توسط : ۷ سال از حادثه پلاسکو گذشت. سی‌ام دی ماه سال ۱۳۹۵ زمانی که اولین شعله‌های آتش در یکی از ۵۴۰ واحد تجاری پلاسکو نمایان شد، هیچ‌کس گمان نمی‌کرد تنها طی چند ساعت، این ساختمان ۵۴ ساله خاطره‌ساز پایتخت، میان انبوه شعله آتش و حجم وسیع آبی که برای خاموش شدن به آن وارد شد، فرو بریزد و یکی از روزهای تلخ تاریخ تهران را رقم بزند.
پلاسکو از ساعت ۷:۵۹ دقیقه صبح با اعلام رسمی گزارش آتش‌سوزی به سازمان آتش‌نشانی طی ۳ ساعت و ۳۰ دقیقه فروریخت تا ۱۶ آتش‌نشان و ۴ شهروند در آن کشته و دست‌کم ۴ نفر دیگر مفقود شده و بیش از ۲۳۵ نفر نیز دچار جراحت شوند.
ساختمانی که یکی از مراکز تجاری مهم و قدیمی تهران بود با حجم خسارتی نزدیک به ۱۵۰۰ میلیارد تومان طبق برخی برآوردها در آن سال، یک‌باره بدل به ویرانه شد. هنوز شوک ناشی از ویرانی پلاسکو در فضای پایتخت فراموش نشده بود که کارشناسان هشدار دادند، ساختمان‌های ناامن دیگری نیز در تهران می‌تواند درگیر چنین اتفاقی شوند.
از دی ماه سال ۱۳۹۵ تا امروز، ساختمان‌های ناامن یکی از موضوعات مطرح در رسانه‌ها بوده اما هنوز مشخص نیست سرنوشت دیگر ساختمان‌های ناامن شهر چه خواهد شد.
سال ۱۳۹۶ در شرایطی که سالگرد کشته شدن قربانیان پلاسکو فرا نرسیده بود، مساله بحرانی بودن شرایط یکی دیگر از مجموعه‌های تجاری پرتردد تهران در رسانه‌ها مطرح شد؛ مرکز تجاری علأالدین که در حوالی پلاسکو قرار دارد و مهم‌ترین محل خریدوفروش و تعمیرات لوازم الکترونیکی و تلفن همراه کشور شناخته می‌شود.
تراکم بالای واحدهای تجاری، میزان تردد در این مجموعه و طبق ادعای مدیران شهرداری، ساخت‌وساز غیرمجاز در آن و مطابق گزارش سازمان آتش‌نشانی رعایت نشدن نکات ایمنی سبب شد، ضرورت پلمب و تعطیلی علأالدین مطرح باشد.
البته طبقه هفتم این ساختمان یک بار به سبب ساخت‌وساز غیرمجاز تخریب شده بود. شهرام گیل‌آبادی، رئیس وقت مرکز ارتباطات شهرداری تهران، دی ماه سال ۹۳ (دو سال پیش از فاجعه پلاسکو) در این مورد گفته بود: «مالک این پاساژ در توافقی تعهد کرده بود از ابتدای ساخت در ۱۸ سال پیش پارکینگ لازم را در پلاک دیگری تامین کند که این تعهد اجرا نشده است».
محمود قدیری، معاون ایمنی و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، هم سال ۱۳۹۶ اشاره کرد با وجود برخی تمهیدات صورت گرفته ازجمله نصب تجهیزات خاموش‌کننده و ایجاد پله فرار مناسب در ضلع شرقی، کماکان «واحدهای تجاری با جلو آوردن پیشخوان، مسیر تردد راهروها را محدود کرده و اجناس قابل اشتغال را در این مسیر قرار داده‌اند».
تمام ناایمن‌های پایتخت
مرکز تجاری علأالدین تنها ساختمان غیرایمن پایتخت نیست. براساس گزارش‌‌ها طی سال‌های اخیر سازمان آتش‌نشانی، شهرداری تهران و دیگر سازمان‌ها با وجود اختلاف در جزئیات و آمار بر سر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که پایتخت ایران نزدیک به ۳۵۰۰ ساختمان پرخطر دارد. به گفته مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران در خرداد ماه سال ۱۴۰۱ از این تعداد ۱۲۹ ساختمان وضعیت بحرانی دارند.
سال ۱۴۰۱ سرانجام طلسم معرفی ساختمان‌های غیرایمن تهران شکست و ناصر امانی، عضو شورای شهر اعلام کرد: «دادستان کل کشور موافق است که طبق قانون آزادی انتشار اطلاعات، منعی برای انتشار لیست ساختمان‌های پرخطر تهران وجود ندارد».
این فهرست شامل مجموعه بناهایی است که به داشتن بافت فرسوده شهری شهرت دارند. اما انتشار اسامی ساختمان‌ها از ابهام ماجرا کم نکرده و گره تخریب و ایمن‌سازی را برای شهر تهران نگشود.
غلامعباس ترکی، معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور، خرداد ماه سال ۱۴۰۲ با اعلام تشکیل پرونده قضایی برای ساختمان‌های غیرایمن، فهرستی را در اختیار رسانه‌ها قرار داد که تنها نام ۹۳ ساختمان در آن بود.
در این فهرست نه تنها نام مجموعه‌های تجاری پرتردد مانند مجتمع تجاری اداری خلیج‌فارس، بازارچه سنتی ستارخان، مجتمع تجاری یادگار، پاساژ ناهید، پاساژ میلاد قائم، پاساژ مهستان، مرکز تجاری افرا، ساختمان علأالدین، پاساژ کویتی‌های انقلاب، مجتمع تجاری بام‌لند و ده‌ها مجتمع تجاری دیگر قرار داشت بلکه قرار داشتن نام برخی از مراکز درمانی مانند بیمارستان‌های رسول اکرم، امام، لولاگر، بوعلی، سینا، طرفه، شهدای یافت‌آباد و برخی مجتمع‌های مسکونی، ساختمان وزارتخانه‌ها و کارخانه‌ها و انبارهای درون‌شهری حاکی از آن بود که فاجعه پلاسکو می‌تواند در هر گوشه شهر بار دیگر رخ دهد.
قدرت‌الله محمدی، رئیس سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران، آبان ماه سال ۱۴۰۱ پس از حادثه فروریختن برج متروپل آبادان اعلام کرد که با پیگیری‌های انجام شده، تعداد ساختمان‌های پرخطر تهران از ۱۲۹ به ۱۱۹ ساختمان رسیده است، عددی که باز هم با تعداد ساختمان‌های اعلام شده همخوانی ندارد.
هرچند در روزهای اخیر، رئیس کمیته ایمنی شورای اسلامی شهر تهران مدعی شد از نظر ایمنی در برابر حریق، با اقدام‌های صورت گرفته تعداد ابنیه پرخطر و فرسوده تا ۸۰ ساختمان کاهش یافته اما آنچه باعث نگرانی کارشناسان می‌شود، مشخص نبودن نحوه محاسبه میزان خطر در کمین این ابنیه و خارج شدن آنها از فهرست ساختمان‌های پرخطر است.
مهدی بابایی همچنین دیروز با اشاره به پایش سازه‌ای ساختمان‌های بلندمرتبه و مهم گفت: در پایشی که درخصوص سازه ساختمان‌ها انجام شده درحال حاضر یک‌سری از ساختمان‌ها در رده‌بندی D قرار گرفته‌اند و ساختمان‌هایی که در این گروه هستند فقط باید تخریب و نوسازی شوند.
از سوی دیگر نبود نظارت بر نحوه تجهیز ساختمان‌های پرتردد تهران برای مقابله با اولین نشانه‌های حریق تنها مختص اماکن قدیمی و فرسوده نیست. شهریور ماه سال جاری یکی از مجتمع‌های تجاری نوساز و مشهور تهران به نام پالادیوم دچار حریقی گسترده شد. آتشی که اگرچه با حضور به موقع نیروهای آتش‌نشانی خسارات جانی در پی نداشت اما انتشار تصاویر آن در رسانه‌های اجتماعی، شهروندان را به یاد لحظات ابتدایی آتش‌سوزی در پلاسکو انداخت.
طی یک سال گذشته، موارد مشابه آتش‌سوزی در مراکز تجاری تهران، نگرانی از شرایط ایمنی ساختمان‌های پرتردد پایتخت را افزایش داده است. فروردین ماه سال جاری، خبر آتش گرفتن پاساژ قدیمی در محدوده بازار تهران، زنگ خطر را برای یکی از مناطق به شدت پرخطر شهر در برابر آتش‌سوزی به صدا درآورد.
میزان گسترده فرسودگی و غیرایمن بودن بازار بزرگ تهران و تراکم جمعیت و فضای به شدت محدود برای تردد در دالان‌ها و راهروهای آن، کافی است که رخ دادن حادثه‌ای مشابه پلاسکو، قربانیان بسیار زیادی بر جای بگذارد. در ۱۲ دی ماه آتش به سراغ یکی دیگر از ساختمان‌های تهران رفت و مجتمع تجاری در خیابان لاله‌زار درگیر حریق گسترده شد.
اما بزرگ‌ترین آتش‌سوزی ۱۲ ماه گذشته در خیابان بهار تهران در اسفند سال ۱۴۰۱ اتفاق افتاد که به کشته شدن یکی از نیروهای آتش‌نشانی منجر شد و خاموش کردن شعله‌های آن ساعت‌ها طول کشید. طبق گزارش سازمان آتش‌نشانی، این ساختمان ۶۰ ساله اگرچه فاقد سیستم اطفای حریق بود اما در فهرست ساختمان‌های غیرایمن تهران ثبت نشده بود.
با انتشار خبر هر آتش‌سوزی در مراکز تجاری و مسکونی در شهری که فرونشست زمین و زلزله آن را تهدید می‌کند و کابوس پلاسکو را در خاطر دارد، این سوال مطرح می‌شود که در صورت رخ دادن چنین حوادثی در مراکز پرتردد تهران همچون بازار بزرگ با صدها ساختمان غیرایمن، آیا یکی دیگر از روزهای غم‌انگیز پایتخت مشابه سی‌ام دی ماه سال ۱۳۹۵ رقم خواهد خورد؟
