توسط : وزرای خارجه و دفاع به همراه روسای ستاد ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی ۵ کشور منطقه برای بررسی چالش‌های امنیتی سوریه در اردن گرد هم می‌آیند
گروه بین‌الملل: تحولات سوریه و آنچه در صحنه سیاسی و میدانی این کشور پس از سقوط بشار اسد و حزب بعث در دسامبر ۲۰۲۴ رخ داد به خوبی نشان می‌دهد که دمشق با محوریت هیئت تحریرالشام که توسط ابومحمد الجولانی هدایت می‌شود حالا با مشکلاتی روبه‌رو است که نمی‌توان آنها را در کوتاه‌مدت حل‌وفصل کرد؛ چراکه دامنه این تحولات به‌گونه‌ای درحال گسترش است که بخشی از آن تحولات داخلی و بخشی دیگر تحولات خارجی را در برمی‌گیرد. شاید برخی‌ها اعتقاد داشته باشند که این تحولات اصولاً به یکدیگر مربوط نیست و نخواهد بود اما واقعیت غیرقابل کتمان این است که وضعیت و شرایط کنونی در سوریه به‌خصوص از حیث امنیتی به سمت و سویی متمایل شده که هر دو طیف از تحولات مکمل و به نوعی علت و معلول هم هستند. به عنوان مثال از زمان روی کار آمدن جولانی تا به امروز نه تنها ارتش اسرائیل از مرزهای جنوبی سوریه خارج نشده بلکه با تمام قوا سعی کرده تا بتواند میزان نفوذ میدانی خود را افزایش و در برخی نقاط تثبیت کند و همین امر موجب شد تا ابتدا تمام زیرساخت‌های نظامی سوریه (اعم از هوایی و دریایی و حتی تسلیحاتی) از سوی اسرائیل با خاک یکی شود تا ساختار جدید سوریه تحت رهبری جولانی نتواند در ساعت صفر اسرائیل را تهدید کند.
از سوی دیگر در شمال سوریه هم ترکیه مشغول جدال با کردهای سوریه (قسد) است و علاوه بر آن حضور نیروهای ایالات‌متحده در همان حوالی باعث شده تا سه نیروی خارجی (اسرائیل، ترکیه و آمریکا) در سوریه به پیشبرد راهبردهای خود مشغول باشند. این درحالی است که روسیه هم به عنوان یکی از بازیگران تاثیرگذار در زمین سوریه حالا به دنبال آن است تا پایگاه‌های نظامی خود را بازپس بگیرد و با دولت جولانی به نوعی کنار بیاید اما مساله اینجاست که از پنج‌شنبه گذشته تاکنون درگیری خونین در استان‌های کلیدی این کشور میان نیروهای ابومحمد الجولانی و معترضان سوری برقرار است که لاذقیه، طرطوس، حلب، سویدا و برخی دیگر از شهرهای سوریه آماج این درگیری‌ها بوده است.
شدت این درگیری به حدی است که حالا آمارهای خیر‌ه‌کننده‌ای از آن به بیرون درز کرده است. دیده‌بان حقوق بشر سوریه در این خصوص اعلام کرد که به طور کلی از روز پنج‌شنبه گذشته تا شنبه ۳۱۱ نفر از شیعیان به دست عناصر امنیتی دولت دمشق در منطقه ساحل سوریه کشته شده‌اند. این سازمان اعلام کرد که روز جمعه ۵ جنایت گسترده در مناطق مختلف ساحل سوریه (طرطوس و لاذقیه) رخ داد که در جریان آنها ده‌ها غیرنظامی، ازجمله زنان و کودکان، کشته شدند.
طبق گزارش این نهاد حقوق بشری، بیشتر قربانیان در اعدام‌های میدانی که توسط نیروهای وابسته به وزارت دفاع و امنیت داخلی سوریه انجام شد، کشته شده‌اند. بر اساس این گزارش، شهر بانیاس در حومه طرطوس شاهد خونین‌ترین این جنایات بود، جایی که ۶۰ غیرنظامی ازجمله ۱۰ زن و ۵ کودک در حمله‌ای گسترده با شلیک گلوله به قتل رسیدند. در منطقه الحفه در حومه لاذقیه نیز ۳۸ غیرنظامی در روستای المختاریه از فاصله نزدیک هدف گلوله قرار گرفتند و جان خود را از دست دادند. همچنین در روستای الشیر در حومه لاذقیه ۲۴ نفر طی یک اعدام دسته‌جمعی کشته شدند و در روستای قرفیص نیز ۲۲ غیرنظامی در جریان حمله‌ای که منازل مسکونی را هدف قرار داد، جانشان را از دست دادند.
این سازمان اعلام کرد که جنایات دیگری نیز در روستاها دویر بعبده و بیت عانا در حومه جبله با ۷ کشته، شهرک الحفه در لاذقیه با ۷ کشته و شهرک یحمور در حومه طرطوس با ۲ کشته گزارش شده است. علاوه بر این در روستای سلحب در حومه حماه، نیروهای امنیتی شیخ شعبان منصور و فرزندش را پس از بازداشت از منزلشان اعدام کردند.
در همین راستا، شورای عالی اسلامی علویان اعلام کرد که جسد شیخ شعبان منصور در حومه شهر سلحب یافت شده است. این شورا در بیانیه‌ای تأکید کرد که این روحانی ۹۰ ساله قادر به تکلم نبوده و از مشکلات حرکتی رنج می‌برد. همچنین دیده‌بان سوریه دموکراتیک نیز از کشته شدن بیش از ۱۰ پزشک زن و مرد شیعه به دست عناصر گروه هیئت تحریرالشام خبر داد.
نگرانی منطقه‌ای از جنس امنیت
آنچه در این میان اهمیت پیدا می‌کند این است که اساساً این مدل از برخوردها از ابتدای روی کار آمدن تحریرالشام به صورت زیرپوستی و مخفیانه و گاهی مشهود علیه غیرنظامیان سوری اعمال می‌شد اما حالا صرفاً خیزش شهروندان سوری در اقصا نقاط سوریه موجب شده تا یک رادیکالیسم عریان پدید آید که اتفاقاً کشورهای همسایه سوریه را هم نگران کرده است. در این راستا و درحالی که دولت موقت سوریه به رهبری ابومحمد الجولانی مشغول سرکوب کردن بسیاری از غیرنظامیان سوری است، وزارت خارجه اردن اعلام کرد که این کشور روز یک‌شنبه (۱۹ اسفند/۹ مارس) میزبانی نشستی با کشورهای همجوار سوریه در شهر «امان» را بر عهده خواهد داشت و هدف از برگزاری این نشست بررسی همکاری در زمینه پرونده‌ها و چالش‌های مشترک ازجمله مبارزه با تروریسم، قاچاق سلاح و مبارزه با چالش‌های مشترک دیگر است.
براساس اعلام خبرگزاری دولتی سوریه «سانا»، سفیان القضاة، سخنگوی وزارت خارجه اردن خاطرنشان کرد، در این نشست همچنین راه‌های حمایت و پشتیبانی از مردم سوریه در راستای تلاش‌هایشان برای بازسازی سرزمینشان که وحدت و یکپارچگی، حاکمیت، امنیت و ثبات آن را تضمین و آن را از شر تروریسم رها سازد، رایزنی خواهد شد. وی در ادامه گفت که در این نشست همچنین تضمین شرایط بازگشت داوطلبانه پناه‌جویان و حفظ حقوق تمامی شهروندان سوری مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. سخنگوی وزارت خارجه اردن همچنین تصریح کرد، وزرای خارجه و دفاع و رؤسای ستاد ارتش و سرویس اطلاعات اردن، ترکیه، سوریه، عراق و لبنان در این نشست مشارکت خواهند داشت.
از سوی دیگر یکی از منابع دیپلماتیک آنکارا روز گذشته (شنبه) ضمن تایید خبر وزارت خارجه اردن اعلام کرد، هیات‌های عالی‌رتبه از ترکیه، اردن، سوریه و عراق (یک‌شنبه) در امان درباره همکاری‌های امنیتی دیدار می‌کنند. به گزارش خبرگزاری رویترز، این منبع دیپلماتیک ترکیه که خواست نامش فاش نشود، گفت که وزرای خارجی این چهار کشور به همراه وزرای دفاع یا فرماندهان نظامی همچنین روسای سازمان‌های اطلاعاتی در این نشست حضور می‌یابند. این درحالی است که ماه گذشته میلادی هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه گفته بود که این چهار کشور قرار است، گام‌هایی را در راستای مقابله مشترک با داعش در منطقه داشته باشند و هدفشان برگزاری نخستین دیدار در این باره در اردن است.
اینکه چرا کشورهای مذکور در شرایط فعلی به دنبال برگزاری چنین نشستی در اَمان هستند، موضوعی است که می‌تواند گویای درک احساس خطر از سوی کشورهای همسایه سوریه باشد. اینکه در بیانیه‌های مذکور هدف از برگزاری این نشست، رسیدگی با چالش‌های مشترک کشورهای مذکور اعلام شده، موضوعی است که می‌تواند در این بین مهم قلمداد شود؛ چراکه جلسه مذکور دقیقاً در زمانی برگزار می‌شود که تقابل مسلحانه در داخل سوریه به جایی رسیده که بسیاری از غیرنظامیان این کشور برای زنده ماندن دست به دامان روس‌ها شده‌اند و وارد پایگاه نظامی حمیمیم شده‌اند.
نکته نهایی اینکه این خونریزی‌های داخلی در سوریه درحالی انجام می‌شود که تمام کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس و منطقه از جولانی و تیم وی حمایت کرده‌‌اند و حالا باید منتظر واکنش آنها به وضعیت فعلی و اعمال رادیکالیسم در استان‌های کلیدی این کشور بود.
