توسط : زلزله ولایت کنر افغانستان تاکنون بیشتر از ۲ هزار کشته بر جای گذاشته است
در شامگاه یکشنبه ۹ شهریور زمینلرزهای به بزرگی ۶ ریشتر شرق افغانستان را لرزاند. این زمینلرزه در منطقهای دورافتاده و کوهستانی میان ولایتهای کُنر، نورستان، ننگرهار و لغمان روی داد و روستاهای متعددی را ویران کرد. پسلرزههای قدرتمند در روزهای بعد، نگرانیها را افزایش داد؛ بهویژه زلزلههای ۵/۵ ریشتری در روز سهشنبه و ۶/۲ ریشتری در روز پنجشنبه که تلفات و خسارات را بیشتر کردند. بر اساس برآوردهای جدید طالبان و سازمانهای امدادی، تا لحظه تنظیم این گزارش شمار قربانیان این زمینلرزهها به ۲۲۰۵ کشته و بیش از ۳۶۴۰ زخمی رسیده و هزاران نفر بیخانمان شدهاند. زلزله اصلی حدود ساعت ۲۳:۴۰ شامگاه یکشنبه ۹ شهریور به وقت محلی رخ داد. مرکز لرزه در عمق ۸ تا ۱۰ کیلومتری زمین و نزدیک شهر جلالآباد بود. شدت کمعمق بودن زمینلرزه باعث شد، ارتعاشات زمین بهسرعت به سطح برسد و خانههای گلی و چوبی بسیاری را فرو بریزد. دو روز بعد، پسلرزهای به بزرگی ۵/۵ ریشتر مناطق آسیبدیده را لرزاند و ساکنان مضطرب را مجبور به خروج مجدد از خانههای خود کرد. شامگاه پنجشنبه (۱۳ شهریور) زلزله ۶/۲ ریشتری دیگری جنوبشرقی افغانستان را لرزاند؛ بهگفته شاهدان، این زلزله راههای روستایی را با رانش زمین و ریزش سنگ مسدود کرد. حتی روز جمعه ۱۴ شهریور نیز زمینلرزهای ۵/۴ ریشتری در عمق ۱۰ کیلومتری زمین گزارش شد. وقوع این زلزلهها در فاصله زمانی کوتاه، عملیات امداد را پیچیدهتر و ترس روانی مردم را افزایش داده است. گزارشهای اولیه حاکی از کشته شدن بیش از ۱۴۰۰ نفر بود؛ اما با ادامه جستوجوی اجساد در مناطق کوهستانی، شمار جانباختگان به ۲۲۰۵ نفر رسید. همچنین ۳۶۴۰ نفر زخمی و هزاران نفر بیخانمان شدند. عمده قربانیان در ولایت کُنر بودهاند؛ جایی که مردم در درههای تنگ و شیبدار زندگی میکنند و خانههایشان از گل و چوب ساخته شده است. براساس ارزیابیهای سازمان هلال احمر اسلامی و نهادهای دیگر در بدترین روستاها ۶۵ درصد ساختمانها بهطور کامل و ۳۳ درصد آسیب جدی دیده و تنها ۲ درصد سالم ماندهاند. بهطور متوسط در هر خانواده دو نفر کشته و سه نفر زخمی شدهاند و بسیاری از بازماندگان چندین عضو خانواده خود را از دست دادهاند. ارزیابیهای میدانی در ۲۵ روستا از پنج ولسوالی نیز نشان میدهد که ۲۹۲۴ خانه تخریب یا آسیب دیده و ۱،۳۶۸ نفر کشته و ۲،۱۸۰ نفر مجروح شدهاند؛ با این حال، دادههای کلی، بیش از ۶۷۰۰ خانه تخریب شده و حدود ۸۴ هزار فرد آسیبدیده را نشان میدهد.
چالشهای امدادی
پراکندگی روستاها در کوهستانهای دشوارگذری چون «نرگل» و «چوکی» و مسدود شدن راهها بر اثر رانش زمین، دسترسی تیمهای امدادی را دشوار کرده است. بسیاری از نیروهای امدادی مجبورند چند ساعت پیادهروی کنند یا از بالگرد برای رسیدن به مناطق استفاده کنند. سازمان جهانی بهداشت در گزارش ۴ سپتامبر اعلام کرد که دستکم ۲،۲۰۵ کشته، ۳،۶۴۰ زخمی و بیش از ۶،۷۵۰ خانه تخریب شده است. این سازمان همچنین نسبت به گسترش بیماریهای واگیردار مانند اسهال آبکی، تب دنگی و سرخک در پناهگاههای موقت هشدار داده است. کمبود آب آشامیدنی سالم، تراکم جمعیتی و فقدان سیستم فاضلاب، زمینهساز شیوع بیماریهاست . چالش دیگر، محدودیتهای فرهنگی و جنسیتی است؛ بسیاری از زنان برای مراجعه به مراکز درمانی نیاز به همراهی «محرم» دارند و کمبود کارکنان زن در بخش بهداشت، دسترسی آنان را محدود کرده است. کمبود امکانات روانپزشکی نیز موجب شده تا بازماندگان دچار بیخوابی و اضطراب مزمن شوند. گروههای امدادی نسبت به کمبود دارو و تجهیزات پزشکی و ضرورت کمکهای فوری هشدار میدهند. به گفته مقامات محلی بیش از ۶،۷۰۰ خانه تخریب شده و عملیات آواربرداری و انتقال اجساد همچنان ادامه دارد.
تلاشهای امدادی و کمکهای بینالمللی
ارزیابیهای سازمان ملل نشان میدهد که حدود ۸۴ هزار نفر بهطور مستقیم یا غیرمستقیم از این زمینلرزه آسیب دیدهاند. در پاسخ به بحران، سازمانهای بشردوستانه مانند هلالاحمر افغانستان، فدراسیون بینالمللی صلیب سرخ، دفتر هماهنگی امور بشردوستانه (OCHA) و برنامه جهانی غذا (WFP) وارد عمل شدهاند. OCHA گزارش داده که بیش از ۲۰ هزار چادر و ۱۵ هزار بسته اقلام غیرغذایی برای توزیع آماده شده و ۶ تن بیسکوییت پرانرژی بین ۲۴ هزار نفر توزیع شده است. همچنین ۲۳ تن دارو و اقلام پزشکی (کافی برای درمان بیش از دو هزار بیمار) و ۲۴ هزار واحد سرم به مراکز درمانی منتقل شده و ۲۰ تیم سلامت سیار به ولسوالیهای «چوکی» و «نرگل» اعزام شدهاند. دفتر سازمان ملل مبلغ ۱۰ میلیون دلار از صندوق «CERF» و «صندوق بشردوستانه افغانستان» برای واکنش اولیه اختصاص داده اما سازمانها تأکید میکنند که این منابع کافی نیست. کمکهای مالی دیگری نیز از سوی کشورهای مختلف اعلام شده است؛ بریتانیا و استرالیا هر یک ۱میلیون پوند/دلار، جمهوری کره ۱ میلیون دلار و کشورهای همسایه مانند ایران، پاکستان، هند، چین و امارات بستههای امدادی ارسال کردهاند. با این حال به دلیل کاهش کمکهای جهانی و سیاستهای محدودکننده طالبان، بسیاری از سازمانها با کمبود منابع مواجهاند. برنامه جهانی غذا هشدار داده که ذخایر فعلی فقط برای چند هفته کفایت میکند.
چرا این همه خسارت؟
افغانستان در محل برخورد صفحات تکتونیکی هند و اوراسیا قرار دارد و به همین دلیل مستعد زلزله است. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که شدت خسارات بیشتر بهدلیل ساختارهای ناپایدار و ضعف اقتصادی- اجتماعی کشور است. خانههای روستایی عموماً از خشت و چوب ساخته میشوند و در مقابل زلزله مقاومت ندارند. لغزش زمین، بارندگیهای شدید و تخریب جنگلها در کُنر و نورستان خطر رانش زمین را افزایش داده است. علاوه بر این، خشکسالی طولانی، فقر، بیکاری و بازگشت اجباری میلیونها مهاجر از ایران و پاکستان، میزان آسیبپذیری مردم را افزایش داده است. گزارشهای سازمان ملل نشان میدهد که بیش از نیمی از جمعیت ۴۲ میلیونی افغانستان به کمکهای بشردوستانه وابستهاند و کمتر از یکسوم نیازهای بشری تأمین شده است. کاهش کمکهای خارجی در سالهای اخیر، بسته شدن حدود ۲۲۰ مرکز درمانی و ۴۰۰ پایگاه تغذیه و حذف بیش از ۷۰۰ میلیون دلار کمک، وضعیت را بحرانیتر کرده است. زلزله اخیر سومین زمینلرزهای است که پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ افغانستان را ویران میکند. در مهر ۱۴۰۲ (اکتبر ۲۰۲۳) سلسله زلزلههایی در استان هرات بیش از ۱۳۰۰ کشته برجای گذاشت و دهها هزار نفر را بیخانمان کرد. سال قبل از آن زلزله ۶/۱ ریشتری در ولایتهای پکتیکا، پکتیا و خوست بیش از هزار کشته و هزاران زخمی بر جای گذاشت.
مردم محلی چه میگویند؟
گزارشگران خبرگزاریها، تصویری از ویرانی و رنج انسانها ارائه میدهند. مردی به نام آلم جان که خانهاش در کُنر کاملاً ویران شده به خبرنگار رویترز گفت: «هر آنچه داشتیم نابود شد؛ فقط لباسهایمان باقی مانده است». او به همراه خانواده خود زیر درختان ساکن شده و چشم انتظار کمک است. مرد دیگری بهنام عبدالله در مصاحبهای با رسانه استرالیایی گفت که ۱۷ عضو خانوادهاش را از دست داده و درخواستش از جامعه جهانی «فقط انتقال اجساد با بالگرد» برای دفن آنهاست نه پول و غذا. در روستای نرگل، یکی از ساکنان به روزنامه گاردین گفت که «تمام سنگها از کوه پائین آمد و خانه و دامهای ما را مدفون کرد؛ زندگی در آنجا غیرممکن شده است». خانوادههایی که در اردوگاههای موقت مستقر شدهاند، میگویند که شبها زیر آسمان باز میخوابند و با کمبود چادر، پتو، آب و غذا دستوپنجه نرم میکنند.
