توسط : ♦ “سیدعباس عراقچی”، وزیر امور خارجه ایران با وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفتوگو کرد
♦ کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا: پنجره راهحل دیپلماتیک برای برنامه هستهای ایران در حال کوچک شدن است
روز چهارشنبه، وزارت امور خارجه آلمان با انتشار اطلاعیهای از گفتوگوی تلفنی وزرای خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه همچنین مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با «سیدعباس عراقچی»، وزیر امور خارجه ایران خبر داد. این تماس تلفنی در راستای ادامه تلاشهای دیپلماتیک با ایران انجام شد و محور آن برنامه هستهای ایران و نحوه اجرای تعهدات برجامی بود. در اطلاعیه وزارت امور خارجه آلمان آمده است که «وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی و نماینده عالی اتحادیه اروپا، تماسی تلفنی با همتای ایرانی خود برای ادامه تلاشهای دیپلماتیک برقرار کردند». آنها در اظهارات خود مدعی شدند که «ایران هنوز اقدامات منطقی و دقیقی که برای دستیابی به تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ لازم است را انجام نداده است» و تأکید کردند که ایران باید «مذاکرات را از سر بگیرد، اجازه بازرسی از سایتهای حساس را بدهد و به ذخایر اورانیوم غنی شده با غلظت بالا رسیدگی کند». «کایا کالاس»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در این گفتوگو اظهار کرد: «ایران باید همکاری کامل خود را با آژانس بینالمللی انرژی اتمی نشان دهد و بدون تأخیر اجازه بازرسی از سایتهای هستهای را بدهد.» او همچنین هشدار داد: «پنجره برای یک راهحل دیپلماتیک برای برنامه هستهای ایران در حال کوچک شدن است».
یک سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان نیز در گفتوگو با خبرگزاری فرانسه گفت: «توپ در زمین ایران است» و افزود که «پیشنهاد برای تمدید موقت اسنپبک در صورت انجام تعهدات مشخص از سوی ایران روی میز است.» او در ادامه مدعی شد: «در حال حاضر، گامهای برداشته شده توسط ایران کافی نبود.»
در همین حال، سه کشور اروپایی بار دیگر بر عزم خود برای پیشبرد اعمال مجدد تحریمها بدون اقدامات مشخص از سوی ایران تأکید کردند. این اظهارات نمونهای از ادامه سیاست فشار اروپا بر ایران است و در حالی صورت میگیرد که ایران بر روایت کامل و تاریخی برجام تأکید دارد.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، در نشست خبری هفتگی خود در واکنش به مواضع اخیر کشورهای اروپایی درباره توافق ایران و آژانس در قاهره و گفتوگوی عراقچی با وزرای خارجه سه کشور اروپایی اظهار کرد: «ما با آژانس به یک شیوهنامه و روش مشخص برای ایفای تعهدات پادمانی در شرایط جدید دست یافتهایم. این تفاهم یکجانبه نبوده و مورد پذیرش و رضایت مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز قرار گرفته است».
وی افزود: «اینکه برخی کشورهای اروپایی اکنون به انتقاد و بیان اینگونه اظهارات مبنی بر اینکه این توافق کافی نیست، روی آوردهاند، نشان میدهد که ظاهراً حتی آژانس را نیز به رسمیت نمیشناسند. امیدواریم در جریان گفتوگوها و رایزنیهایی که امروز و در روزهای آینده با کشورهای اروپایی انجام خواهد شد، همه به این جمعبندی برسند که تشدید تنش و سوءاستفاده از این وضعیت به نفع هیچکس نخواهد بود».کارشناسان و ناظران معتقدند، اروپاییها با این مواضع و تلاش برای فعالسازی مکانیسم ماشه تنها بخشی از واقعیت را روایت میکنند. نخست اینکه نامه اخیر سه کشور اروپایی به شورای امنیت برای فعالسازی مکانیسم ماشه هیچ اشارهای به تعهدات برجامی و الزامات مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ندارد؛ تعهداتی که خود کشورهای اروپایی در عمل از اجرای آن سر باز زدهاند. در ۷ سال گذشته نه روابط اقتصادی با ایران عادی شد و نه اروپا توانست از تجارت مشروع با ایران در برابر تحریمهای فرامرزی و غیرقانونی آمریکا حمایت کند. این ناکامیها، بخش مهمی از بحران کنونی را شکل دادهاند اما در متن اروپاییها، حذف شده است. عامل اصلی بحران هستهای نیز در این نامه نادیده گرفته شده است: خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و آغاز کارزار فشار حداکثری که با بیعملی اروپا ضربات سنگینی به اقتصاد ایران وارد کرد. از منظر حقوقی نیز معرفی اقدامات جبرانی ایران به عنوان «نقض» توافق، بیاعتباری مضاعفی دارد زیرا برجام به ایران حق داده در صورت بدعهدی طرف مقابل، کاهش تعهدات داشته باشد.
اروپا همچنین واقعیت تغییر شرایط میدانی را نادیده گرفته است؛ حملات اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هستهای تحت پادمان ایران، نشان میدهد که مشکل برنامه هستهای ایران «نه فنی یا نظارتی بلکه سیاسی و امنیتی است». در حالی که اروپاییها مکانیسم ماشه را «یک ابزار جبرانی و مشروع» معرفی میکنند، ایران این اقدام را نقض آشکار توافق و تشدید بحران میداند. از طرفی پیشنهاد مشترک روسیه و چین، یک روزنه واقعی برای خروج از بنبست ارائه میدهد و اروپا را به بازگشت به تعهدات خود فرا میخواند اما این طرح از سوی غربیها با استقبال چندانی مواجه نشده است. در مجموع، اظهارات و نامه پیشین سه کشور اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه بیش از آنکه یک سند حقوقی معتبر باشد، تلاشی سیاسی برای اعمال فشار و تحریف واقعیتهاست. آینده برجام اکنون به انتخاب اروپا گره خورده است: «بازگشت به تعهدات و احیای اعتماد، یا پافشاری بر روایت یکجانبه و تشدید بحران.»
