توسط : “سازندگی” بررسی میکند: دلایل مواضع خصمانه آلمان درباره ایران چیست و مکانیسم ماشه چه بلایی بر سر اقتصاد ایران خواهد آورد؟
کسی نمیداند پشت پرده مواضع خصمانه آلمان درباره ایران چیست اما هرچه هست، مقامات این کشور شمشیر را از رو بستهاند. اخیرا العربیه خبری منتشر کرده که فردریش مرتس، صدراعظم آلمان، روز یکشنبه گفته است، کشورش و دو کشور اروپایی دیگر درخواستی را به ریاست شورای امنیت سازمان ملل متحد برای فعال کردن «مکانیسم ماشه» علیه ایران ارائه خواهند کرد.
این درحالی است که منابع رسمی آلمان درباره «مکانیسم ماشه» و اظهارات صدراعظم این کشور هنوز اعلام موضع نکردند و در سایت رسمی دولت آلمان و بیانیههای منتشرشده توسط صدراعظم آن درباره موضوع تحریمها فقط تصریح شده که فروش سلاح به ایران باید متوقف شود و حمایت از امنیت مرزهای اسرائیل در اولویت است. این بیانیهها مشخصاً به برنامه هستهای ایران و استفاده از ابزارهای دیپلماتیک اشاره دارد و تاکنون هیچ بیانیه رسمی از سوی دولت آلمان یا صدراعظم آن کشور فریدریش مرتس درباره تأیید مستقیم این نامه از سوی فعالان مکانیسم ماشه منتشر نشده است.
با این حال تهران روز شنبه هشدار داد که فعال کردن «مکانیسم ماشه» با اعمال مجدد تحریمهای بینالمللی علیه برنامه هستهای ایران به معنای «پایان» نقش اروپا در موضوع هستهای خواهد بود. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران گفت که اگر این مکانیسم فعال شود،«به معنای پایان نقش اروپا در موضوع هستهای ایران خواهد بود».
و تهران به احتمال زیاد به سمت تشدید اقدامات هستهای خود حرکت خواهد کرد. این اظهارات عراقچی نشاندهنده موضع قاطع ایران در برابر تهدیدات اخیر اروپا، بهویژه آلمان، است که به نظر میرسد تحت فشارهای ایالات متحده و در راستای سیاستهای سختگیرانهتر علیه ایران عمل میکند.
مکانیسم ماشه
مکانیسم ماشه یا «سازوکار حل اختلاف» بخشی از توافق هستهای برجام است که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تعریف شده و به طرفهای توافق اجازه میدهد در صورت ادعای نقض تعهدات توسط یکی از طرفین، موضوع را برای بررسی و حلوفصل پیگیری کنند. این مکانیسم در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام شرح داده شده و هدف آن اطمینان از پایبندی همه طرفها به تعهداتشان است. فرآیند آن به این صورت است که اگر یکی از طرفهای برجام (ایران یا کشورهای ۱+۵ شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه) معتقد باشد که طرف دیگر تعهدات خود را نقض کرده، میتواند شکایت خود را به کمیسیون مشترک برجام، متشکل از نمایندگان همه طرفها، ارائه دهد. این کمیسیون ۱۵ روز فرصت دارد تا موضوع را بررسی و حل کند مگر اینکه این مدت با اجماع تمدید شود. در صورت عدم حل اختلاف، موضوع به وزرای خارجه کشورهای عضو ارجاع داده میشود که ۱۵ روز دیگر برای رسیدگی فرصت دارند. اگر باز هم اختلاف حل نشود، طرف شاکی میتواند، موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. در این مرحله شورای امنیت ۳۰ روز فرصت دارد تا قطعنامهای برای «ادامه لغو تحریمها» تصویب کند. اگر چنین قطعنامهای تصویب نشود، تحریمهای پیشین شورای امنیت علیه ایران به طور خودکار بازمیگردند مگر اینکه یکی از پنج عضو دائم شورای امنیت (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین یا روسیه) آن را وتو کند. این بازگشت تحریمها شامل محدودیتهای مالی، تجاری، تسلیحاتی و دیگر تحریمهای بینالمللی است که پیش از برجام علیه ایران اعمال شده بود.
ریشه خصومت
مواضع خصمانه آلمان، بهخصوص در دوره صدراعظمی فردریش مرتس، ریشه در چند عامل احتمالی دارد. ممکن است آلمان بهعنوان یکی از اعضای کلیدی اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی در مذاکرات هستهای با ایران نقش مهمی داشته و همواره سعی کرده است، توازنی بین دیپلماسی و فشار حفظ کند. اما با افزایش تنشهای منطقهای بهویژه پس از درگیریهای اخیر ایران و اسرائیل و اتهامات غرب مبنی بر نقض تعهدات برجامی توسط ایران، آلمان رویکرد سختتری اتخاذ کرده است.
همچنین فشارهای ایالات متحده بهویژه پس از بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در سال ۲۰۲۵ نقش مهمی در شکلگیری این مواضع ایفا کرده است. دولت جدید آمریکا با تأکید بر سیاست فشار حداکثری،از متحدان اروپایی خود، از جمله آلمان، خواسته است تا در فعالسازی مکانیسم ماشه همکاری کنند. این درخواست در حالی مطرح شده که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، که چارچوب حقوقی برجام را تشکیل میدهد، تا اکتبر ۲۰۲۵ معتبر است و پس از آن، امکان استفاده از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل وجود نخواهد داشت.
برخی تحلیلگران معتقدند که مواضع آلمان ممکن است به مسائل داخلی و سیاستهای منطقهای این کشور نیز مرتبط باشد. آلمان بهعنوان حامی سرسخت اسرائیل بهویژه پس از عملیات طوفانالاقصی و درگیریهای بعدی، ایران را به دلیل حمایت از گروههای مقاومت در منطقه مورد انتقاد قرار داده است. این موضعگیری با اظهارات اخیر مقامات آلمانی از جمله کاترین دشاور، سخنگوی وزارت خارجه آلمان که برنامه هستهای ایران را تهدیدی برای امنیت جهانی خوانده، همراستاست. علاوه بر این، اتهامات مربوط به همکاری ایران با روسیه در جنگ اوکراین، از جمله ادعای ارسال موشکهای بالستیک، به تشدید مواضع ضدایرانی آلمان دامن زده است.
از سوی دیگر، ایران بارها تأکید کرده که برنامه هستهایاش صلحآمیز است و تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی قرار دارد. تهران همچنین خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و عدم پایبندی اروپا به تعهدات اقتصادی خود در این توافق را دلیل کاهش تعهدات هستهای خود میداند. نماینده ایران در سازمان ملل، امیرسعید ایروانی، در پاسخ به تهدیدات اخیر اروپا از کشورهای غربی خواسته است که به جای فشار و تهدید به دیپلماسی بازگردند و اعتمادسازی کنند.
با این حال، تنشها در حال افزایش است. گزارشهای اخیر آژانس بینالمللی انرژی اتمی نشان میدهد که ایران غنیسازی اورانیوم با خلوص بالا را افزایش داده و این موضوع نگرانیهای غرب را تشدید کرده است. در مقابل، تهران هشدار داده که هرگونه اقدام تحریکآمیز مانند فعالسازی مکانیسم ماشه،با پاسخ قاطع و متناسب مواجه خواهد شد. این بنبست دیپلماتیک همراه با فشارهای سیاسی و نظامی در منطقه میتواند پیامدهای گستردهای برای ثبات خاورمیانه و روابط ایران با غرب داشته باشد. در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، تحریمهای گسترده سازمان ملل از جمله محدودیتهای تسلیحاتی و مالی بار دیگر علیه ایران اعمال خواهد شد که میتواند، اقتصاد ما را تحت فشار بیشتری قرار دهد.
