتکلیفی را به شکلی ملموس منتقل میکند. این طراحی، که با فیلمبرداری استادانه مرتضی نجفی و نورپردازی سرد و کمفروغ هماهنگ شده، بهخوبی فضای تلخ و بیامید داستان را تقویت میکند. نصراللهی در این بخش از سریال، با انتخاب عناصر مینیمال اما تأثیرگذار، توانسته حس فشار و استیصال را به مخاطب القا کند. برای مثال، استفاده از دیوارهای بتنی ترکخورده و ماشینآلات فرسوده، نهتنها به واقعی جلوه دادن محیط کمک کرده بلکه بهعنوان نمادی از شرایط سخت زندگی شخصیتها عمل میکند. این انتخابها، بهویژه در سکانسهایی که اعتراضات کارگری را به تصویر میکشند به سریال کیفیتی سینمایی بخشیده و مخاطب را در دل داستان غرق میکند. هماهنگی بین طراحی صحنه و موسیقی متن پرتنش سریال نیز به تقویت این حس کمک کرده و فضایی خلق کرده که تماشاگر را به تأمل در مسائل اجتماعی و طبقاتی وامیدارد.
یکی از نقاط قوت برجسته طراحی صحنه نصراللهی در «وحشی» بازنمایی دقیق و باورپذیر مناطق حاشیهای تهران است. خیابانهای شلوغ و پرهرجومرج، خانههای فرسوده با دیوارهای رنگورورفته و محیطهای زندان همگی با جزئیاتی استادانه طراحی شدهاند که حس استیصال و فشار اجتماعی شخصیت اصلی، داود اشرف (با بازی جواد عزتی) را به تصویر میکشند. نصراللهی با استفاده از رنگهای خاکستری، قهوهای تیره و سبز کدر همراه با اشیای روزمره و فرسوده مانند مبلمان کهنه، پردههای پاره و پنجرههای شکسته، هویتی بصری به سریال بخشیده که مخاطب را در دنیای خشن و بیرحم داستان غرق میکند. بهویژه در سکانسهای بازسازی صحنه جرم، که به گفته منتقدان از بهترین لحظات سریال است، طراحی صحنه نصراللهی به اوج خود میرسد. در این سکانسها، او با استفاده از نورپردازی متمرکز و چیدمان دقیق اشیا، حس تعلیق و تنش را به شکلی استادانه تقویت میکند. برای مثال، استفاده از سایههای تند و تیز و زوایای بسته در محیطهای داخلی، مانند اتاق بازجویی، به مخاطب احساس فشار روانی شخصیتها را منتقل میکند. این طراحیها نهتنها به پیشبرد داستان کمک میکنند بلکه بهعنوان یک ابزار روایی، لایههای عمیقتری از شخصیتپردازی و مضامین اجتماعی را به نمایش میگذارند.
با وجود نقاط قوت فراوان، طراحی صحنه «وحشی» در برخی جنبهها میتوانست جسورانهتر عمل کند. تأکید بیش از حد نصراللهی بر واقعگرایی در بعضی لحظات، مانع از بهکارگیری خلاقیتهای بصری شده است. برای مثال در صحنههای داخلی خانه داود، طراحی میتوانست با استفاده از عناصر نمادین یا کنتراستهای رنگی، جنبههای عمیقتری از شخصیتپردازی را منتقل کند. یک ساعت دیواری قدیمی، یک قاب عکس شکسته یا حتی استفاده از رنگهای متضاد برای نشان دادن دوگانگی در زندگی شخصیتها، میتوانست به فضا عمق بیشتری ببخشد. این انتخابهای محافظهکارانه، هرچند به انسجام کلی سریال لطمه نزدهاند، اما فرصتهایی برای خلق لحظات بصری بهیادماندنی را از دست دادهاند.
علاوه بر این، در برخی سکانسهای شهری، تکرار پالت رنگی یکنواخت (خاکستری و قهوهای) ممکن است برای برخی مخاطبان خستهکننده به نظر برسد. تنوع بیشتر در استفاده از رنگها یا عناصر بصری غیرمنتظره مانند یک اثر هنری خیابانی یا یک شیء غیرمعمول در پسزمینه میتوانست به غنای بصری سریال بیفزاید و حس پویایی بیشتری به فضا ببخشد. با این حال، این انتقادات جزیی در برابر دستاوردهای بزرگ نصراللهی در خلق فضایی منسجم و هماهنگ با کارگردانی هومن سیدی، کمرنگ به نظر میرسند. یکی از بزرگترین نقاط قوت طراحی صحنه نصراللهی در «وحشی» هماهنگی بینقص آن با سبک کارگردانی هومن سیدی است. سیدی، که به خاطر روایتهای بصری جسورانه و توجه به جزئیات شناخته میشود، در همکاری با نصراللهی توانسته جهانی خلق کند که در آن هر عنصر بصری، از یک دیوار ترکخورده تا یک لامپ کمنور، بخشی از داستان را روایت میکند. نصراللهی با درک عمیق از مضامین سریال از جمله فقر، نابرابری و مبارزه برای بقا، فضاهایی طراحی کرده که نهتنها داستان را پشتیبانی میکنند بلکه بهعنوان یک شخصیت مستقل، مخاطب را به تأمل در زخمهای اجتماعی و انسانی دعوت میکنند.برای مثال در سکانسهایی که داود در زندان یا در مواجهه با گذشتهاش قرار میگیرد، طراحی صحنه با استفاده از فضاهای تنگ و تاریک، حس انزوا و ناامیدی او را تقویت میکند. این انتخابها، که با بازی قدرتمند جواد عزتی و فیلمبرداری دقیق تکمیل شدهاند به سریال کیفیتی سینمایی بخشیده که آن را از بسیاری از آثار مشابه متمایز میکند. نصراللهی با این طراحیها نشان داده که صحنه میتواند، فراتر از یک پسزمینه صرف عمل کند و به ابزاری برای روایت و شخصیتپردازی تبدیل شود. محسن نصراللهی در سریال «وحشی» بار دیگر توانایی خود را در خلق فضاهای بصری تأثیرگذار به اثبات رسانده است. او با استفاده از متریالهای خام، پالت رنگی محدود اما هدفمند و چیدمان دقیق اشیا، جهانی خلق کرده که نهتنها داستان را پشتیبانی میکند بلکه بهعنوان یک عنصر روایی مستقل، مخاطب را به تأمل در مضامین عمیق اجتماعی و انسانی دعوت میکند. اگرچه در برخی لحظات، طراحی او میتوانست، جسورانهتر عمل کند اما انسجام و هماهنگی کار او با کارگردانی و روایت سریال، «وحشی» را به یکی از آثار برجسته بصری شبکه خانگی تبدیل کرده است. طراحی صحنه نصراللهی در این سریال، گواهی بر مهارت او در تبدیل فضا به یک شخصیت زنده و تنفسکننده در دل داستان است و بیتردید یکی از نقاط قوت اصلی این اثر به شمار میرود.
