رنگ‌زمینه

صفحه اصلی > فرهنگ : بازار آزاد برای انسان آزاد

بازار آزاد برای انسان آزاد

لودویگ فون میزس(۱۸۸۱ ـ ۱۹۷۳)، اقتصاددان مکتب اتریش و از متفکران برجستۀ لیبرالیسم کلاسیک است. او در شهر لِمبرگ متولد شد. لِمبرگ در زمان تولد میزس به امپراتوری اتریش – مجارستان تعلق داشت اما اکنون در غرب اوکراین واقع است. میزِس در دانشگاه وین حقوق خواند و بعد از گرفتن مدرک دکترای حقوق از این دانشگاه در اتاق بازرگانی و مشاغل وین مشغول به کار شد و در دهۀ ۱۹۲۰ به دولت اتریش مشاورۀ اقتصادی می‌داد. او هم‌چنین در دانشگاه وین و مؤسسۀ عالی مطالعات بین‌المللی ژنو درس می‌داد و علاوه بر تدریس رسمی، جلساتی خصوصی هم برگزار می‌کرد. میزس در دورانی که مشاور اقتصادی دولت اتریش بود بر نوع سیاست‌گذاری‌های این دولت مؤثر بود و دیدگاه‌های لیبرالیستی کلاسیک خود را به دولت تسری داد. با بحرانی ‌‌شدن اوضاع اروپا و درگیری جنگ جهانی دوم در پایان دهۀ ۱۹۳۰ میلادی، میزس سال ۱۹۴۰ بارِ سفر بست و به آمریکا رفت و تا پایان عمر در آنجا ماند. در آمریکا به کمک صندوق ویلیام فولکر که حامی اقتصاددانان لیبرالِ مهاجر بود، توانست در دانشگاه نیویورک تدریس کند. البته حق‌التدریس او را نه دانشگاه، بلکه لورنس فرتیگ می‌داد که روزنامه‌نگاری لیبرال بود و در هیأت امنای دانشگاه نیویورک عضویت داشت. از شاگردان شاخص میزس می‌توان به فریدریش فون هایک، اوسکار مورگنشترن و اریک فوگِلین اشاره کرد. میزس به خاطر نگارش کتاب‌های تئوریک تأثیرگذاری فراوانی بر جریان‌های فکری و سیاسی داشته و علاوه بر از آثار مهم او می‌توان به «لیبرالیسم»، «سوسیالیسم»، «بوروکراسی»، «ذهنیت ضدسرمایه‌داری»، «سیاست اقتصادی»، «کنش انسانی» و «نظریۀ پول و اعتبار» اشاره کرد.
«بازار آزاد و دشمنان آن» مجموعه درس‌گفتارهایی از لودویگ فون میزس در دفاع از لیبرالیسم و اقتصاد سرمایه‌داری و در نقد پوزیتیویسم، مارکسیسم و سوسیالیسم است که سال ۱۹۵۱ در بنیاد آموزش اقتصاد (اف‌ای‌ای) آمریکا ارائه داده است. طبعاً این کتاب در میان آثاری که میزس نگاشته به چشم نمی‌خورد اما به‌عنوان متن پیاده‌ شدۀ درس‌گفتار شفاهی او، این امتیاز را دارد که بیان، ساختار و آهنگی متفاوت دارد. خواننده پس از چند صفحه حس می‌کند، سر کلاس درس او نشسته و این پیر لیبرالیسم می‌خواهد مفاهیمی سخت را به زبانی ساده به او بیاموزد. این کتاب هم برای کسانی که قصد آشنایی با اندیشه‌های میزس را دارند مناسب است، زیرا کلیاتی از نظریه‌های او به دست می‌دهد و هم برای اهل نظری که شناختی عمیق‌تر از مکتب اتریش دارند. بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه به تازگی این کتاب را با ترجمۀ مهدنی تدینی و مقدمۀ موسی غنی‌نژاد منتشر کرده است. این نشر پیش از این هم دو کتاب «لیبرالیسم» و «بوروکراسی» میزس را با ترجمۀ تدینی منتشر کرده بود.
عنوان «بازار آزاد و دشمنان آن» برگرفته از عنوان «جامعه باز و دشمنان آن کارل پوپر» و در واقع هم‌جهت و هم‌راستا با کتاب پوپر است. درس‌گفتارهای میزس در کتاب «بازار آزاد و دشمنان آن» در حقیقت چکیده‌ای از اندیشه‌ها و دیدگاه‌هایی هستند که میزس آن‌ها را در کتاب‌های مختلفش به ‌صورت مفصل و به زبانی تخصصی‌تر از این درس‌گفتارها بیان کرده است؛ اندیشه‌ها و دیدگاه‌هایی در دفاع از لیبرالیسم کلاسیک و توضیح و تشریح آن و شرح مزیت‌های اقتصاد بازار آزاد بر اقتصاد سوسیالیستی.
میزس در «بازار آزاد و دشمنان آن» از علم اقتصاد و پیوند اقتصاد بازار آزاد با آزادی انسان و نیز نسبت این مدل اقتصادی با نفع شهروندان سخن می‌گوید و از این‌که با رقابت آزاد اقتصادی، نه‌ فقط تولیدکنندگان و کارآفرینان که مصرف‌کنندگان نیز سود می‌کنند و در نظام مبتنی بر بازار آزاد نفع تولیدکنندگان در نفع مصرف‌کنندگان است و تولیدکنندگان و کارآفرینان برای جلب رضایت مشتریان باید در تولید دست به خلاقیت بزنند.
میزس در این درس‌گفتارها هم‌چنین سوسیالیسم و مارکسیسم و مفهوم جامعۀ طبقاتی را با نگاهی نقادانه بررسی و تحلیل می‌کند و توضیح می‌دهد که ماتریالیسم چه منافاتی با آزادی فردی دارد. نقد آرای کینز، نقد پوزیتیویسم آگوست کُنت و تفاوتی که میان روش‌شناسی علوم طبیعی و علوم اجتماعی وجود دارد، انقلاب صنعتی، تورم و پیدایش پول و نقش مؤثر آن در اقتصاد و فعالیت‌های اقتصادی از دیگر موضوعاتی هستند که در «بازار آزاد و دشمنان آن» به آن‌ها پرداخته شده است. میزش سرشت انسان را به منزلۀ کنش‌گری هدف‌مند توضیح می‌دهد و معتقد است انسان‌ها در بافت اهداف انتخابی و برگزیده‌شان برای رسیدن به این اهداف به کنش‌های خود معنا می‌بخشند. به باور او این نیت‌مندی انسان است که علوم انسانی را ذاتاً از موضوع علوم طبیعی متمایز می‌کند و همین امر میزش را قادر می‌سازد نشان دهد چرا نظریۀ ماتریالیسم دیالکتیکی و جبرباوری تاریخی مارکس اساساً افسانه و تخیل است. در عوض او عملکرد واقعی فرآیند بازار را نشان می‌دهد و توضیح می‌دهد چگونه این عملکرد باعث می‌شود، آزادی اقتصادی انگیزه و آزادی شخصی برای افراد پدید آورد تا کار، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کنند. او توضیح می‌دهد چگونه این تقاضای مصرف‌کننده‌محور برای کالا و خدمات است که برای کارآفرینان محرک و فرصت‌های سود ایجاد می‌کند تا تولید را به نحو خلاقانه تنظیم و به مسیرهایی هدایت کنند که در خدمت نیازها و خواسته‌های عموم خریداران باشد.
«بازار آزاد و دشمنان آن» از پیش‌گفتاری به ‌قلم ریچارد ام. ابلینگ از رؤسای بنیاد آموزش اقتصاد و از طرفداران مکتب اقتصادی اتریش که میزس به آن تعلق داشت ۹ درس‌گفتار از میزس و دو بخش با عنوان‌های «ارجاعات متفرقۀ نقل‌ شده در جریان مباحث» و «بنیاد آموزش اقتصاد: خانۀ آزادی از ۱۹۴۶» تشکیل شده است. درس‌گفتارهای ۹‌گانۀ کتاب «بازار آزاد و دشمنان آن» عبارت‌اند از: «علم اقتصاد و مخالفان آن»، «شبه‌علم و فهم تاریخی»، «انسان کنش‌گر و علم اقتصاد»، «مارکسیسم، سوسیالیسم و شبه‌علم»، «کاپیتالیسم و پیشرفت بشر»، «پول و تورم»، «استاندارد طلا: اهمیت و بازیابی آن»، «پول، اعتبار و چرخۀ کسب‌وکار» و «چرخۀ تجاری و فراتر از آن». برای خواننده‌ای که علاقۀ شدیدی به نظریات اقتصادی دارد و تشنۀ سختگیری فکری است، «درس‌گفتارهای فون میزس چراغی از وضوح در منظره‌ای است که اغلب توسط لفاظی‌های ایدئولوژیک پوشیده شده است. میزس در درس‌گفتارهایش با اصول اصلی سرمایه‌داری بازار آزاد درگیر است، مکانیسم‌های آن را تشریح می‌کند و توانایی بی‌نظیر آن در پرورش رفاه و آزادی فردی را نشان می‌دهد. او به کاوش در مغالطه‌های نظریه‌های اقتصادی شبه علمی می‌پردازد که در برخی مواقع، اصول بنیادی سرمایه‌داری بازار آزاد را تحت‌الشعاع قرار داده‌اند. با دقت این باورهای غلط را از بین می‌برد و به خوانندگان درک روشنی از عملکرد پیچیدۀ بازار و پیامدهای ناخواسته مداخلاتی که از اصول بازار آزاد منحرف می‌شود، ارائه می‌دهد. دکتر غنی‌نژاد در مقدمه‌ای که بر ترجمۀ «بازار آزاد و دشمنان آن» دربارۀ ترجمۀ آثار میزس به فارسی نوشته است: «به‌رغم ‌اهمیت ‌اندیشه‌های ‌لودویگ ‌فون ‌میزس، ‌او ‌برای ‌اهل‌ کتاب ‌فارسی‌زبان ‌تا‌ همین ‌اواخر‌ غریبه‌ای ‌ناشناس ‌بوده ‌است.‌ تا‌ جایی‌که ‌من‌ می‌دانم ‌به‌جز ‌مقاله‌ای ‌از ‌استاد ‌عزت‌الله‌ فولادوند ‌کمتر ‌اثری ‌از‌ او ‌به ‌فارسی ‌ترجمه‌ شده ‌بود ‌اما‌ خوشبختانه ‌در ‌یکی ‌دو ‌سال ‌اخیر ‌به‌همت ‌دوست ‌فرهیخته ‌مهدی‌ تدینی ‌دو ‌کتاب ‌مهم ‌لیبرالیسم ‌و ‌بوروکراسی ‌از‌ او ‌به ‌زبان ‌فارسی ‌ترجمه ‌شده ‌و‌ آثار‌ مهم‌ دیگری ‌هم ‌در‌ دست ‌ترجمه ‌است.»

sazandegi

پست های مرتبط

در مرز سنت و نوگرایی

به یاد “امین‌الله رشیدی” امین‌الله رشیدی، خوانندۀ پیشکسوت موسیقی ایرانی که بیش…

۲۳ مهر ۱۴۰۳

در پناه ادبیات

زندگی و زمانه “شاهرخ مسکوب” شاهرخ مسکوب، صدایی منحصربه‌فرد در تاریخ روشن‌فکری…

۲۳ مهر ۱۴۰۳

مصائب رائد

“رائد فریدزاده”، رئیس جدید سازمان سینمایی با چالش‌های بزرگی روبه‌رو است رائد…

دیدگاهتان را بنویسید