توسط : ترامپ به حماس اولتیماتوم داد
گروه بینالملل: بر اساس تحولات اخیر و گزارشهای رسانهای، بحران گروگانگیری میان حماس و اسرائیل وارد مرحلهای تازه و حساس شده است. این مرحله با افزایش چشمگیر دخالت ایالات متحده، بهویژه از سوی دولت کنونی آمریکا، همراه بوده و چشمانداز مذاکرات را بهطور قابل توجهی تغییر داده است. در حالی که ماهها از آغاز این بحران میگذرد اکنون نشانههایی از تحرکات دیپلماتیک جدیتر و فشارهای بینالمللی برای حلوفصل آن دیده میشود.
تبادل گروگانها و زندانیان
هسته اصلی این بحران حول آزادی گروگانهای اسرائیلی است که از تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ توسط نیروهای حماس در نوار غزه نگهداری میشوند. این تاریخ با حمله گسترده حماس به جنوب اسرائیل همزمان بود که منجر به کشته شدن صدها نفر و اسارت دهها تن شد. اگرچه در گذشته برخی از گروگانها در قالب تبادلات محدود آزاد شدهاند طبق گزارشهای اخیر هنوز ۴۸ نفر در اسارت هستند که دستکم ۲۰ نفر از آنها زنده فرض میشوند. این آمار با وجود عدم شفافیت کامل، نشاندهنده پیچیدگی و حساسیت وضعیت فعلی است. مذاکرات برای آزادی این افراد همچنان ادامه دارد و فضای آن بسیار پرتنش و شکننده است. طرفین بارها یکدیگر را به سرسختی، عدم حسننیت و بهرهبرداری سیاسی از موضوع متهم کردهاند. در یکی از پیشنهادهای اخیر خواستار آزادی فوری تمامی گروگانهای باقیمانده در روز نخست آتشبس شدهاند، در ازای آزادی هزاران زندانی فلسطینی که در زندانهای اسرائیل نگهداری میشوند. این پیشنهاد همچنین شامل آغاز مذاکراتی برای پایان دائمی جنگ و ایجاد سازوکارهای سیاسی جدید در منطقه است؛ موضوعی که میتواند، معادلات ژئوپلیتیکی خاورمیانه را دگرگون کند.
میانجیگری با فشار
رئیسجمهور ایالات متحده، نقش فعالی در این روند ایفا کرده و با انتشار پستی در تروث سوشیال نوشت:«اسرائیلیها شرایط من را پذیرفتهاند. وقت آن است که حماس هم بپذیرد. من درباره پیامدهای نپذیرفتن به حماس هشدار دادهام. این آخرین هشدار من است، هشدار دیگری در کار نخواهد بود»! رئیسجمهور آمریکا همچنین تأکید کرده که کشورش درگیر مذاکرات «بسیار عمیق» با طرفین است و دولت او با توافقهای جزیی مخالف بوده و بهدنبال توافقی جامع برای آزادی همه گروگانهاست. این موضعگیری، همراه با فشارهای علنی و اولتیماتومها، فضای مذاکرات را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. برخی تحلیلگران معتقدند که این فشارها نهتنها برای حل بحران انسانی گروگانهاست بلکه بخشی از راهبرد گستردهتر آمریکا برای بازتعریف نقش خود در منطقه پس از سالها کاهش حضور مستقیم نظامی است.
امید و تردید
در حالی که اسرائیل بهطور رسمی پذیرش پیشنهاد جدید آمریکا را تأیید نکرده، یک مقام نزدیک به نخستوزیر اعلام کرده که دولت «با جدیت بسیار» در حال بررسی آن است. این اظهارات نشاندهنده آن است که فشارهای بینالمللی و داخلی ممکن است موجب تغییر رویکرد دولت اسرائیل شده باشد. از سوی دیگر، حماس اعلام کرده که آماده است فوراً به میز مذاکره بازگردد تا درباره آزادی تمامی اسرا در ازای پایان جنگ، خروج کامل اسرائیل از غزه و تشکیل یک کمیته مستقل فلسطینی برای اداره نوار غزه مذاکره کند. این موضعگیری، اگرچه نشاندهنده تمایل به مذاکره است اما خواستههایی را مطرح میکند که برای اسرائیل بسیار دشوار و حتی غیرقابل پذیرش تلقی میشود.با وجود این تحرکات دیپلماتیک، موفقیت این تلاشها همچنان نامشخص است چراکه خواستههای اصلی طرفین پایان دائمی جنگ از سوی حماس در برابر انحلال کامل این گروه از سوی اسرائیل همچنان نقاط اصلی اختلاف باقی ماندهاند. علاوه بر این فقدان اعتماد متقابل، سابقه طولانی درگیریهای خونین و فشارهای داخلی بر هر دو طرف، روند مذاکرات را با چالشهای جدی مواجه کرده است.
شکافهای داخلی در دولت اسرائیل
موضع دولت اسرائیل نهتنها در سطح بینالمللی بلکه در داخل نیز با پیچیدگیهای فراوانی روبهروست. نخستوزیر بنیامین نتانیاهو در حالی که تحت فشار شدید خانوادههای گروگانها و جامعه جهانی قرار دارد با تهدیدات سیاسی داخلی نیز مواجه است. شرکای ائتلافی او از جناح راست افراطی بارها هشدار دادهاند که در صورت پایان جنگ بدون انحلال کامل حماس و حفظ کنترل امنیتی اسرائیل بر غزه، دولت را ترک خواهند کرد و موجب فروپاشی آن خواهند شد. این تهدیدات در کنار اعتراضات گسترده مردمی و انتقادات از عملکرد دولت در مدیریت بحران، موجب شده که نتانیاهو در موقعیتی دشوار قرار گیرد. پیشنهاد جدید ایالات متحده که خواستار توقف فوری عملیاتهای نظامی گسترده در ازای آزادی تمامی گروگانهاست به نظر میرسد تغییری در راهبرد دولت نتانیاهو باشد؛ دولتی که پیشتر ترجیح میداد، توافقهای محدود و موقتی را دنبال کند. اظهارات مقام نزدیک به نخستوزیر مبنی بر بررسی جدی این پیشنهاد، نشاندهنده آن است که فشارهای داخلی و بینالمللی ممکن است، موجب تغییر رویکرد دولت اسرائیل شده باشد. با این حال هرگونه تغییر در سیاست اسرائیل، نیازمند اجماع داخلی و عبور از موانع سیاسی پیچیدهای است که ممکن است در کوتاهمدت قابل تحقق نباشد.
تلاقی بحران انسانی و منافع ژئوپلیتیکی
بحران گروگانگیری میان حماس و اسرائیل اکنون به نقطهای رسیده که صرفاً یک موضوع انسانی نیست بلکه به بستری برای رقابتهای سیاسی، فشارهای بینالمللی و بازتعریف معادلات قدرت در منطقه تبدیل شده است. در حالی که خانوادههای گروگانها چشمانتظار آزادی عزیزان خود هستند، رهبران سیاسی درگیر محاسبات پیچیدهای هستند که هر تصمیم آنها میتواند، پیامدهای گستردهای در سطح داخلی و بینالمللی داشته باشد. در این میان نقش میانجیگرانه ایالات متحده اگرچه با هدف تسریع روند آزادی گروگانها صورت گرفته اما بهطور ضمنی حامل پیامهایی درباره آینده نظم منطقهای و جایگاه بازیگران اصلی آن نیز هست. آیا این بحران میتواند، آغازی برای گفتوگوهای گستردهتر و پایدارتر باشد؟ یا همچنان در چرخهای از خشونت، بیاعتمادی و بنبست سیاسی گرفتار خواهد ماند؟ پاسخ این پرسشها در هفتهها و ماههای آینده روشنتر خواهد شد.
