توسط : محمدرحیم رهنما؛ استاد دانشگاه فردوسی مشهد
توجه به پیروزی آقای دکتر مسعود پزشکیان در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری اسلامی ایران، ضرورت اتخاذ رویکرد تفکر و نگاه استراتژیک در مسائل ایران با نیم‌نگاهی به موضوعات بین‌المللی و منطقه‌ای به منظور دوری گزینی از دام‌های جزئی‌نگری و عمل‌گرایی پوپولیستی لازم است، این دام‌ها منجر به از دست دادن فرصت‌های کم‌نظیر زمان و سرعت در رسیدن به اهداف به قول الوین تافلر می‌شوند. بنابراین در این کوته‌نوشت به برخی از عوامل کلیدی که توسعه ایران به آنها گره خورده، اشاره می‌شود. اصولاً رویکرد استراتژیک، نگاهی مساله‌محور است و فرض بر این است که مسائل سلسله‌مراتبی هستند و برخی مسائل علت‌العلل، کلیدی، کلان و کلی هستند. باید آنها را شناسایی و استخراج کرد و تعداد آنها محدود است از ۷ تا ۱۰ مساله عدول نمی‌کنند، چنانچه بتوان آنها را شناسایی کرد و آنها را حل کرد به‌تبع آن هزاران مساله کوچک حل خواهند شد. بنابراین هم سرعت عمل افزایش می‌یابد و در زمان صرفه‌جویی خواهد شد. لذا چالش‌های پیش‌روی توسعه ایران به تعداد زیاد هستند که برخی از آنها ذاتی و بنیادی هستند و عده‌ای نیز تبعی هستند. در نتیجه شناسایی پیشران‌های حل مسائل کلیدی منجر به برطرف شدن مسائل فرعی می‌گردد. در غیر این صورت با شناسایی مسائل جزئی امکان حل مسائل کلان غیرممکن است لذا در اینجا به عمده‌ترین پیشران‌های کلیدی توسعه ایران اشاره می‌شود:
اصلاحات اقتصادی: انتظار این است که دولت جدید اصلاحات اقتصادی قابل توجهی را برای رسیدگی به مسائل طولانی‌مدت مانند تورم بالا، بیکاری و اتکا به صادرات نفت اجرا کند. این ممکن است شامل اقداماتی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ترویج رشد بخش خصوصی باشد.
ارتباط دیپلماتیک: مشارکت در گفت‌وگوی سازنده با جامعه بین‌المللی که می‌تواند منجر به لغو تحریم‌ها و عادی‌سازی روابط ایران با سایر کشورها شود. این می‌تواند فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری جدیدی را ایجاد کند.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها: دولت باید سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی مانند شبکه‌های حمل‌ونقل به ویژه حمل‌ونقل ریلی پرسرعت بین‌شهری و منطقه‌ای، سیستم‌های انرژی‌های پاک و مخابرات را برای ارتقای اتصال و رقابت کشور در اولویت قرار دهد.
تاکید بر علم و فناوری: همیشه دولت‌ها بر اهمیت علم، فناوری و نوآوری به‌عنوان محرک‌های توسعه ایران تاکید کرده‌اند اما آنچنان که بایدوشاید به آن نپرداخته‌اند، حال‌وروز دانشگاه‌ها نمایانگر موضوع است. تاکید بر علم و فن‌آوری می‌تواند منجر به افزایش بودجه و حمایت از تحقیق و توسعه همچنین ارتقای کارآفرینی و استارت‌آپ‌ها شود.
اصلاحات اجتماعی: دولت باید اصلاحات اجتماعی را با هدف بهبود کیفیت زندگی شهروندان ایرانی مانند رسیدگی به مسائل مربوط به آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و حقوق زنان ارائه دهد.
پایداری زیست‌محیطی: دولت باید تعهد خود را برای رسیدگی به چالش‌های زیست‌محیطی که می‌تواند منجر به اتخاذ سیاست‌ها و ابتکارات متمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت منابع پایدار و حفاظت از محیط زیست شود، ابراز نماید.
تقویت روابط منطقه‌ای: دولت باید به دنبال تقویت روابط ایران با جهان به ویژه با همسایگان و شرکای منطقه‌ای خود باشد که می‌تواند منجر به افزایش تجارت، سرمایه‌گذاری و همکاری‌های منطقه‌ای شود.
ذکر این نکته حائز اهمیت است که اجرا و تاثیر واقعی این محرک‌های بالقوه توسعه به سیاست‌ها و اقدامات خاص دولت جدید همچنین پویایی‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گسترده‌تر در ایران و منطقه بستگی دارد.
