توسط : روسیه چه نقشی در دیپلماسی ایران بازی میکند؟
محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران و تحلیلگر مسائل سیاسی در گفتوگو با اکو ایران با اشاره به روند رو به گسترش روابط ایران و روسیه تأکید کرد که سطح و عمق مناسبات تهران و مسکو در سالهای اخیر بهطور محسوسی افزایش یافته است. عطریانفر در ارزیابی نقش سفرهای دیپلماتیک اخیر، ازجمله سفرهای وزیر امور خارجه ایران به کشورهای منطقه و همسایگان شمالی بهخصوص این سفر که از مینسک آغاز و ادامه آن در مسکو سپری میشود، این تحرکات را در چارچوب تغییر موازنه سیاست خارجی ایران تحلیل کرد.
به باور او، تحولات سالهای اخیر بهویژه رفتارهای خصمانه غرب پیش و پس از درگیریهای نظامی اسرائیل علیه ایران، موجب شده، بخش قابل توجهی از امیدها به گفتوگوی مؤثر و سازنده با غرب از میان برود. او تصریح کرد که حمایت آشکار غرب از اقدامات اسرائیل موجب سرخوردگی عمیق در میان نخبگان سیاسی ایران شده است. این تحلیلگر سیاسی با اشاره به این نکته که در گذشته، بخشی از جریانهای سیاسی کشور همچنان بر ضرورت گفتوگوی جدی با غرب تأکید داشتند، گفت: در شرایط کنونی، این نگاه تا حد زیادی تضعیف شده و میتوان گفت که در میان طیفهای مختلف سیاسی، اعم از اصولگرا و اصلاحطلب، امید چندانی به احیای روابط ایران و غرب باقی نمانده است. عطریانفر در ادامه، تقویت رویکرد شرقگرایی در سیاست خارجی ایران را پیامد طبیعی این شرایط دانست و افزود: همزمان با کاهش چشمانداز تعامل با غرب، ظرفیت همکاری با کشورهای شرقی، بهویژه روسیه و چین، بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.
به گفته او، اگرچه چین همواره بهعنوان یکی از اضلاع مهم سیاست خارجی ایران مطرح بوده و همکاریهای اقتصادی با این کشور سابقهای طولانی دارد اما تشدید فشارهای آمریکا و سیاستهای خصمانه دولت ترامپ، موجب شده گرایش به شرق، بهویژه به روسیه، به ضرورتی اجتنابناپذیر تبدیل شود. او با اشاره به پیشینه روابط ایران و روسیه تصریح کرد که سیاست خارجی ایران در قبال مسکو، بهویژه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی همواره تابع نوعی واقعگرایی بوده است. از نگاه عطریانفر، روسیه بهعنوان همسایه بزرگ شمالی ایران، بازیگری است که تهران نمیتواند نسبت به آن بیتفاوت باشد؛ چه به دلیل تحولات سیاسی داخلی روسیه پس از دوران اصلاحات ساختاری و چه به اعتبار موقعیت ژئوپلیتیکی این کشور. عطریانفر همچنین در پاسخ به پرسشی درباره امکان ایفای نقش روسیه در کاهش تنشهای مرتبط با برنامه هستهای ایران، ابراز تردید کرد و گفت: به نظر نمیرسد در شرایط فعلی، حتی با میانجیگری یا همکاری روسیه، چشمانداز روشنی برای حلوفصل این پرونده با غرب وجود داشته باشد؛ بهویژه تا زمانی که دولت ترامپ در آمریکا بر سر کار است.
او افزود که دیپلماتهای ایرانی پیش از این بهصورت مستقل و با رویکردی منعطف، مسیر گفتوگو با غرب را آزمودهاند اما نتیجه مثبتی از این تلاشها حاصل نشده است.عطریانفر به ظرفیتهای اقتصادی چین و روسیه اشاره کرد و گفت: اگرچه روسیه و چین نمیتوانند بهطور کامل جایگزین کشورهای توسعهیافته غربی در حوزههای صنعتی و اقتصادی شوند اما هر یک نقش متفاوتی در معادلات ایران دارند.
به گفته وی، همکاریهای ایران و روسیه عمدتاً در حوزههای نظامی و دفاعی ریشهدار است و این همکاریها به دهههای گذشته بازمیگردد؛ ازجمله به دورهای که همکاریهای تسلیحاتی ایران و روسیه در حوزه موشکی شکل گرفت. عطریانفر در مقابل، چین را بازیگری دانست که میتواند در حوزههای اقتصادی، صنعتی و معیشتی، نقش پررنگتری ایفا کند. او تأکید کرد که چین امروز به یک قدرت اقتصادی و صنعتی نوآور تبدیل شده و حتی کشورهای غربی نیز به ظرفیتهای این کشور وابستهاند. به باور او، فعالسازی ظرفیتهای چین در چارچوب توافقات بلندمدت ازجمله اسناد همکاری ۲۰ ساله میتواند، بخشی از خلأهای اقتصادی ناشی از کاهش روابط ایران با غرب را جبران کند.
