توسط : فائزه مومنی، گروه اجتماعی
علی دایی یکی از چند اسطوره ایرانی است که برخی او را با غلامرضا تختی قیاس می‌کنند و در بعد قهرمانی، وی را یک قهرمان ملی می‌خوانند. دایی البته از سرمایه‌های اجتماعی برآمده از ورزش است. او اگرچه از زمین ورزش رشد کرد اما خود را محدود به دنیای ورزش نکرد.
به گاه سختی و مشکلات اجتماعی در کنار مردم ایستاد و تلاش کرد هم صدای آنها باشد و هم یاریگر آنها.
اساساً سرمایه اجتماعی بودن در ایران امروز، راه رفتن بر لبه تیغ است. هر کنش او با واکنش همراه است، هر سخنی و حرفی ممکن است، هزینه‌هایی را برای وی در برداشته باشد. به خصوص آنکه وقتی هوای سیاسی یک جامعه، آلوده و تیره و تار می‌شود، تنفس در آن سخت است و از هر سخنی تعابیر و تفاسیر مختلفی صورت می‌گیرد. چنانکه در میانه اعتراضات سال گذشته، علی دایی با چند سخن و جمله هزینه‌هایی را متحمل شد که تا امروز نیز رهایش نکرده است. از ممنوع‌الخروجی تا ممنوع‌المعامله شدن تنها می‌تواند یک دلیل داشته باشد و آن دلخوری یا خشم از سخنان او یا رفتار اجتماعی وی باشد.
اما آیا یک کشور و یک دولت باید با سرمایه اجتماعی خود چنین کند؟
اساساً چرا دولت علاقه‌مند است که نخبگان را از خود دور کند و میدان را به مداحان خود بدهد؟ چرا دولت یا نظام سیاسی علاقه‌مند نیست که چتر خود را گسترده‌تر کند و افراد و اشخاصی را با هر نوع گرایش در برگیرد؟ همین افراد، در سال‌های نه‌چندان دور، هم برای کشور افتخار آفریدند، هم در بزنگاه سختی و مشکلات کنارش ایستادند و از نظام سیاسی آن حمایت کردند.
اکنون چرا باید جامعه به یک شکاف سیاسی- اجتماعی برسد که افرادی چون علی دایی و سرمایه‌هایی مانند او که قدرت آشتی ملی و پیوند زدن مردم با نظام سیاسی را دارند، حذف شوند؟ آیا نباید به افرادی که به چنین چهره‌هایی که چنگ می‌زنند، شک کرد؟ آیا نباید به جریانی که در دل اصولگرایان برآمده و درصدد حذف نخبگان، سرمایه‌های اجتماعی و طرد جوانان کشور است، شک کرد؟
این روزها، روزهای حمله به علی دایی، اسطوره فوتبال ایران است، جایی که میهمان عادل فردوسی‌پور با پژمان جمشیدی در برنامه اپلیکیشن «فوتبال ۳۶۰» می‌شود و دخترش بدون حجاب او را برای تولدش سورپرایز می‌کند و خود نیز از یک سال‌ونیم ممنوع‌المعامله‌گری‌اش حرف می‌زند.
ماجرا از این قرار بود که با توجه به همزمانی بازی ایران و ژاپن با روز تولد علی دایی، سورپرایز کوچکی هم برای او در نظر گرفته شد و عوامل برنامه بدون اطلاع دایی از دختر نوجوان او هم دعوت کردند که این موضوع خوشحالی و ذوق‌زدگی شهریار فوتبال ایران را به دنبال داشت.
پس از این برنامه اما بعضی صفحات توئیتری و کانال‌های تلگرامی از عادل فردوسی‌پور به دلیل حجاب نداشتن دختر نوجوان علی دایی و دست کشیدن مجری برنامه به سر او انتقاد کردند و واکنش تندی به این ماجرا نشان دادند.
حمید رسایی از اعضای جبهه پایداری با اشاره به برنامه اخیر عادل فردوسی‌پور در فضای مجازی نوشت: «فردوسی‌پور، پژمان جمشیدی و علی دایی در یکی از سکوهای داخلی، شوی دهن‌کجی به ارزش‌های ملی و دینی راه انداخته‌اند. دختر علی دایی کشف حجاب کرده در جمع حاضر می‌شود و فردوسی‌پور هم نوازشش می‌کند! هر کس فکر کند اینها اتفاقی یا صرفا از روی اباحه‌گری است خیلی ساده‌لوح است. اینها نفسشان به پاسپورت‌های خارجی‌شان بند است. نفسشان به آن اقامت خارجی و تابعیت اصلی‌شان بند است. اینها مال اینجا نیستند، اینها برنامه است. اما اصلا محل بحث آنها نیستند، مسأله مسئولان خودمان هستند. آقایان مسئول! به جای اینکه اقتدارتون را جلوی درب مترو نشان دهید، اینجا جای نشان دادن اقتدار و جدی بودن نظام جمهوری اسلامی در موضوع حجاب و ترویج کشف حجاب و دهن‌کجی به اعتقادات ملی و مذهبی این مردم است. کجایید! ما اینجا دنبال اقتدار شما می‌گردیم. آقای پژمان جمشیدی با تبلیغات تلویزیونی در حال پول پارو کردن است، علی دایی هم همینطور، فردوسی‌پور با این سکوهای داخلی قرارداد دارد و خود این سکوها از این طریق در حال پر کردن حساب بانکی هستند. تا وقتی در برابر اینها منفعلید، من هم به تذکرات در متروی شما شک دارم، با خودم می‌گویم اینها برای ساکت کردن مردم دلسوز و مطالبه‌گر است.»
جواد شیخ‌الاسلامی از فعالان رسانه‌ای اصولگرا در این باره نوشت که: «دختر علی دایی بدون حجاب میاد توی برنامه بی‌مخاطب عادل فردوسی‌پور، فردوسی‌پور دست می‌کشه سر دختر دایی. عادل داره هر کاری می‌کنه برای حاشیه‌سازی و دیده شدن برنامه‌‌اش!»
دانیال معمار، سردبیر روزنامه همشهری با انتشار پستی در ایکس نوشت: «فردوسی‌پور چاره‌ای ندارد. از آن برنامه‌های کارشناسی و تخصصی فوتبال رسیده به گرفتن جشن تولد و آوردن دختر بی‌حجاب و خاطره مثبت ۱۸ تعریف کردن پدر فلان بازیکن و…. فردوسی‌پور آنقدری رسانه بلد است که بداند برای دیده شدن چاره‌ای به غیر از این ابتذال در محتوا ندارد.»
احسان رستگار، فعال رسانه‌ای اصولگرا هم با حمله به فردوسی‌پور نوشت: «پیش از بازی ایران- ژاپن، فردوسی‌پور، علی دایی را به برنامه زنده فوتبال۳۶۰ دعوت کرد و به مناسبت تولّد او، نورا دایی بدون حجاب در استودیو حاضر شد، پدرش را غافلگیر کرد و در این دقایق، فردوسی‌پور رفتارهایی از خود بروز داد که مخاطب را به یاد مواضع فرهنگی- اجتماعی او درباره حواشی دیدار نهایی جام جهانی ۲۰۱۸ می‌انداخت.»
رستگار پیش‌تر هم نوشته بود: «در ویدئوهای مختلفی از فوتبال۳۶۰ به بهانه‌های گوناگون به خصوص از زبان افرادی که توسط عادل فردوسی‌پور مورد مصاحبه قرار می‌گیرند، نام علی کریمی به میان می‌آید، از جمله مصاحبه با اشکان دژاگه؛ گویی برای فردوسی‌پور بسیار حیثیّتی است که نام و یاد کریمی تروریست، زنده نگه داشته شود.»
دایی در این برنامه همچنین در پاسخ به این سوال که آیا برای بازگشت به فوتبال مشکلی دارد یا نه؟ گفت: «هیچ مانعی وجود ندارد، با آنکه یک سال‌ونیم است که ممنوع‌المعامله هستم اما ممنوع‌المربی‌گری نیستم.»
محسن برهانی، حقوقدان و استاد اخراج شده از دانشگاه در واکنش به این خبر در رسانه اجتماعی ایکس نوشت: «ممنوع‌المعاملگی به این معنا که یک شهروند حق انجام هیچ‌گونه معامله‌ای را نسبت به اموالش نداشته باشد، یک بدعت است و هیچ مستند قانونی ندارد.» به تأکید برهانی، «هیچ مقامی نمی‌تواند حق خرید و فروش را از افراد سلب کند» و «افراد ممنوع‌المعامله می‌توانند اقدام به تنظیم قرارداد نمایند و چنین معامله‌ای نافذ است.»
کامبیز نوروزی، حقوقدان نیز با تاکید این موضوع به «سازندگی» می‌گوید: «افراد زمانی ممنوع‌المعامله می‌شوند که طلبکاری از آنها طلب داشته باشد و به تقاضای شاکی، فرد ممنوع‌المعامله می‌شود و یا آنکه فردی پرونده کیفری داشته باشد و در آن پرونده متهم باشد. اگر جز دو شرط بالا کسی ممنوع‌المعامله شود یا حتی ممنوع‌الخروج نمی‌تواندقانونی باشد و قطعا غیرقانونی است.»
علی دایی و مردم
نام علی دایی تا پیش از آغاز اعتراضات سال گذشته با عناوینی چون «دومین آقای گل جهان در بازی‌های ملی»، «شهریار فوتبال» و «اسطوره فوتبال ایران» پیوند خورده بود، در ماجرای اعتراضات مواضعی گرفت که خشم اصولگرایان را برانگیخت. به طوری که برای مدتی رسانه‌ها خبر از توقیف شدن گذرنامه علی دایی دادند. خبرگزاری مهر از توقیف پاسپورت دایی در فرودگاه تهران پس از پیاده شدن از پرواز استانبول- تهران خبر داده بود.
علی دایی همچنین سه روز در آذر ۱۴۰۱ اعلام کرد «رستوران» و «جواهر‌فروشی» او دایر نخواهد بود. زیرا هر دو محل پلمب شدند. خبرگزاری دانشجو دلیل پلمب مغازه علی دایی را «تخلف» نامید.
پنجم دی ۱۴۰۱ مسئولان دستور بازگرداندن هواپیمای حامل دختر و همسر علی دایی به فرودگاه کیش را دادند. خبری که بازتابی جهانی داشت. علی دایی همان شب به تابناک گفته بود: «همسر و دخترم از فرودگاه امام خمینی کاملا قانونی سوار هواپیما شدند تا به دوبی بروند اما هواپیمای شرکت ماهان آنان را از دوبی برگرداند و در کیش به زمین نشاند و دختر و همسر من را از پرواز پیاده کردند.»
کمتر از یک ماه بعد، علی دایی با دریافت دعوت‌نامه رسمی از سوی فدراسیون بین‌المللی فوتبال به مراسم «بهترین‌های سال فوتبال» دعوت شد. ۲۲ اسفند در نهایت او به همراه همسرش از کشور خارج و در مراسم شرکت کرد. با این حال دایی در اقدامی عجیب از سوی کنفدراسیون فوتبال آسیا در مراسم قرعه‌کشی جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۴ غایب بود و از سوی اف‌آی‌سی به این مراسم دعوت نشد.
ید طولای کمک به مردم
علی دایی در سال‌های گذشته فارغ از ماجراهای اعتراضات سال گذشته، حضور پرقدرتی هم در همدلی مردم زلزله‌زده غرب کشور داشت. جایی که آستین بالا زد و در سریع‌ترین حالت ممکن به کمک هم‌وطنانش شتافت.
کمک‌های مالی رسیده به دست علی دایی، در یکی، دو روز چنان زیاد شد که حسابش را مسدود و برای بازخواست صدایش کنند. خودش می‌گفت مشکل کمک‌های مردمی نیست بلکه محبوبیتی است که کسب کرده و عده زیادی از این محبوبیت واهمه دارند. کاراکتر مردمی بودن به شخصیت فوتبالی علی دایی وجهه‌ای تازه بخشید تا او را بالاتر از بقیه سلبریتی‌ها، تبدیل به مهره‌ای خاص کند.
او شناخته شده‌ترین چهره ورزشی ایران در دنیاست ولی هرگز این مقوله برایش انحصارطلبی یا منفعت‌طلبی به همراه نداشت. چه بسا اگر چنین بود باید کمی هم نگران بیزینس‌اش می‌شد تا رستوان و مغازه‌اش پلمب نشود و روی دیواره‌هایش به او توهین‌های رکیک نکنند.
جایگاه علی دایی علاوه بر ورزش در جامعه هم به عالی‌ترین درجه‌اش رسید و یقینا همین بخش از زندگی اوست که باعث می‌شود، مردمی که هنوز هم امید دارند تا متخصصان امر در رأس کار قرار بگیرند تا شاید مثل علی دایی، دنیا به دیده احترام به شخصیت‌های برجسته‌اش نگاه کند.
مردی که در ایران از سوی مسئولان دولتی و رسمی خط خورده، هنوز هم اسم ایران را در دنیا زنده نگه داشته است. به نظر می‌رسد برای مقابله با این یکی نتوان مانع زیادی تراشید؛ نه ممنوع‌الکاری، نه ممنوع‌الخروجی، نه پلمب مغازه و رستوران، نه ممنوع‌التصویری و نه ممنوع‌المعامله‌ای.
