توسط : پوتین به چین رفت و در دیدار با «شی» از طرح چین برای حل‌وفصل بحران اوکراین حمایت کرد
فرشاد گلزاری، گروه بین‌الملل
روز پنج‌شنبه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه براساس اعلام قبلی وارد پکن شد تا علاوه بر شی جین پینگ، همتای چینی خود، با سایر مقامات این کشور دیدار و گفت‌وگو کند. آنچه در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که آخرین سفر پوتین به چین در اکتبر ۲۰۲۳ انجام شد، درحالی که شی جین پینگ در مارس ۲۰۲۳ به مسکو سفر کرد و این در حالی است که دو کشور از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از روابط نزدیکی برخوردار هستند و در طول تنش با ایالات‌متحده و ناتو از یکدیگر حمایت کردند اما نکته اصلی این است که پوتین تنها ۱۰ روز پس از مراسم تحلیفش در کرملین عازم پکن شده است؛ به عبارتی دیگر باید گفت که رئیس‌جمهوری روسیه در اولین سفر خود بعد از شروع دوره ۶ ساله ریاست‌جمهوری‌اش به چین سفر کرده است. شاید سفر پوتین به پکن برای بسیاری از مخاطبان صرفاً یک واقعه سیاسی یا دیپلماتیک باشد اما در این خصوص قید «مکان و زمان» به شدت اهمیت دارد. پوتین بلافاصله پس از اجرای مراسم تحلیف در کرملین، فهرستی از نفرات جدید را برای اعمال تغییرات در کابینه روسیه به دومای این کشور ارائه داد که این یک موضوع اساساً یک عرف سیاسی به حساب می‌آید و نمی‌توان این موضوع را چندان مهم دانست اما درون این اقدام سلسله اقداماتی رخ داد که نشان‌دهنده تغییرات مهمی در ساختار سیاسی، اقتصادی و نظامی روسیه است که مهم‌ترین آن برکناری سرگئی شویگو، وزیر دفاع پیشین روسیه پس از ۱۲ سال بود. در تصاویری که طی سال‌های گذشته منتشر شده، اغلب پوتین و شویگو در کنار هم ظاهر می‌شدند و عموماً در سفرهایی که پوتین به تفرجگاه‌های خاص خود در سراسر روسیه داشته، شویگو هم همراه وی دیده می‌شد اما حالا با انتصاب «آندری بلوسوف» به عنوان وزیر دفاع جدید روسیه نشانه‌هایی ظاهر شده که گویای اعمال راهبردهای جدید در روسیه است. آنچه که در این میان به نظر می‌آید، تمرکز جدی کرملین بر موضوعات و محورهای اقتصادی است و همین مساله نشان می‌دهد که پوتین می‌خواهد مسکو را از شرایط کنونی خارج کند. آنچه در مورد این اقدامات مسکو باید مورد نظر قرار بگیرد این است که انتصاب آندری بلوسوف دقیقاً در وضعیتی رخ داده که روسیه از حیث اقتصادی حس می‌کند که نیاز به یک مدیریت جدید دارد تا بتواند اوضاع را سر‌وسامان بدهد که این مساله ریشه در جنگ اوکراین دارد. در این خصوص پوتین قبل از سفر به پکن و در جلسه معارفه آندری بلوسوف که روز چهارشنبه برگزار شد، خطاب به مسئولان وزارت دفاع روسیه گفت که «بلوسوف درک می‌کند که چگونه می‌توان اقتصاد نظامی را در اقتصاد عمومی کشور ادغام کند». این عبارت به خوبی نشان می‌دهد که مسکو برآوردهای خود در مورد اینکه چگونه می‌توان اقتصاد جنگ با محوریت اوکراین را که باعث اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه شده را به گونه‌ای پیش برد که هم این منازعه براساس راهبردهای نظامی روسیه پیش برود و هم اینکه کمترین آسیب را به ساختار اقتصاد کلاسیک و عمومی این کشور وارد کند. بر همین اساس اعمال تغییر در کابینه روسیه توسط پوتین را می‌توان یک پیش‌نیاز برای سفر وی به چین دانست؛ چراکه او ابتدا با این اقدام، پیام‌هایی از نیت مسکو درخصوص این تغییرات را مخابره کرده و حالا با تیم جدید خود وارد پکن شده است.
گفت‌وگو درباره کی‌یف
آنچه در این راستا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که پوتین درحالی وارد پکن شده که ارتش روسیه از هفته گذشته اقدام به پیشروی در ناحیه شرقی و شمال‌شرقی اوکراین کرده و حتی اخبار نشان از آن دارد که نه تنها در خارکیف، ارتش روسیه و اوکراین مجدداً مقابل یکدیگر صف‌آرایی کرده‌اند بلکه رئیس‌جمهوری اوکراین باز هم معتقد است که این پیشروی‌ها به دلیل تعلل جامعه ملل به خصوص غرب در قبال کشورش است. این وضعیت تا حدی برای کی‌یف بحرانی بوده که زلنسکی، سفر خود به اسپانیا را لغو و راهی خارکیف شد. خبرنگار شبکه ABC که زلنسکی را در سفری به بیمارستانی در خارکیف همراهی می‌کرد، اعلام کرد که رئیس‌جمهوری اوکراین از سربازان مجروح شده در این منطقه در یک بیمارستان بازدید کرده و به وی درباره دلایل پیشروی ارتش روسیه در خارکیف گفته است که این خطای فاحش جهان به شمار می‌رود؛ چراکه آنها فرصت را به پوتین دادند تا به اشغال‌گری بپردازد اما اکنون جهان می‌تواند کمک کند. زلنسکی در پاسخ به سوالی در رابطه با نگرانی آمریکایی‌ها از هزینه‌هایی که این کشور برای جنگ در اوکراین انجام می‌دهد گفت که «آن پول‌ها به اوکراین داده نمی‌شود بلکه این پول‌ها در کارخانه‌های آمریکایی خرج می‌شود و شغل‌های آمریکایی ایجاد می‌کند و ما فقط برای آزادی خودمان نمی‌جنگیم اما اگر اوکراین نباشد، کشور دیگری خواهد بود».
این سخنان زلنسکی از آن جهت اهمیت دارد که بدانیم ستون فقرات سفر پوتین به چین تا حد زیادی پرونده جنگ اوکراین بوده است. در این مورد یوری اوشاکوف، معاون پوتین به خبرنگار شبکه روسیا ۱ گفت که رئیس‌جمهوری روسیه در جریان گفت‌وگوهای رودررو با همتای چینی خود موضوع اوکراین را با جزئیات بسیار مورد بحث قرار دادند و باید گفت که این یک جلسه رودررو بوده که جزئیات بسیار زیادی از پرونده اوکراین در این خصوص مورد تبادل نظر قرار گرفته است. در همین حال هوآ چونیینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین هم اعلام کرد که پکن به ایفای نقش سازنده در پیشبرد حل‌وفصل سیاسی بحران اوکراین ادامه خواهد داد. به گفته وی، شی و پوتین بار دیگر در اقامتگاه دولتی ژونگ‌نان‌های دیدار کردند و در مورد بحران اوکراین تبادل نظر عمیقی داشتند و چین به ایفای نقش سازنده در پیشبرد حل‌وفصل سیاسی بحران اوکراین ادامه خواهد داد. براساس اعلام خبرگزاری اسپوتنیک، پوتین در پکن گفت‌وگوهای گسترده‌ای با رئیس‌جمهور چین انجام داد و در مورد طیف وسیعی از موضوعات مرتبط با همکاری استراتژیک، شناسایی زمینه‌های کلیدی برای توسعه بیشتر روابط همچنین تبادل نظر در مورد مبرم‌ترین مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای گفت‌وگو کرده است.
این در حالی است که رؤسای‌جمهوری روسیه و چین روز جمعه پس از گفت‌وگوهایشان، بیانیه مشترکی صادر و در آن نکاتی را یادآور شدند. در این بیانیه آمده است که «روسیه از موضع هدفمند و بی‌طرفانه چین در مورد مساله اوکراین استقبال می‌کند و دو طرف باید اقداماتی که به طولانی شدن خصومت‌ها و تشدید درگیری‌ها در اوکراین کمک می‌کند را متوقف کنند، به‌گونه‌ای که روسیه و چین خواستار جلوگیری از ورود بحران اوکراین به فاز غیرقابل کنترل شدند و بر اهمیت گفت‌وگو به عنوان راه‌حل تاکید کردند». همچنین در این بیانیه آمده است که روسیه از موضع بی‌طرفانه چین در قبال اوکراین استقبال می‌کند و از سوی دیگر مسکو و پکن از این واقعیت اقتباس می‌کنند که برای حل بحران اوکراین باید علل ریشه‌ای آن از بین برود و روسیه و چین همچنین طرح غربی‌ها برای مصادره دارایی‌ها و اموال کشورهای خارجی را محکوم می‌کنند و بر حق اتخاذ اقدامات تلافی‌جویانه تاکید دارند.
این بیانیه به خوبی نشان می‌دهد که پکن از این به بعد با چراغ سبز مسکو می‌تواند، اقدامات عمیق‌تر و گسترده‌تری در پرونده اوکراین داشته باشد که البته این موضوع چندان خوشایند ایالات‌متحده نیست. واقعیت غیرقابل انکار این است که نزدیک شدن دو کشوری که واشنگتن در راهبرد بلندمدت خود آنها را حریف و حتی دشمن نامیده است چندان برای کاخ سفید قابل هضم نیست چراکه طرف اصلی مسکو در جنگ اوکراین را باید ایالات‌متحده و در درجه دوم اروپا دانست. در این خصوص ودانت پاتل، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که چین نمی‌تواند همزمان هم به دنبال بهبود روابط با غرب باشد و هم از روسیه حمایت کند؛ چراکه حمایت چین از صنایع دفاعی روسیه نه تنها امنیت اوکراین بلکه امنیت اروپا را نیز تهدید می‌کند. این موضع واشنگتن به خوبی نشان می‌دهد که مسکو صرفاً به دنبال ایفای نقش فعال چین در پرونده اوکراین نیست بلکه آنها می‌خواهند از مجرای چین، اقتصاد فعلی خود را سرپا نگه دارند و از ضربه‌های ممتد و گام‌به‌گام غرب، جان سالم به در ببرند.
