حسن روحانی می‌گوید راه‌حل اصلی مشکلات برگزاری همه‌پرسی در زمینه سیاست خارجی سیاست داخلی و اقتصاد است

حسن همایون؛ دبیر گروه راهبرد

۳۳۲ روز دیگر دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری روز جمعه یازده اسفندماه برگزار خواهد شد؛ نه تنها امید گروهی از شهروندان به انتخابات پیش رو است بلکه به تعبیر حسن روحانی، رئیس جمهوری پیشین چشم دنیا به انتخابات اسفندماه است. حسن روحانی این سخن را در دیدار نوروزی با مدیران ارشد دولت تدبیر و امید در سالهای ۱۳۹۲-۱۴۰۰ عنوان کرده است نکته مهم و اساسی سخنان رئیس جمهوری پیشین درباره انتخابات پیش رو است اما پیش ورود به بحث انتخابات مجلس شورای اسلامی، نگاهی اجمالی به سخنان حسن روحانی خواهیم داشت.

راه اقتصاد از سیاست خارجی می‌گذرد

سخنان حسن روحانی در دیدار نوروزی با وزرا و مدیرانش که روز گذشته بیان شد دو بخش عمده دارد یکی ناظر بر سیاست داخلی و الزام ساختار سیاسی به برگزاری انتخابات آزاد و همه جانبه است و وجه دیگر سخنان او هم ناظر بر سیاست خارجی و تاثیر آن بر اقتصاد است. حسن روحانی چنانچه در دوره مدیریت ۸ ساله ریاست جمهوری نیز همین ایده‌ها و سیاست را پی می گرفت عمیقاً معتقد است، تحقق ثبات، پایداری و استقرار آرامش در عرصه های اقتصادی کاهش نرخ تورم افزایش رشد اقتصادی و دیگر شاخص‌های رفاه‌وتوسعه ایران الزاماً از مسیر سیاست خارجی و بهبود رابطه با جهان می گذرد.

او در تازه‌ترین اظهار نظر و تحلیل اقتصاد و سیاست ایران تاکید کرده است کاهش تورم شدنی است، کما اینکه دو بار در تاریخ جمهوری اسلامی تجربه شده و مردم ثمرات آن را چشیده‌اند.نوبت اول و در سال‌های ۱۳۸۴ - ۱۳۸۲ در دولت دوم خاتمی و نوبت دوم با شروع برجام در زمستان ۱۳۹۴ تا بهار ۱۳۹۷ قبل از خروج ترامپ از برجام رقم خورده است. در فاصله سالهای ۱۳۹۴ تا بهار ۱۳۹۷ نه تنها شاهد کاهش تورم بودیم که تک رقمی هم شد و حتی نرخ ۷ درصد را هم شاهد بودیم. در سال ۱۳۹۵ رشد اقتصادی نیز به چنان حدی رسید که از آن به عنوان بالاترین رشد اقتصادی در جهان یاد شد. حسن روحانی عدم ارتباط سیاست خارجی با اقتصاد و معیشت مردم را بی اساس دانست؛ او در سخنانی که توأم با طعنه و کنایه نسبت به سیاستهای اقتصادی دولت سیزدهم نیز همراه بوده است؛ به گمانه‌زنی‌ها و خبرهایی مبنی بر همراهی عباس عراقچی با امیرعبدالهیان در سفر به اروپا اشاره کرد و گفت: دیدید که تا اسم عباس عراقچی آمد از قیمت دلار دو هزار تومان کم شد. لابد اگر آقای ظریف می رفت ۵ هزار تومان کم می شد!» بر اساس دیدگاه کارشناسان، تجربه سالهای دهه ۹۰ و بهبود روابط ایران با غرب ذیل برجام فرصت بهبود ولو حداقلی شاخص های اقتصادی و رفاه را فراهم آورد اما منتقدان دیروز برجام و بهبود روابط با غرب که امروز در مسند کار هستند به دلایل متعددی اصرار دارند، تجربه تعامل ایران با جهان را در شمار تجربه‌های شکست خورده توصیف کنند اما چنانکه افتد و دانی راه حلی کم هزینه، موثر، راهبردی و توأم باثبات برای بهبود شاخص های اقتصادی و معیشتی فارغ از تعامل با تمامی کشورهای جهان ندارند. چنانچه راه حلی برای ارتقاء شاخص‌های اقتصادی بدون تعامل با غرب در دست بود، چرا بعد دو سال از استقرار دولت سیزدهم و کارگزارانش نه تنها خبری از بهبود شاخص‌های اقتصادی و معیشتی نیست بلکه روز به روز شرایط سخت تر و پیچیده تر می شود.

راه سیاست داخلی از انتخابات آزاد می‌گذرد

۳۳۲ روز دیگر به انتخابات دوازدهمین دوره مجلس و ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری باقی مانده است. بخش دیگر سخنان حسن روحانی ناظر بر تحولات داخلی و سیاست داخلی است. گرانیگاه اصلی تحولات داخلی را «صندوق رأی» و انتخابات پیش رو میداند و در این باره عنوان کرده بود: «امسال سال امتحان نظام در انتخابات است. چشم دنیا به انتخابات اسفندماه است تا ببینند و ببینیم سالم و رقابتی و آزاد برگزار خواهد شد یا نه؟ البته موعد برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی اسفند ۱۴۰۲ است اما لوازم آن را باید از خیلی زودتر فراهم کرد. نمی شود که عدد تفسیر از کلمه واحد نظارت در جایی مانند انتخابات ۱۰۰ باشد و نظارت به صدا و سیما که برسد صفر شود. در حالی که در قانون اساسی هم از نظارت بر انتخابات و هم بر صدا و سیما سخن به میان آمده است.» مساله پر آب چشم «نظارت استصوابی» در ایران همواره موضوعی محل مناقشه و چالش میان فعالان سیاسی، جریان‌های میانه رو اعتدالی، اصلاح طلب با شورای نگهبان بوده است. آخرین مناقشه و صف آرایی منتقدان و شورای نگهبان بر سر مساله «نظارت استصوابی» و احراز صلاحیت نامزدهای انتخابات هم به انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری بر می‌گردد که نه تنها با رد صلاحیت چهره‌های اصلاح‌طلب و اعتدالی که حتی با رد صلاحیت علی لاریجانی به عنوان چهره میانه رو اصولگرا بهت و حیرت عموم فعالان سیاسی، رسانه‌ها و شهروندان و افکار عمومی را در پی داشت. به همین اعتبار است که رئیس دولت تدبیر و امید نحوه نظارت بر انتخابات را به چالش می کشد و از آن به عنوان نظارت صددرصدی» یاد میکند، در حالی که در دیگر حوزه های حیات سیاسی اعمال «نظارت» چنان که باید و شاید تامین کننده انتظار شهروندان منتقد و افکار عمومی نیست؛ حسن روحانی برای نمونه و شاهد گواه عدم نظارت بر صداوسیما را پیش می‌کشد. مســاله دیگر در این قیاس رئیس‌جمهور پیشین پیش گرفتن سیاســت یک بام و دو هوا در مساله نظارت است که زمینه‌ساز تبعیض و تضییع حقوق شهروندان و مردم می‌شود. حســن روحانی در این دیدار به ثمره و فواید انتخابات آزاد نیز اشاره کرد و می گوید: «حفظ جمهوریت نظام در گرو برگزاری انتخابات آزاد است. حفظ اسلامیت هم منوط به اخلاق و هر چند اصول و فروع دین همه مهم و محترم است اما حفظ اسلامیت نظام در گرو اخلاق است؛ حال آنکه می‌بینیم روزنامه‌ای اگر هر روز توهین نکند و تهمت وارد نسازد شب سر بر بالین نمی‌گذارد. تجربه تحولات سیاسی و اجتماعی ایران طی چهار دهه گذشته نشان داده؛ هر جا حداقل های انتخابات آزاد هم رعایت شده است، شهروندان حضور در انتخابات و انتظار تغییر و تحول از طریق صندوق رأی را بر دیگر مشی و رویکردهای تغییر ساز و تحول آفرین - از جمله اعتراض های خیابانی - ترجیح دادند. هم از آن سو جریانهای تندرو اصول گرایی و برخی از نهادهای قدرت که متوجه شدند در صورتی امکان بازگشت به قدرت را پیدا می کنند که نرخ مشارکت شهروندان در انتخابات کنترل شده باشد. چنانچه تجربه انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری هم نشان داد در صورت عدم حضور گسترده مردم در انتخابات امکان آن را دارند که نامزد مطلوب و مورد پسندشان بر مصدر کار قرار گیرد. این تجربه پیش تر هم در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی رقم خورده بود شهروندان منتقد وضع موجود در دو تجربه انتخاباتی گذشته عملاً قهر با صندوق های رأی را به حضور در انتخابات ترجیح دادند؛ زیرا درکشان آن بود که نمایندگان واقعی آنها به دلیل اعمال نظارت های حداکثری فرصت حضور در رقابتهای انتخاباتی پارلمانی و ریاست جمهوری را پیدا نکردند. نگرانی های رئیس دولت تدبیر و امید درباره گسست در جمهوریت نظام سیاسی و در حاشیه قرار گرفتن اراده شهروندان نگرانی عمومی و فراگیر است. بی اعتنایی نهادهای قدرت به این نگرانی خاصه در ایران پسامهسا امینی تبعات جبران ناپذیر را برای ایران و شهروندان ایرانی در پی خواهد داشت.

احیاء جمهوریت نظام با بازگشت به آراء عمومی

فراز پایانی حسن روحانی در دیدار نوروزی اخیر هم ناظر بر احیاء اصل ۵۹ قانون اساسی و برگزاری همه‌پرسی است، او در این باره گفته است هر چند سوالات مردم متعدد است اما در این همه پرسی میتوان سه پرسش اساسی در سه زمینه سیاست خارجی، سیاست داخلی و اقتصاد را با مردم در میان نهاد. آنچه حسن روحانی در حل وفصل ابر بحران‌های اقتصادی و چالش‌های سیاست داخلی تبیین و عنوان کرده بازتاب سخنان کارشناسان، متخصصان و استاد دانشگاه است که طی سال‌های اخیر به انحاء مختلف از طریق تریبون ها، رسانه ها، پژوهش‌ها و بررسی‌های گوناگون عنوان شده است. منطق هزینه فایده ایجاب می‌کند پیش از آنکه اندک امیدهای موجود به کلی منحل شود؛ گام‌های عملی و موثر با ثبات معطوف به ایده ها و راه حلهای یاد شده برداشته شود؛ اگر نه فردا دیگر دیر است.