توسط : فرشاد گلزاری، گروه بین‌الملل
سخنان مسعود پزشکیان و محمدجواد ظریف در صدا‌وسیما گویا به مذاق برخی از نامزدها و عوامل پشت صحنه و روی صحنه آنها خوش نیامده و حالا همانند گذشته انتقادهای زیادی به این اظهارات صورت گرفته است که اصولاً در گذشته و حتی زمان انعقاد برجام هم این مدل از سخنان شنیده می‌شد و حتی کار به آتش زدن آن در بهارستان کشید اما کمی بعد به این نتیجه رسیدند که راهی جز مذاکره وجود ندارد. اینکه جواد ظریف سخنان خود را بی‌پرده در مقابل دوربین با مردم در میان گذاشت بدون شک خاصیت شخصی وی بوده و هست، اما مساله اینجاست که سایر نامزدها به انضمام تیم آنها از این روند «هراس سیاسی» دارند. حضور ظریف در کنار پزشکیان بدون شک وزن گفت‌وگو در مورد سیاست خارجی را بالا برد و اگر اینگونه نبود طی حدود دو روز گذشته، توپخانه رسانه‌ای مخالفان او و پزشکیان تا به این حد علیه وی موضع‌گیری نمی‌کردند. مساله اینجاست که اساساً اجراکننده سیاست خارجی در کشور، دولت است و این در حالی است که راهبردهای کلی سیاست خارجی در سطح کلان‌تر طرح می‌شود اما بحث امروز بر سر این است که چگونه باید این راهبردها اجرایی شود و چرا برخی از نامزدها در مورد این موضوعات و در کل بحث سیاست خارجی تا به این حد حساس هستند و حتی تهدید علنی را علیه ظریف و حتی پزشکیان مجدداً در دستور کار قرار داده‌اند؟
آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که برخی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری عموماً به دنبال آن هستند تا صرفاً طرف مقابل را به چالش بکشند تا در نهایت بتوانند، سبد آرای خود را سنگین‌تر کنند اما این جماعت حتی به صورت مشخص نمی‌گویند که ریشه مشکلات در کجاست! به عنوان مثال، وعده‌هایی در مورد معیشت و کاهش تورم داده می‌شود و چند دقیقه بعد می‌گویند که این مسائل ریشه داخلی دارد و اصلاً هم به خارج از مرزها مربوط نمی‌شود و چند روز بعد یک‌باره می‌گویند که دیپلماسی و سیاست خارجی در دستور کار خواهد بود اما به صورت عزتمندانه!
این طنا‌ب‌بازی‌ها شاید از منظر هواداران آنها یک تاکتیک مناظره‌ای باشد اما واقعیت در علم‌وعمل چیز دیگری است. حقیقت ماجرا این است که ایران در شرایط کنونی با مصائب متعدد اقتصادی همچنین تهدیدات پیرامونی مواجه است و تمام کشورهای منطقه و فرامنطقه منتظر آن هستند که ببینند، خروجی انتخابات هشتم تیر چه خواهد شد. در این بین باید توجه کرد که همسایگان «امری انتخابی» نیستند و باید راهبرد درست را در مواجهه با آنها اتخاذ کرد؛ این نکته را هم نباید از قلم انداخت که در همین محیط پیرامونی، بدخواهان کشور از دیرباز تاکنون درحال سناریونویسی علیه کشورمان بوده‌اند. اما در مورد فرامنطقه اعم از غرب و حتی شرق باید به این درک برسیم که نمی‌توانیم تخم‌مرغ‌های خود را صرفاً در سبد یکی از این دو قطب بگذاریم؛ به عبارتی دیگر، زمانی که درحال چینش «میز سیاست خارجی» خود هستیم باید تنوع منافع همچنین مدل‌های کسب و تثبیت آن را هم در نظر بگیریم. به عنوان مثال، آنهایی که اصرار بر شرق‌گرایی دارند و دستاورد خود را بر ارتباط مستمر با چین می‌بینند باید بدانند که پکن حتی به خاطر تحریم‌های ایالات‌متحده علیه ایران در بسیاری از نقاط قادر به سرمایه‌گذاری یا حداقل توسعه روابط با تهران نیست؛ چراکه برای چینی‌ها بدون شک میزان تجارت با ایالات‌متحده بیش از هر موضوع دیگر اهمیت دارد. در مورد اروپا و حتی کشورهای منطقه به‌‌‌خصوص دولت‌های مستقر در حاشیه خلیج‌فارس هم این موضوع صدق می‌کند و آنها هم نمی‌خواهند مشمول تحریم واشنگتن شوند. این موضوعات را نمی‌توان و نباید یک‌سری تئوری دانست بلکه همین حالا عملاً شاهد این مسائل هستیم اما از سوی دیگر همانگونه که بارها گفت شده نباید سیاست خارجی ما کاملاً هم به سمت غرب متمایل شود اما در نهایت بحث همکاری با تمامی طرف‌ها را باید در دستور کار خود قرار دهیم.
مخالفان برجام چه می‌گویند؟
با گذار از این پیچیدگی‌های سیاست خارجی، اظهاراتی که طی دو روز گذشته علیه ظریف و پزشکیان انجام شده به خوبی نشان می‌دهد که همچنان تفکر ضدبرجامی زنده است و با تکرار مکررات سعی دارند، اذهان عمومی را به سمت دیگری هدایت کنند. به عنوان نمونه حسین شریعتمداری، مدیرمسئول کیهان در شماره ۲۳۶۰۵ این روزنامه که در تاریخ ۳۰ خرداد سال جاری چاپ شده در صفحه ۲ مطلبی را با عنوان «پیشنهاد کارساز به آقای جبلی» نگاشته و در آن تمام سخنان ظریف را خلاف واقع قلمداد کرده است.
شریعتمداری نوشته است: «متاسفانه برخی از نامزدها یا مشاوران آنها در جریان مناظره‌ها و میزگرد‌ها به دروغ‌گویی و تحریف واقعیات پلشت و سیاه کارنامه خود روی آورده‌اند تا آنجا که بسیاری از سوابق سیاه و خسارت‌بار خود که تنها با واژه فاجعه قابل بیان است را نه فقط نفی و انکار می‌کنند بلکه با ردیف کردن ده‌ها دروغ و ادعای خلاف واقع از خسارت‌ها، دستاورد می‌سازند! وادادگی‌های آشکار و دیپلماسی التماسی و شرم‌آور خود در برابر دشمنان تابلودار مردم را شجاعت دیپلماتیک جا می‌زنند، تعطیلی هزاران کارخانه و مرکز تولید را پیشرفت اقتصادی قلمداد می‌کنند! دو برابر کردن تحریم‌ها به جای لغو آن را به این یا آن جریان موهوم نسبت می‌دهند! و… بدیهی است که اگر این ادعا‌های خلاف واقع و دروغ‌بافی‌ها با پاسخ مستند روبه‌رو نشود، می‌تواند به شناخت مردم از هویت واقعی کاندیدا‌ها که هدف اصلی از ابتکار انتخاباتی صدا‌وسیماست، آسیب جدی برساند و به مردم برای انتخاب گزینه مطلوب و شایسته، آدرس غلط بدهد. به خصوص آنکه این بار هم دقیقاً مانند ماجرای فتنه آمریکایی- اسرائیلی ۸۸ تمامی رسانه‌های بیگانه دروغ‌های یاد شده را با جدیت پوشش می‌دهند و…».
همچنین روزنامه جوان در صفحه اول خود مطلبی را با عنوان «بازگشت تیم بازنده» منتشر کرده و نوشته است: «برخلاف نمونه‌های قبلی که مخالفان مذاکره، آیه و حدیث و نهج‌البلاغه می‌خواندند و موافقان، واژه‌های انگلیسی در سخنان‌شان پرکاربرد بود، این بار دقیقاً برعکس شد، منتقدان «هشت سال مذاکره در دولت روحانی»، ارجاعات زیادی به منابع آکادمیک غربی داشتند و می‌گفتند، چاره‌ای ندارند که از واژه‌های انگلیسی استفاده کنند و مدافعان آن مذاکرات که نامش برجام شد ازجمله خود آقای پزشکیان و آقای ظریف، به سخنان نهج‌البلاغه و آیات قرآن استناد می‌کردند و عربی‌خوانی خود را هم به رخ می‌کشیدند!»
سعید جلیلی دیگر نامزد انتخابات هم به این سخنان ظریف واکنش نشان داد و گفت: «جالب است امروز شنیدم یک نفر بیان کرده که این موفقیت ما نبوده است؛ خود آمریکا می‌گوید، راهبرد ما شکست خورده بعد امروز یکی گفته است خود بایدن نخواسته این کار ممانعت از فروش نفت ایران را بکند؛ عجب!». وی همچنین اظهار کرد: «شماهایی که می‌گفتید، تحریم را برمی‌داریم وقتی دولت را تحویل گرفتید، ۸۰۰ تحریم اضافه شد به تحریم‌های قبلی. با این حال خود دشمن می‌گوید، راهبرد ما شکست فاحش خورد؛ خود وزیر خارجه‌شان در سنای آمریکا گفت، ایرانی‌ها توانسته‌اند اما این فرد باز می‌گوید ما نتوانسته‌ایم».
محمدباقر قالیباف، دیگر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری هم در حساب کاربری خود در ایکس (توئیتر سابق) نوشت: «می‌گویند دولت باید مجری سیاست‌های رهبر معظم انقلاب در سیاست خارجی باشد؛ اما قانونی که مورد تاکید ایشان است و به درخواست «شعام» همان دولت تصویب شده را قبول ندارند. رفع تحریم براساس منطق انتفاع اقتصادی که راهبرد رهبری است در دولت خدمت و پیشرفت مهم و دارای اولویت خواهد بود».
جماران هم در این مورد نوشت که محمدجواد ظریف به سخنان محمدباقر قالیباف درخصوص قانون اقدام راهبردی واکنش نشان داد و اعلام کرد: «چطور فراموش فرمودید به کارشناس برنامه و همکارانتان در مجلس تذکر دهید که مقام معظم رهبری مذاکره‌کنندگان را امین، غیور، صادق و شجاع دانستند». روزنامه وطن امروز هم در صفحه نخست خود و در گزارشی با عنوان «هشدار ۹۲» نوشته است: «در میزگرد سیاسی پزشکیان که به صورت زنده از تلویزیون پخش می‌شد، محمدجواد ظریف وی را همراهی می‌کرد. حضور ظریف در تلویزیون به نفع پزشکیان در واقع تلاش برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها و چهره‌ها برای جلب نظر مردم است. به نظر می‌رسد، اصلاح‌طلبان در روزهای آینده تا روز رای‌گیری این رویه را ادامه دهند و چهره‌های موثر را برای حمایت از پزشکیان به میدان بیاورند. چهره‌هایی که قطعاً در حوزه‌های اجتماعی، ورزشی و فرهنگی مورد توجه توده‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان هستند و می‌توانند بخش‌هایی از آنها را برای حضور در انتخابات ترغیب کنند».
همچنین محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور با انتشار پستی در ایکس در واکنش به سخنان ظریف نوشت: «تفاوت زیادی است بین کسی که شجاعانه قاتل شهید سلیمانی را در سازمان ملل تهدید کرد و به ایران عزت بخشید با کسی که پس از ترور حاج قاسم به دنبال مذاکره با قاتل او بود و این پاسخ تحقیرآمیز را از ترامپ دریافت کرد».
از سوی دیگر وحید جلال‌زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم هم در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرده که «برجام به یک جاده یک طرفه تبدیل شده بود و فقط برای اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها منافعی را به همراه داشت و عملاً دست مذاکره‌کنندگان ما در مذاکرات خالی شده بود و اگر قانون اقدام راهبردی تصویب و اجرا نمی‌شد ما در مراحل بعد باید بر سر توان موشکی خود و عمق استراتژیک‌مان در منطقه با غربی‌ها مذاکره می‌کردیم».
علیرضا زاکانی هم درخصوص این سخنان گفت: «کسانی که کار نکردند، امروز مدعی هستند؛ نمونه‌اش وزیر خارجه قبلی است که نظراتش را دیروز شنیدیم و من با عدد و رقم جوابش را خواهم داد».
سیداحسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی هم در واکنش به این سخنان گفت: «براساس آمار بانک مرکزی و مرکز آمار، روند رشد اقتصادی در دولت سیزدهم توانست از فضای ناپایدار و نوسانی گذشته خارج و مجدد به روند بلندمدت خود نزدیک شود. همچنین روند تشکیل سرمایه در دهه ۹۰ ارقام بسیار منفی را ثبت کرد که در طول تاریخ اقتصادی ایران از حیث منفی بودن کم‌نظیر بود بنابراین صرفاً با اشاره به سال‌های ۹۵ و ۹۶ نمی‌شود عکس یادگاری گرفت و سایر سال‌های عملکردی خودشان را فراموش کنند».
صالح اسکندری از همراهان قاضی‌زاده‌هاشمی هم درخصوص مواضع ظریف گفت: «مساله اساسی کشور برجام نیست؛ میت برجام را دوباره از گور بیرون کشیدند و کافور تازگی به آن می‌زنند».
در این میان البته کسانی هم بودند که از این سخنان رئیس پیشین دستگاه دیپلماسی کشورمان دفاع کردند. به عنوان مثال مصطفی پورمحمدی، نامزد این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایکس به اظهارات ظریف در میزگرد سیاسی پزشکیان واکنش نشان داد و با هشتگ صداقت نوشت: «با اعداد بازی نکنید. سر مردم شیره نمالید».
در این راستا طیف‌های مختلفی از مردم، نخبگان و سیاسیون از این سخنان ظریف و صریح بودن او با مردمان کشورمان استقبال کردند اما در کل بحث بر سر این است که سخنان وی و پزشکیان توانسته بسیاری از رأی‌دهندگان را هوشیار کند؛ چراکه بحث صرفاً برجام نیست بلکه موضوع منافع ملی در میان است.
