مردم سیستان و بلوچستان در بستر خشکیده تالاب هامون برای مطالبه حقابه هیرمند تجمع برگزاری کردند
آیت وکیلیان؛ گروه سیاسی
خبرگزاری‌های فارس و تسنیم خبر دادند که روز دوشنبه مردم شهرستان‌های منطقه سیستان واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان در خصوص مطالبه حقابه هیرمند در بستر تالاب خشکیده هامون تجمعی برگزار کردند. این تجمع سومین تجمع در چند ماه اخیر در این منطقه بوده است. تجمعی در مورد عدم پرداخت حقابه اهالی این منطقه از سوی همسایه شرقی ما افغانستان اتفاق افتاد. تجمع مردم پنج شهرستان منطقه سیستان شــامل زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان در خصوص مطالبه حقابه هیرمند در بستر تالاب بین‌المللی خشکیده هامون محوطه کوه خواجه برگزار شد. این تجمع همچنان که اشاره شد، در ادامه اعتراض به عملکرد دستگاه دیپلماسی و کمیساریای آب ایران نسبت به پیگیری حقابه رودخانه هیرمند از کشور افغانستان با تشکیل زنجیره انسانی در بستر تالاب هامون اعتراض خود را به نمایش گذاشتند.
درتجمع چه گذشت؟
مردم در جریان تشکیل زنجیره انسانی و تجمع، خواستار پیگیری کمیساریای آب ایران و وزارتخانه‌های نیرو و امورخارجه نسبت به حقابه رودخانه هیرمند طبق معاهده ۱۳۵۱، حقابه زیست محیطی تالاب بین‌المللی هامون، اصلاح سامانه انحرافی بند «کمال خان» کشور افغانستان و جلوگیری از تکمیل سد «بخش‌آباد» روی «فراه رود» افغانستان شدند. در این تجمع شعارهایی از جمله «چو هامون نباشد تن من مباد»، «حقابه حق ماست، سیستان عزت ایران است»، «شهر سوخته دیگری در راه است»، «تنگه احد جمهوری اسلامی را دریابید»، «اصلاح بند کمال‌خان پیام مردم سیستان»، «حقابه سیستان، آزمون دولتمردان» و «رستم برخیز دستانم شکست، روح پاک زابلستان شکست» سر دادند.
اقدامات وزارت نیرو درباره بند کمال‌خان
رودخانه هیرمند در سال‌های نرمال آبی و ترسالی که پیش از بهره.برداری بند کمال‌خان باعث روانه شدن بیش از سه میلیارد متر مکعب سیلاب به منطقه سیستان می‌شد طبق معاهده هیرمند از این مقدار ۸۲۰ میلیون متر مکعب حقابه ایران محسوب و باقی سیلاب به عنوان حقابه زیست محیطی وارد تالاب بین‌المللی هامون می‌شد. پس از آبگیری و بهره‌برداری بند کمال‌خان، سامانه انحرافی این بند، سیلاب‌های این رودخانه را به سمت شوره‌زار گودزره منحرف می‌کند، این مساله دریافت حقابه ایران را با مشکل مواجه کرده، این مساله باعث شده ذخایر آبی چاه نیمه‌های سیستان به حداقل برسد و متعاقب آن برخی روستاهای سیستان نیز به صورت سقایی آبرسانی شوند.
اعتراض به بند انحرافی سد کمال خان و انفعال دستگاه دیپلماسی
این زنجیره پس از ۳ زنجیره انسانی دیگر تشکیل شد. زنجیره قبلی در خود شهر زابل تشکیل شده بود. مطالبه مردم هم مانند هر ۳ زنجیره گذشته در مورد حقابه تالاب هامون از هیرمند بوده که متأسفانه بالغ بر ۲۰ سال است که یا کم تأمین می‌شود و یا اصلاً تأمین نمی‌شود. این مطالبه، درخواست امروز و دیروز نیست و حق قانونی مردم سیستان مطابق معاهده ۱۳۵۱ است. از زمان احداث بند انحرافی سد کمال‌خان بر رودخانه هیرمند و انحراف سیلاب‌های رودخانه به سمت شوره‌زار برای گودزره، دو سال است که هیچ آبی در سیستان دیده نشده است. فقط طی دو مرحله آبی بود که به حدود ۱۰ میلیون مترمکعب هم نرسید و در همان کانال‌ها و نهرهای سیستان تبخیر شد. در حال حاضر که چاه‌نیمه‌های سیستان هم آب زیادی ندارند و با توجه به حجم مصرف و حجم تبخیر تا چند ماه آینده کفاف منطقه را نخواهد داد، مردم سیستان می‌خواهند به دستگاه دیپلماسی پیامی دهند تا از این انفعال بیرون بیاید. همان‌طور که مستحضر هستید، دستگاه دیپلماسی کشور به‌رغم داشتن همه ابزارهای اجتماعی و سیاسی، گویی هیچ اراده‌ای برای تأمین حقابه از سوی افغانستان و هیأت حاکمه طالبان ندارد. می‌بینیم که سفارت افغانستان به طالبان بدون هیچ پیش‌شرطی واگذار می‌شود. اگر هم پیش‌شرطی داشته است، حرف مردم سیستان این است که چرا ما شاهد نتایج آن در نهرهای ورودی سیستان نیستیم.
ضعف کمیسار آب هیرمند
مادامی که کمیسار آب هیرمند در شرایط بحران
فعلی و پس از گذشت بیش از دو سال، توان دریافت حقابه قانونی ایران از هیرمند را نداشته و در قبال سد سازی‌های افغانستان چنین منفعلانه، ضعیف و ناکارآمد عمل کرده، ادامه کار چنین تشکیلاتی منطقی نیست. به نظر می‌رسد که هیات کمیساریای آب ایران از ابزارهایی که برای تامین منافع ملی در حوزه دیپلماسی آب بی‌اطلاع هستند، بهتر است که پیگیری مساله به افراد حاذق‌تری واگذار شود. سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها برای مواجهه با چنین شرایطی ایجاد شدند تا با هماهنگی و هم‌افزایی از ابزارهای موجود برای تامین منافع ملی در حوزه‌های مختلف به ویژه در بخش بین‌الملل اقدام کنند. بند کمال‌خان در زمان دولت اشرف غنی احداث شد و بهره‌برداری از آن به هیات حاکمه طالبان رسید. تعامل امارت اسلامی طالبان سر مساله آب نسبت به عوامل دولت اشرف غنی به مراتب بیشتر است. به‌رغم وعده سرپرست وزارت آب و انرژی افغانستان مبنی بر اصلاح بند کمال‌خان چرا تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نشده است؟ اگر طرف افغانستانی به وعده‌های خود و معاهده‌های بین‌المللی پایبند نیست، چرا سفارت افغانستان در تهران به دیپلمات‌های طالبان تحویل داده شد؟ به نظر می‌رسد که میان وزارتخانه‌های مرتبط با دیپلماسی آب هماهنگی وجود ندارد.
اعتراضاتی که گوش شنوا ندارد
پیش از این نیز در تاریخ ۱۹ اسفند ماه ۱۴۰۱ مردم سیستان در راستای مطالبه حقابه رودخانه هیرمند از کشور افغانستان در مرکز شهر زابل تجمع کردند. این تجمع پیرو پیگیری‌های مردمی و ارائه مجوز از سوی فرمانداری زابل در محل چهارراه شــهردار شکل گرفت و در ادامه مردم به سمت مصلای شهر زابل راهپیمایی کردند. دی‌ماه ۱۴۰۰ انتشار تصاویر باز شدن دریچه‌های سد کمال‌خان و ورود آب رودخانه هیرمند به سمت دشت هامون در استان سیستان و بلوچستان به شدت در فضای مجازی دست به دست شد، اتفاقی که برخی آن را نشانه تعامل و بهبود روابط طالبان با ایران در دوره جدید و اعطای حقابه ایران از هیرمند تعبیر می‌کردند اما این اتفاق بیشتر از یک ماه دوام نیاورد. با کاهش بارندگی و نزولی شدن حجم ورودی آب به پشت بند کمال‌خان دریچه‌های سد بسته و هامون دوباره تشنه شد. گروهی از کارشناسان معتقد بودند که رهاسازی آب ارتباطی با تحویل حقابه ایران ندارد و تنها جریانی است که به دلیل افزایش بارندگی در ماه‌های پیش از آن و برای تأمین امنیت سد و جلوگیری از وقوع سیل در افغانستان رها شده است.
سال گذشته عمر حکمرانی اشرف غنی به پایان رسید و نیروهای طالبان بعد از استقرار، وعده‌هایی درباره اعطای حقابه را بر زبان آورده‌اند اما همچنان در این رابطه اقدام درخور توجهی صورت نگرفته است، این اتفاق با اعتراض رسمی مقامات ایرانی در دستگاه دیپلماسی و وزارت نیرو نیز همراه بوده؛ چراکه به سبب ساختار ایجاد شده بر رود هیرمند بخش زیادی از آب پشت سد به‌جای آزادسازی به‌سمت ایران به شوره‌زار گودزره هدایت می‌شود.
در سفر چندی پیش وزیر نیرو به افغانستان، وزیر آب و انرژی هیات حاکمه افغانستان در مصاحبه‌ای عنوان کرد «ما به جمهوری اسلامی ایران اطمینان دادیم حتی یک قطره از آب سد کمال‌خان به شوره‌زار گودزره نرود» اما چگونه می‌توان بدون در نظر داشتن ماهیت اصلی این سازه آبی و بدون ارائه طرحی اصلاحی بر این سامانه آبی بزرگ که هدف نهایی آن انحراف آب از مسیر اصلی رودخانه هیرمند آن هم در ۸۵ کیلومتری مرز سیسـتان و بلوچستان است، ضمانت دهند حتی یک قطره آب به‌سمت گودزره نرود؟
دیدگاه خود را بنویسید