توسط : درباره مرگ “رفیق حریری”
دوشنبه ۱۴ فوریه سال ۲۰۰۵ صدای انفجار بیروت را به لرزه انداخت و به سرعت خبر ترور رفیق حریری، سیاستمدار، نخست‌وزیر سابق، فعال اقتصادی لبنانی- سعودی و مخالف جدی حضور نیروهای سوریه در لبنان روی خط خبرگزاری‌ها رفت. سعد حریری، پسر رفیق حریری ابتدا نیروهای سوری مستقر در کشور لبنان را مسئول دانست و درخواست کرد که فوراً از کشور خارج شوند. سازمان ملل تحقیقاتی را درباره قتل او تحت عنوان دادگاه ویژه برای لبنان را آغاز کرد که نتیجه دو گزارش نخست آن به احتمال نقش دولت سوریه در این ترور اشاره می‌کرد اما در نهایت این فرضیه هم رد شد. این ترور تغییرات سیاسی زیادی را در لبنان رقم زد که مهمترین آن خروج نیروهای سوری از لبنان بود با وجود این هنوز هم ماجرای عاملیت آن، رازی سر به مهر است. از آن زمان تاکنون روایت‌های گوناگونی دراین باره مطرح شده که سازندگی در گزارشی به برخی از آنها پرداخته است.
اقدامات رفیق حریری در لبنان
رفیق بهاءالدین حریری سال ۱۹۴۴ در یک خانواده مسلمان سنی در شهر بندری سیدون لبنان متولد شده بود. پس از پایان دوره تحصیل در سیدون به دانشگاه عرب بیروت رفت و با مدرک مدیریت امور تجاری از آنجا فارغ‌التحصیل شد. شهرت او از همان دوران جوانی به عنوان فردی خودساخته ثروتمند با کمک به گروه‌های مختلف لبنانی آغاز شد و بعد هم در مناصب دولتی به کار گرفته شد. ۱۹۸۳ مدتی مشاور سیاسی شاهزاده بندر بن‌سلطان بود و بعدها هم نماینده سابق سعود، نقش مهمی را در عقد توافقنامه ۱۹۹۰ طائف ایفا کرد تا به جنگ داخلی ۱۶ ساله لبنان پایان دهد. پس از پایان جنگ داخلی تا برکناری حدود ۶ سال نخست‌وزیر پرزیدنت الیاس حراوی بود. رفیق حریری به طور کلی در دو دوره و پیش از استعفایش در اکتبر ۲۰۰۴ نخست‌وزیر لبنان بود، رهبری پنج کابینه در دولت لبنان را طی دوران مسئولیتش بر عهده داشت و با طرح افق ۲۰۰۰ نقش کلیدی در بازسازی بیروت ایفا کرد. شرکت خصوصی سولیدر با مشارکت دولت تاسیس شد و به عنوان مولفه‌ای مهم در آن زمان نقش نوسازی لبنان بعد از جنگ را به عهده گرفت تا پس از تبدیل بخش جنوبی بیروت به مرکز جدید شهری، خصوصی‌سازی صنایع لبنان را طرحی ۱۰ ساله به سرانجام برساند. به دنبال طرح افق ۲۰۰۰ زیادی در زمینه انرژی، ارتباطات، برق، فرودگاه‌ها و راه‌سازی در لبنان بسته شد و تلاش شد تا سرمایه‌گذاران خارجی و شرکت‌ها و بخش خصوصی برای بازسازی لبنان مشارکت کنند. رفیق حریری در تمام دوران حضورش در کابینه تلاش کرد تا نیروهای خارجی را از لبنان دور کند و همین موضوع هم باعث کناره‌گیری از قدرت شد.
ترور چگونه انجام شد؟
حدود چهار ماه پس از کناره‌گیری رفیق حریری از قدرت و درحالی که موضع او در برابر خروج نیروهای خارجی از لبنان محرز بود، یک بمب قوی در مسیر کاروان خودرویی رفیق حریری، نخست‌وزیر سابق لبنان در بیروت باعث قتل او شد. سال ۲۰۱۰ تلويزيون لبنانی «الجديد» در گزارشی جزئیاتی از ترور را منتشر کرد. بر این اساس ۲ دقيقه و ۱۲ ثانيه قبل از انجام انفجار يک ماشين ميتسوبيشی با ۴ سرنشين وارد محل ترور شده و درحالی که موتور آن روشن بوده ۳ نفر از آن پياده شده و به سمت هتل «مونر» رفتند. در فاصله ۱۲۰ متری از محل ترور مقابل هتل «مونرو» اين گروه که انفجار ماشين را کنترل می‌کردند، روی مسير «بی‌ال» به سمت خيابان «السان جورج» و خط موازی با هتل فينيسيا به سمت السان جورج و مکان وجود ماشين ميتسوبيشی متمرکز شدند و پس از آنکه رفيق حريری از مجلس خارج شد، در اماکن مختلف مراقب راهی بودند که ماشين حريری بايد از آن عبور می‌کرد. ماشين حريری به سمت خيابان «الأحدب» حرکت کرد ولی ناگهان تغيير مسير داد و وارد خيابان «فوش» شد و سر چهارراه ايستاد اما ماشين شماره ۶ همراه حريری با تاخير به ساير خودروها رسيد و بعدها مدعی شد که يک ماشين سبز رنگ «اپل» آنها را تعقيب می‌کرده اما بعد از بررسی، مشخص شد کسی آنها را تعقيب نمی‌کند؛ همين اين امر مورد جلب توجه گروه تحقيق دادگاه حريری شد و از آن تحقيقات ميدانی به عمل آمد. برخی براين باورند که ممکن است کسی تغيير مسير خودرو حريری را به تروريست‌ها خبر داده باشد چراکه خودرو ميتسوبيشی با تغيير جهت خود را به محل انفجار رساند. ماشين‌های همراه حريری بالاخره وارد خط قرمز انفجار شد؛ ماشين اول و دوم سالم عبور کردند اما با ورود ماشين سوم که حريری داخل آن بود به منطقه، ماشين ميتسوبيشی به ميزان ۷۰ درجه تغيير جهت داد و جلوی آن متوقف و توسط گروه انفجار نزديک هتل مونرو منفجر شد.
علت‌یابی و نتیجه تحقیقات
هفتم اکتبر ۲۰۰۴ شورای امنیت برای بررسی روند اجرای قطعنامه ۱۵۵۹ و خروج نیروهای بیگانه از لبنان جلسه‌ای تشکیل داده و نتیجه آن عدم پایبندی سوریه و لبنان به اجرای مفاد این قطعنامه بود. وزارت خارجه لبنان چندان با این رویکرد شورای امنیت موافق نبود و آن را دخالتی غیرقانونی و غیرقابل پذیرش در شئون داخلی لبنان و در روابط لبنان با سوریه عنوان کرد. رفیق حریری در چنین فضایی آمیخته به تردید و نبود اطمینان از آینده استعفا داده بود و طبیعتاً نخستین انگشت اتهام به سمت برخی نیروهای داخلی بود. فواد سنیوره، نخست‌وزیر وقت به سرعت اجازه آغاز تحقیقات بین‌المللی در مورد این ترور را صادر کرد و مدتی بعد دادگاه بین‌المللی حریری تشکیل شد. پس از گذشت یک ماه از ترور، ائتلاف بزرگی به رهبری سعد حریری و ولید جنبلاط و سمیر جعجع به راه افتاد و خواستار خروج نیروهای سوری از لبنان و خلع سلاح نیروهای حزب‌الله شد و در نتیجه نیروهای سوری، خاک لبنان را ترک کردند. در این میان اما دبیرکل حزب‌الله لبنان اعتقاد داشت که اسرائیل و آمریکا در این ترور نقش دارند. سيدحسن نصرالله همان زمان در يك کنفرانس مطبوعاتی تلويزيونی، ماجرا را این‌طور شرح داد: «در حادثه سپتامبر سال ۱۹۹۳ حزب‌الله به مناسبت سالروز امضای پيمان اسلو، تظاهراتيی برگزار کرد که دولت لبنان به نخست‌وزيری رفيق حريری با آن مخالفت و به سوی تظاهرکنندگان تيراندازی کرد و شماری از تظاهرکنندگان در اين رخداد شهيد شدند و از اينجا ميان حزب‌الله و حريری دشمنی پدید آمد. رژيم صهيونيستی از اين اختلاف بهره برد و از طريق مزدوران خود تلاش کرد، حريری را قانع کند که حزب‌الله به دنبال طرح‌ريزی برای ترور اوست و در اين زمينه وارد مرحله اجرايی شده و «عماد مغنيه» از رهبران حزب‌الله را متهم کرد». او تاکید کرد که رژيم اسرائيل با زير نظر گرفتن اعضای گروه ۱۴ مارس مانند سعدالدين حريری و سمير جعجع، دنبال اين بود که آنان را ترور کند سپس انگشت اتهام را متوجه سوريه و حزب‌الله نماید». دادگاه ویژه ترور رفیق حریری، سه‌شنبه ۲۹ مرداد سال ۱۳۹۹ برابر با آگوست ۲۰۲۰ با گذشت بیش از یک دهه از زمان ترور با حضور سعد حریری در لاهه هلند برگزار شد و رای نهایی پرونده ۲۶۰۰ صفحه‌ای ترور را به این شرح اعلام کرد: «ترور حریری دلایل سیاسی داشته اما ادله مستدل که چه کسی دستور ترور را صادر کرده، وجود ندارد. هم‌چنین از چهار متهم اصلی پرونده، سه تن تبرئه شدند و تنها یک نفر محکوم شد». قاضی دادگاه بین‌المللی لاهه هم گفت که شواهد متقن و محکمه‌پسندی مبنی بر دخالت سوریه و رهبری حزب‌الله لبنان در این ترور به دست نیامد. در جریان حمله ۱۴ فوریه ۲۰۰۵ به استثنای رفیق حریری ۲۱ نفر دیگر در بیروت جان باختند و بیش از ۲۲۰ نفر مجروح شدند.
