رنگ‌زمینه

صفحه اصلی > فرهنگ : آخرین خنیاگر خراسان

آخرین خنیاگر خراسان

استاد عیسی قلی‌پور مشهور به عیسی بخشی، هنرمند موسیقی مقامی و از آخرین بازماندگان بخشی‌های کرمانج شمال خراسان، جمعه، ۱۴ اردیبهشت پس از تحمل یک دوره بیماری سرطان در بجنورد دار فانی را وداع گفت و پیکرش دیروز روی دوش اهالی هنر و مردم هنردوست خراسان شمالی تشییع شد و در خانۀ ابدی آرام گرفت. پیکر زنده‌یاد عیسی قلی‌پور در قطعۀ هنرمندان و نام‌آوران مرکز استان به خاک سپرده شد. در این مراسم که در محل سالن گلشن و با حضور هنرمندانی از خراسان شمالی و سایر استان‌ها برگزار شد، پیام وزیر فرهنگ و ارشاد نیز قرائت شد.

بخشی‌های خراسان
بَخشی لقبی است که به برخی از نوازندگان دوتار در ترکمنستان، ترکمن‌صحرا و خراسان داده می‌شود. بخشی‌ها نوازندگان دوتار، آوازخوان، داستان‌گو، سراینده و سازندۀ ساز (دوتار) هستند. اصلی‌ترین مراکز بخشی‌ها عشق‌آباد، ترکمن‌صحرا، استان مرو، بالکان، آخال، مشهد، بجنورد، قوچان، آشخانه و شیروان است. در مورد اصل واژۀ بخشی نظرات گوناگون وجود دارد. برخی اصل آن را چینی، تبتی یا مغولی دانسته‌اند و می‌گویند، نقش روحانی و معنوی بخشی ریشۀ بودایی دارد. بخشی‌ها اغلب به ترکی می‌خوانند و در کشورهای آسیای میانه نیز حضور دارند. بخشی‌ها روایت‌گران فرهنگ شفاهی از مناطق خود هستند و از احترام و جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. بخشی‌ها معمولاً به بداهه‌نوازی و بداهه‌گویی معروف بوده‌اند و توانایی نوازندگی و خوانندگی در مدت‌زمان طولانی را دارند. از قدیم بخشی‌ها معمولاً در مجلس‌های عروسی و شادی‌ها به هنرمندی می‌پرداختند و اجرای برنامه در مراسم سوگواری مرسوم نبوده‌ است. «خودبند» به بخشی می‌گویند که هم بتواند ترانه‌سرایی کند و شعر بگوید، هم مهارت آهنگ‌سازی داشته باشد و هم در نوازندگی و خوانندگی چیره‌دست باشد.«بخشی خودبند» بالاترین رتبه را در میان بخشی‌ها دارد که خود مؤلف، مصنف و تولیدکننده اصلی موسیقی است. از مشهورترین بخشی‌های شمال خراسان می‌توان به حاج قربان سلیمانی، سهراب محمدی، احمدقلی احمدی (احمد بخشی) و عیسی قلی‌پور (عیسی بخشی) اشاره کرد.

آخرین بخشی
حاج عیسی قلی‌پور ۱۱ آبان سال ۱۳۲۱ در روستای گودعلی سلاخ در ۱۸ کیلومتری شمال غرب بجنورد و در خانواده‌ای هنرمند متولد شد. او در کنار پدرش که یکی از بخشی‌های قدیمی و دوتارنواز بود، پرورش یافت سپس نزد حسن یزدانی مشهور به حسن بخشی، یادگیری‌های خود را در زمینۀ موسیقی نواحی خراسان کامل کرد. قلی‌پور، خوانندۀ گویش‌های ترکی بجنوردی، کرمانجی، فارسی و ترکمنی بیش از۶۰ سال خنیاگر نغمه‌های مختلف خراسانی و آیین‌های مذهبی منطقۀ شمال خراسان بود. عیسی بخشی علاوه بر نوازندگی دوتار، خوانندۀ قهاری بود و به زبان‌های ترکی، ترکمنی، کرمانجی و کردی خراسانی آواز می‌خواند. استاد قلی‌پور در جشنواره‌های بین‌المللی (ازجمله حضور در جشنوارۀ موسیقی کردی سلیمانیه عراق با همراهی شادروان حاج علیخان آبچوری و حسین ببی)، ملی و استانی بارها خوش درخشیده بود. کسب مدال و دیپلم افتخار در چهارمین جشنواره موسیقی فجر با گویش کرمانجی از افتخارات این هنرمند فقید است. سال ۱۳۹۵ از ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان شمالی، گواهینامه درجۀ یک هنری را دریافت کرد و سال ۱۳۹۸ ادارۀ میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی نخستین کاشی ماندگار در بجنورد را بر سردر منزل عیسی قلی‌پور نصب کرد.
حاج عیسی قلی‌پور نقش زیادی در ثبت و ماندگاری موسیقی کرمانج و خراسان شمالی ایفا کرده است و به این خاطر به بخشی معروف بود که تمام اجدادش بخشی بوده‌اند. خودش در این ‌باره می‌گوید: «پدربزرگم سلیمان، پدر او کربلایی رضا و اجدادم همه بخشی بوده‌اند».
بخشی‌ها نوازندگان دوتار، آوازخوان، داستان‌گو، سراینده و سازندۀ ساز هستند. سینۀ حاج عیسی نیز مملو از اشعاری بود که او از محفوظات فرهنگ بخشی‌ها به همراه داشت. او از داستان‌هایی هم‌چون کوراوغلی، کَرم و اصلی‌خان، ابراهیم ادهم، داستان خلقت، بند بربر و بسیاری دیگر یاد می‌کرد که همه داستان‌ها و اشعاری است که آن‌ها را حفظ کرده بود. حاج عیسی قریب ۷۰ سال محافل بجنورد را با نوای دوتارش گرم کرد. او موسیقی را از پدربزرگش (محمد بخشی) فراگرفته است. از ۱۰ سالگی فعالیت هنری خویش را آغاز کرد. زبان مادری او ترکی بود اما به زبان‌های کرمانجی و ترکمنی هم می‌خواند. او از تیرۀ بارزن یا برزانلو که زیرمجموعۀ طوایف کرد کرمانج است، بود و می‌گفت: «در فرهنگ، زبان و ادبیات کرمانج گاهی غرق می‌شوم، آن‌قدر آهنگ و مقام و شاخه و بست و داستان و… دارد». حاج عیسی از راه کشاورزی و باغ‌داری امورات زندگی خود را می‌گذراند و هرگز مبلغی برای حضور در محافل شادی مردم شهرش تعیین نمی‌کرد. عیسی بخشی شاگردان بسیاری را نیز پرورش داده ازجمله فرزندان و نوۀ خودش که به شکلی موروثی نواختن دوتار را از او آموزش دیدند.

sazandegi

«پست قبلی

پست بعدی»

پست های مرتبط

در مرز سنت و نوگرایی

به یاد “امین‌الله رشیدی” امین‌الله رشیدی، خوانندۀ پیشکسوت موسیقی ایرانی که بیش…

۲۳ مهر ۱۴۰۳

در پناه ادبیات

زندگی و زمانه “شاهرخ مسکوب” شاهرخ مسکوب، صدایی منحصربه‌فرد در تاریخ روشن‌فکری…

۲۳ مهر ۱۴۰۳

مصائب رائد

“رائد فریدزاده”، رئیس جدید سازمان سینمایی با چالش‌های بزرگی روبه‌رو است رائد…

دیدگاهتان را بنویسید