توسط : برندگان جایزه نوبل فیزیک و پزشکی ۲۰۲۵ معرفی شدند
گروه اجتماعی: جایزه نوبل که از سال ۱۹۰۱ به وصیت آلفرد نوبل بنیانگذاری شده است هر سال به دانشمندانی اعطا میشود که «بزرگترین خدمت را به بشریت» کردهاند. فرآیند داوری مستقل و اعلام تدریجی برندگان در اوایل ماه اکتبر باعث شده است که این جایزه همواره مورد توجه رسانهها و افکار عمومی قرار بگیرد. تا دیروز تنها دو رشتهٔ فیزیک و پزشکی برای سال ۲۰۲۵ اعلام شدهاند و سایر رشتهها قرار است در روزهای آینده معرفی شوند.
جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی ۲۰۲۵
روز دوشنبه کمیتهٔ نوبل در مؤسسهٔ کارولینسکا اعلام کرد که جایزهٔ نوبل فیزیولوژی یا پزشکی ۲۰۲۵ به مری ئی. برانکو (Institute for Systems Biology آمریکا)، فرد رمزدل (شرکت Sonoma Biotherapeutics آمریکا) و شیمون ساکاگوچی (دانشگاه اوزاکا ژاپن) اهدا میشود. دلیل این انتخاب «اکتشافات بنیادین آنها دربارهٔ تحمل ایمنی محیطی» بیان شده است. سیستم ایمنی بدن برای دفاع در برابر هزاران میکروب نیازمند تنظیم دقیق است و باید از حمله به سلولهای خودی پرهیز کند. ساکاگوچی در ۱۹۹۵ طبقهای جدید از لنفوسیتها را کشف کرد که بعداً به سلولهای T تنظیمکننده معروف شد. چند سال بعد، برانکو و رمزدل ژنی را یافتند که در موشهای مستعد بیماریهای خودایمنی جهش یافته است. آنها این ژن را FOXP3 نامگذاری کردند و نشان دادند، جهش آن در انسان باعث بیماری خطرناک IPEX میشود. سپس ساکاگوچی نشان داد که ژن FOXP3 دقیقاً رشد همان سلولهای T تنظیمکنندهای را کنترل میکند که او قبلاً کشف کرده بود. این اکتشافات، درک علمی از چگونگی مهار پاسخهای ایمنی را دگرگون کرد و به ایجاد حوزهٔ جدیدی به نام تحمل ایمنی محیطی انجامید. کمیتهٔ نوبل تأکید کرد که کشف این مکانیسمها «برای درمان سرطان، بیماریهای خودایمنی و موفقیت بیشتر پیوند عضو» اهمیت حیاتی دارد. همین مساله توجه جامعهٔ علمی را به کاربردهای درمانی سلولهای T تنظیمکننده جلب کرده است.
جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۵
یک روز بعد آکادمی سلطنتی علوم سوئد، اسامی برندگان نوبل فیزیک ۲۰۲۵ را اعلام کرد. جان کلارک، میشل دووره و جان مارتینیس به صورت مشترک به خاطر «کشف تونلزنی کوانتومی ماکروسکوپی و کوانتش انرژی در یک مدار الکتریکی» برندهٔ این جایزه شدند. این سه فیزیکدان در دههٔ ۱۹۸۰ در دانشگاه کالیفرنیا برکلی، مدار فوقرسانایی با اتصال ژوزفسون ساختند. در این مدار همهٔ بارهای الکتریکی به صورت یک سیستم هماهنگ رفتار میکردند و میتوانستند مانند یک ذرهٔ واحد از حالت بدون ولتاژ به حالت ولتاژدار تونل بزنند. آنها همچنین نشان دادند که این سیستم فقط انرژی را در بستههای جداگانه جذب یا گسیل میکند بنابراین دارای سطوح انرژی کوانتیده است. این آزمایشها نشان داد که پدیدههای کوانتومی میتوانند در مقیاس ماکروسکوپی نیز آشکار شوند و زمینه را برای توسعهٔ مدرن فناوریهای کوانتومی فراهم کند. کمیتهٔ نوبل در توضیح دلیل انتخاب نوشت که تلاشهای کلارک، دووره و مارتینیس «خصیصههای عجیب جهان کوانتومی را ملموس و قابل مشاهده روی چیزی به اندازهٔ یک دست کردند». یافتههای آنها در ساخت مدارهای فوقرسانایی و کاهش نویز نقش داشت و در نهایت به توسعهٔ رایانش کوانتومی و حسگرهای بسیار حساس منجر شد.
اهمیت نوبل فیزیک و پزشکی
اعطای جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی به مری ئی. برانکو، فرد رمزدل و شیمون ساکاگوچی درک ما از سازوکارهای تحمل ایمنی محیطی را متحول کرد. کمیته نوبل توضیح داد که این پژوهشگران با کشف چگونگی تنظیم پاسخهای ایمنی از طریق سلولهای T تنظیمکننده مانع حمله سیستم ایمنی به سلولهای خودی میشوند. آنان نشان دادند که جهش در ژن FOXP3 باعث بیماری کشنده IPEX میشود و این ژن برای رشد سلولهای تنظیمکننده ضروری است. امروزه بیش از ۲۰۰ آزمایش بالینی درباره استفاده از سلولهای T تنظیمکننده در درمان انسان در جریان است. برانکو، رمزدل و ساکاگوچی به ما آموختند که چگونه میتوان سیستم ایمنی را بدون افزایش خطر عفونت مهار کرد؛ فرآیندی که به ایجاد رشته نوینی به نام تحمل ایمنی محیطی انجامیده است. این پیشرفتها نه فقط برای درمان بیماریهای نادر بلکه برای توسعه روشهای ایمنتر پیوند عضو و مهار بیماریهای خودایمنی استفاده میشوند. برخلاف گذشته که تصور میشد تحمل ایمنی فقط در زمان بلوغ در تیموس شکل میگیرد، کشف سلولهای T تنظیمکننده نشان داد که ایمنی محیطی قابلیتی پویا و قابل دستکاری است.
جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۵ نیز به جان کلارک، میشل دووره و جان مارتینیس برای «کشف تونلزنی کوانتومی ماکروسکوپی و کوانتش انرژی در یک مدار الکتریکی» اعطا شد. آنان در دهه ۱۹۸۰ مدار فوقرسانایی حاوی اتصال ژوزفسون ساختند و نشان دادند که همه بارهای الکتریکی موجود در مدار میتوانند مانند یک ذره واحد از حالت بدون ولتاژ به حالت ولتاژدار تونل بزنند. این آزمایشها اثبات کردند که سیستم انرژی را فقط در بستههای گسسته جذب یا گسیل میکند.
به گفته اوله اریکسون، رئیس کمیته نوبل فیزیک، این یافتهها نشان میدهند که مکانیک کوانتومی همچنان شگفتیآفرین و برای توسعه نسل بعدی فناوریهای کوانتومی مفید است. این مدارها امکان ساخت رایانههای کوانتومی، رمزنگاری و حسگرهای بسیار حساس را فراهم میکنند. کشف سلولهای تنظیمکننده ایمنی نیز نمونهای از تبدیل پژوهش بنیادی به درمانهای بالینی است. نوبلهای ۲۰۲۵ یادآور میشوند که پرسشهای بنیادی- از ژنهای مسئول سلولهای ایمنی تا رفتار الکترونها در مدارهای فوقرسانا- چگونه میتوانند پس از دههها تلاش به کاربردهای ملموس برسند و سرمایهگذاری بلندمدت در علم را ضروری میدانند. این سه پژوهشگر در مؤسسات مختلف – مؤسسه سیستمهای زیستشناسی در سیاتل، Sonoma Biotherapeutics و دانشگاه اوزاکا – فعالیت میکنند و همکاری آنها نمونهای از مشارکت بینالمللی در پژوهش زیستپزشکی است. برندگان فیزیک نیز از دانشگاههای برکلی، ییل و سانتا باربارا آمدهاند که نشان میدهد تحقیقات بنیادی در محیطهای دانشگاهی میتواند به نتایج جهانی بزرگ دست یابد.
