توسط : مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران از اختصاص شهردار ویژه برای بازار خبر داده است
سال‌هاست ایمنی بازار بزرگ تهران دغدغه مدیران شهری و دولتی است. تعداد بالای حوادث آتش‌سوزی در این نقطه تهران و حجم بالای ترددها، وضعیت را بحرانی‌تر کرده است. برخی انتقال انبارهای بازار را نسخه ایمن‌سازی می‌دانند و گروهی هم امکان ساماندهی را دور از ذهن نمی‌دانند. همین موضوع سبب شد تا مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران برای بار دوم پیشنهاد اختصاص شهردار ویژه برای بازار بزرگ تهران را مطرح کند. او گفته که؛ «ما باید برای بازار تهران یک شهردار ویژه در نظر بگیریم که شهردار بازار زیر نظر شهردار منطقه ۱۲ با تمام اختیارات فعالیت داشته باشد.» چمران گفته که برای اختصاص شهردار ویژه در شورا طرحی در نظر گرفته می‌شود. او اظهار امیدواری کرد که در راستای ایمن‌سازی بازار، دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت میراث فرهنگی و گردشگری با ما همکاری داشته باشند.
سال‌هاست کارشناسان حوزه ایمنی نسبت به چالش‌های بازار تهران که این نقطه را به یک نقطه پرخطر تبدیل کرده است، هشدار داده‌اند. به گفته آنها سیستم کابل‌کشی برق در راسته‌های اصلی، سراها و مغازه‌های بازار بزرگ تهران فاقد استانداردهای لازم است و اکثر تولیدی‌ها بیش از آمپر تعریف شده از کنتورهای برق استفاده می‌کنند. همچنین نبود سیستم گاز‌کشی و مستقر شدن رستوران‌های متعدد در نقاط مختلف بازار با منابع حجیم تأمین گاز و کپسول‌های بزرگ مقیاس، یکی از مهم‌ترین تهدیدهای ایمنی بازار محسوب می‌شود.
دپوی کالاهای قابل اشتعال در طبقات فوقانی یا زیرزمین سراها و حجره‌ها در مواقع حریق و به دلیل بسته‌بندی‌های مقوایی، باعث گسترش آتش می‌شود که کنترل و پایش انبارها به صورت مداوم و ارائه ضوابط استقرار انبارها می‌تواند اقدام مؤثری در راستای ایمن‌سازی و پیشگیری از حریق در بازار بزرگ تهران باشد.
به گفته کارشناسان شهری، بازار تهران فاقد نقشه ساخت (as built) دقیقی از مسیر عبور کابل‌های برق فشار قوی است و کابل‌های برق روسطحی موجود نیز ایمن‌سازی نشده‌اند. خوانا بودن مسیرهای امدادرسانی و مسیر خروج اضطراری در مواقع بحران و وجود فضای امن و پشتیبان بحران نیز از نیازهای اساسی بازار است که باید به آن توجه شود.
خرداد پارسال سازمان بازرسی در نامه‌ای خطاب به وزیر کشور و استاندار تهران به معضلات و مشکلات متعدد این منطقه اشاره کرده بود. در این نامه آمده بود که؛ با توجه به وضعیت بازار تهران از منظر فرسودگی و پایین بودن ایمنی ساختمان‌ها همچنین مالکیت‌های متعدد املاک آن که شامل اشخاص حقیقی و حقوقی و نهاد‌ها بوده، محمدمهدی بلندیان، معاون نظارت و بازرسی امور سیاسی و قضایی سازمان بازرسی کل کشور در نامه‌ای به مسئولان ذی‌ربط خواستار تسریع در ایمن‌سازی این بازار شد.
اما برخلاف آنچه که چمران گفته؛ اختصاص یک شهردار ویژه برای بازار، تغییر ساختار محسوب می‌شود و شورا نمی‌تواند برای آن طرحی ارائه دهد و اگر بنا به ایجاد چنین مسئولیتی هم باشد، شهردار تهران باید لایحه به شورا ارسال کند. به اضافه آنکه مطابق با چارت شهرداری‌ها در وزارت کشور، مسئولیت شهردار منطقه اساسا تعریف نشده و کسانی که به عنوان شهردار منطقه فعالیت می‌کنند، در واقع نمایندگان شهردار در مناطق شهرداری تهران هستند.
نکته بعدی اینکه شهرداری تهران تنها یکی از چندین نهاد و سازمان دخیل در اداره بازار بزرگ تهران است و وزارت نیرو، نفت، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، راه و شهرسازی، میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی و سازمان اوقاف و امور خیریه از لحاظ اجرایی و مدیریتی در بازار تهران اعمال وظیفه می‌کنند، پس صرف اختصاص شهردار ویژه دردی از مشکلات بازار تهران حل نمی‌کند. البته که طرح چمران فعلا در حد یک اظهار نظر است و بعید است که به لحاظ فنی به نتیجه قابل لمسی برسد.
منتفی شدن انتقال
علاوه بر اظهارات اخیر چمران، چندی پیش هم ماجرای جابه‌جایی بازار تهران برای جلوگیری از وقوع حوادث غیرمترقبه مطرح شده بود، موضوعی که در حد چند خبر بود و در نهایت اعضای شورا اعلام کردند که عملا امکان‌پذیر نیست. در آن زمان استاندار تهران با صراحت اعلام کرد که طرح انتقال بازار تهران در دستورکار قرار گرفته است اما یزدی‌مهر، مدیرکل بحران تهران، «انتقال بازار تهران را از اساس تکذیب کرد». سپس احمد صادقی، عضو شورای شهر تهران تاکید کرد که «بازار تهران ایمن نمی‌شود و باید منتقل شود» و در مقابل مهدی چمران، رئیس این شورا گفت که «بازار تهران غیرقابل انتقال است». بعد از آن نیز زاکانی، شهردار، پایتخت گفت که؛ «انتقال بازار در حد بررسی است و الگوهای جایگزین مدنظر قرار گرفته است».
۳۰ مرداد امسال اعضای این شورا در جلسه‌ای که برای بررسی ناایمنی بازار بود، اعلام کردند که نوسازی در این منطقه به نتیجه نمی‌رسد و برای مرمت و بازسازی آن باید مشکل مالکیت حل شود ضمن اینکه بازار تهران قابل انتقال نیست و انبارهای بازار حتما باید تخلیه و اقلام به انبارهای بزرگ منتقل شوند. در محدوده منطقه ۱۲ شهرداری تهران در بازه زمانی سال ۱۴۰۰ تعداد ۱۷۰۸ مورد آتش‌سوزی و ۳۸۴ مورد حادثه دیگر رخ داده است. در بازه زمانی سال ۱۴۰۱ هم تعداد ۲۰۷۵ مورد آتش‌سوزی و ۳۵۹ مورد حادثه در محدوده اين منطقه ثبت شده است.
انتقال بازار بزرگ سال‌ها پیش در دوره شهرداری غلامحسین کرباسچی هم مطرح شد، او آن زمان تلاش می‌کرد تا با ایجاد مراکز خرید جدید، جلوی تهاجم بیشتر به بازار را بگیرد. او در مصاحبه‌ای که تیر ماه ۱۳۸۶ انجام داد، گفت که؛ «خیلی از بازارها مانند بازار مبل ایران اساسا از بازار بزرگ بیرون کشیده شد. برای نمونه، انتقال میدان میوه و تره‌بار یک اقدام مهم و اساسی بود که برخی از اجرای آن بسیار وحشت داشتند اما به هر حال انجام شد. نمی‌توان گذر لوطی صالح را در بازار تهران نگه داشت. در بازار تهران همین مساله وجود دارد. شما با یک محدوده ظریفی مواجه‌اید که توانایی پاسخگویی به این حجم تقاضای رفت و آمد را ندارد.»
بازار تهران به عنوان قلب پايتخت و محلی كه ميزان تردد روزانه آن بيش از يك ميليون نفر برآورد شده، چندين راهرو به طول بيش از ۱۰ كيلومتر دارد كه هر كدام در انواع كالاها تخصص دارند همچنين چند ورودی دارد. علاوه بر مغازه‌ها، چندين مسجد، مهمان‌سرا و بانك دارد و با توجه به حجم بالای تردد و ترافيك منطقه، بروز كوچك‌ترين مشكل در آن می‌تواند به بحرانی بزرگ تبديل شود. بيشترين جمعيت شناور در روزهای عادی در اين منطقه يك‌ونيم تا دو ميليون نفر به ويژه در محدوده بازار است.
به اضافه اینکه بخش بزرگی از بازار تهران در تامین مالی روحانیان و شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی پس از انقلاب، نقش فعالی داشت و تعدادی از مقام‌های نسل اول نظام از جمله محسن رفیق‌دوست، حبیب‌الله عسگراولادی و اسدالله لاجوردی از بازار تهران برآمده بودند. همچنین همین طیف از بازار تهران علاوه بر نقش داشتن در شکل‌گیری هیئت‌های موتلفه اسلامی در سال‌های پس از استقرار جمهوری اسلامی نیز بخشی از جناح محافظه‌کار را تشکیل دادند.
