ورشکستگی آبی ایران

چرا هشدارهای کاوه مدنی فعال محیط زیست و معاون سابق این سازمان جدی گرفته نشد؟

کاوه مدنی، معاون سابق سازمان حفاظت محیط زیست و فعال شناخته ‌شده در حوزه محیط زیست در مصاحبه‌ای با علی ضیا و همچنین در گفتگویی که با خبرآنلاین داشت، در خصوص بحران آب در ایران از مشکلاتی سخن گفت که در سال‌های گذشته، هشدارهای زیادی در مورد آنها داده بود. او همچنین به تحلیل وضعیت فعلی ایران در بحران منابع آبی پرداخته و راهکارهای موجود برای عبور از این بحران را مورد بررسی قرار داد.

ورشکستگی آبی؛ واقعیتی تلخ که دیر به آن رسیدیم
کاوه مدنی در ابتدای مصاحبه یادآور شد که در شورای عالی آب، زمانی که هنوز نسبت به مشکلات آبی ایران بی‌توجهی می‌شد، او هشدارهای جدی نسبت به بحران آب داد. او گفته که در آن جلسات، از جمله زمانی که در کنار وزرای مختلف نشسته بود، به موضوع ورشکستگی آبی اشاره کرده است. اما در همان لحظات، یکی از مسئولان در آن جلسه به او گفته بود که «جوان، این حرف‌ها را نزن.» این پیش‌بینی‌ها، که از نظر بسیاری شاید در آن زمان مبالغه‌آمیز به نظر می‌رسید، امروز به واقعیت تلخی تبدیل شده است. مدنی این شرایط را «ورشکستگی آبی» توصیف کرده و بر این باور است که بحران آبی که امروز ایران با آن مواجه است، چیزی فراتر از یک بحران معمولی است و به نقطه‌ای رسیده‌ایم که جبران برخی از خسارت‌ها تقریباً غیرممکن است.

مردم چه باید بکنند؟
در ادامه، کاوه مدنی به یکی از پرتکرارترین سوالات مردم در شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد: «ما مردم چه کاری می‌توانیم، انجام دهیم؟» او با بیان اینکه در زمان حضورش در سازمان محیط زیست این سوالات را از مردم شنیده بود، اشاره کرد که متاسفانه نبود گفت‌وگوی شفاف در این زمینه موجب سردرگمی و آشفتگی مردم شده است. مردم، به گفته مدنی، حتی برای سوالاتی ساده مانند «آیا واقعاً ابرها را دزدیده‌اند؟» یا «آیا مازوت‌سوزی باعث کاهش بارش‌ها می‌شود؟» پاسخی روشن ندارند. وی معتقد است که برای حل بحران آب در کشور باید مصرف آب را کاهش داد و به مردم آگاهی داد که چگونه می‌توانند در این زمینه موثر واقع شوند. همچنین او یادآور شد که بیش از ۹۰ درصد از مصرف آب کشور در بخش کشاورزی است و این واقعیت، همگان را به فکر وادار می‌کند که چگونه می‌توانند، مصرف آب را بهینه کنند.

پدیده‌هایی که نمی‌توانند به بحران آب دامن بزنند
در مصاحبه، مدنی به سوالات دیگری که در جامعه مطرح شده نیز پاسخ داد از جمله اینکه آیا امکان دارد، کشورهای همسایه یا حتی دشمنان ایران باعث کاهش بارش‌ها و بحران آب شوند. او با رد این فرضیه بیان کرد که از دیدگاه علمی چنین چیزی ممکن نیست. به گفته وی، مسائل مربوط به تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های جهانی، عوامل اصلی این بحران هستند و به هیچ عنوان نمی‌توان آنها را به دستکاری‌های خارجی نسبت داد. مدنی افزود: «اگر فرض کنیم دشمنان ایران چنین قدرتی دارند، مثلاً اسرائیل، باید پرسید چرا اسرائیل که خود با بحران آب روبه‌روست از این توانایی برای بارش در کشور خود استفاده نمی‌کند؟» او همچنین اشاره کرد که تغییرات اقلیمی و دستکاری در محیط زیست، عوامل واقعی هستند که به کاهش بارش‌ها و بحران آب منجر شده‌ است.

پذیرش ورشکستگی آبی؛ راهی به سوی اصلاحات
یکی از مهم‌ترین بخش‌های مصاحبه زمانی بود که مدنی در مورد پذیرش واقعیت بحران آب و «ورشکستگی آبی» صحبت کرد. او تاکید کرد که اگر ایران بخواهد از این بحران عبور کند باید به جای انکار واقعیت‌ها، وضعیت موجود را پذیرفت و اصلاحات جدی را آغاز کرد. او معتقد است که مدل‌های مدیریتی فعلی که در گذشته برای استفاده از منابع آبی طراحی شده بودند، دیگر پاسخگو نیست و باید آنها را تغییر داد. مدنی همچنین افزود تا زمانی که مصرف آب در کشور کنترل نشود هر طرحی برای افزایش منابع آبی تنها به صورت موقتی موثر خواهد بود. به گفته او باید به مردم آموزش داده شود که کاهش مصرف آب از اولویت‌های کشور باید باشد.

راهکارهای فوری و ساختاری برای بحران آب
کاوه مدنی در این مصاحبه به راهکارهای فوری و ساختاری برای حل بحران آب اشاره کرد. او تاکید کرد که برای عبور از وضعیت کنونی، نخست باید مصرف آب در بخش‌های مختلف کاهش یابد و مدل‌های توسعه به‌طور کلی تغییر کند. وی همچنین به تجربیات دیگر کشورها اشاره کرد و گفت: «کشورهایی مثل اسرائیل توانسته‌اند با استفاده از تکنولوژی‌هایی همچون شیرین‌سازی آب و تصفیه پساب‌ها بحران آب را مدیریت کنند. این فناوری‌ها در ایران هم قابل استفاده هستند».

نقدی به شیوه‌های توسعه در ایران
مدنی در بخش دیگری از مصاحبه به نقد شیوه‌های توسعه‌ای ایران در خصوص منابع آبی و کشاورزی پرداخت. او با اشاره به استفاده نادرست از منابع آبی برای کشت محصولات استراتژیک کم ارزش، مانند گوجه و خیار، گفت: «با آب تجدیدناپذیر بادمجان، گوجه و خیار می‌کارند که هیچ ارزش استراتژیک بالایی ندارند». او این نوع توسعه را نه تنها غیراقتصادی بلکه به نوعی خیانت به منابع آبی کشور دانست و افزود که سیاست‌های گذشته در خصوص کشاورزی و تخصیص منابع آبی باید به طور جدی مورد بازنگری قرار گیرد.

چشم‌اندازی تاریک اما قابل اصلاح
در پایان، مدنی تاکید کرد که بحران آب در ایران به مرحله‌ای بسیار حساس و سخت رسیده است. او با اشاره به اینکه وضعیت آب ایران دیگر بحران نیست بلکه به مرحله ورشکستگی رسیده، افزود: «ما باید قبول کنیم که وضعیت موجود ناشی از سیاست‌های اشتباه گذشته است و تنها از طریق اصلاحات جدی می‌توانیم به یک راه‌حل واقعی دست پیدا کنیم». اگرچه چشم‌انداز آینده برای ایران در زمینه منابع آبی چندان امیدوارکننده نیست اما مدنی بر این باور است که با پذیرش واقعیت‌ها و تغییر سیاست‌ها، می‌توان بحران آب را مدیریت کرده و شرایط زندگی مردم را بهبود بخشید.