توسط : درباره اختلال تلویزیونهای هوشمند گروه صنعتی انتخاب
در نخستین روزهای مرداد، هزاران مالک تلویزیونهای هوشمند اسنوا و دوو در ایران با وضعیتی عجیب مواجه شدند. صفحه نمایش دستگاه بعد از دریافت پیامی درباره بهروزرسانی سیستم عامل سیاه میشد و تلویزیون دیگر روشن نمیشد. از آنجایی که این اتفاق در زمانی کوتاه همهٔ دستگاههای متصل به اینترنت را درگیر کرد، شبکههای اجتماعی به سرعت پر از گزارشهای کاربران شد و خطوط پشتیبانی شرکت انتخاب (عرضهکنندهٔ این دو برند در ایران) پاسخگو نبود. این خاموشی گسترده علاوه بر سردرگمی مصرفکنندگان، بحثهای مختلفی دربارهٔ امنیت سایبری، وابستگی به تأمینکنندگان خارجی و مسالهٔ انحصار در بازار لوازم خانگی ایران ایجاد کرد.
طبق گزارشهای کاربران و خبرگزاریها، اختلال از ظهر روز جمعه سوم مرداد ۱۴۰۴ آغاز شد. کاربران گزارش دادند که تلویزیونهای هوشمند دو برند اسنوا و دوو بدون هشدار، صفحهای سیاه نشان میدهند و پس از نمایش پیامی با مضمون «در حال بهروزرسانی سیستم‑عامل» خاموش میشوند. تلاش کاربران برای بازگشت به تنظیمات کارخانه، قطع و وصل برق یا استفاده از دکمههای سختافزاری بینتیجه بود. بررسی خبرنگاران سایت سیتنا نیز نشان میدهد که این اختلال پس از نمایش پیام بهروزرسانی آغاز شده و دستگاهها بهطور کامل از کار افتادهاند. بسیاری از مصرفکنندگان هنگام تماس با شماره پشتیبانی ۱۶۹۹ با خطوط اشغال یا خارج از دسترس روبهرو شدند. همین امر بر اضطراب کاربران و گسترش شایعات افزود.
با توجه به نبود پاسخ رسمی از سوی گروه انتخاب، کارشناسان حوزه فناوری توصیه کردند که تلویزیونهای اسنوا و دوو فعلاً از اینترنت قطع شوند تا دستگاه بهطور خودکار بهروزرسانی نکند و از کار نیفتد. کاربران در پیامهای منتشر شده در شبکههای اجتماعی بر وقوع همزمان این مشکل در چندین مدل اشاره داشتند. برخی نوشتند تمام تلویزیونهای اسنوا از کار افتاده و سیستمعامل بالا نمیآید و هیچ آموزش یا فایل پشتیبانی برای بازگشت به حالت پیشفرض وجود ندارد.
روایتها چه میگویند؟
در غیاب اطلاعیهٔ فوری، دو روایت عمده در فضای رسانهای مطرح شد. نخستین روایت بر حمله سایبری یا انتشار بدافزار تأکید داشت و روایت دوم، ریشهٔ مشکل را در اختلاف مالی و تجاری بین گروه انتخاب و شریک چینی آن میدانست. برخی کارشناسان معتقد بودند، احتمال دارد تلویزیونهای هوشمند دو برند از طریق یک بهروزرسانی آلوده مورد حمله سایبری قرار گرفتهاند. این تحلیل از آنجا نشأت میگرفت که همه چیز پس از نمایش پیام بهروزرسانی آغاز شد و دستگاهها عملاً قفل شدند. در گزارش سایت سیتنا، به نقل از بعضی کارشناسان حوزه فناوری، مطرح شد که ممکن است حملهای از طریق بهروزرسانی سیستم‑عامل باعث قفل شدن دستگاهها شده باشد. با توجه به سابقهٔ افشاگریهای مختلف دربارهٔ جاسوسی تلویزیونهای هوشمند دیگر برندها این فرضیه مورد توجه کاربران قرار گرفت. اگر چنین سناریویی درست باشد، نشاندهندهٔ وجود آسیبپذیری جدی در زیرساخت آپدیت و نبود مکانیسم امنی برای تایید اصالت فایلهای بهروزرسانی است. با این حال تا زمان انتشار این گزارش هیچ نهاد رسمی احتمال حمله سایبری را تایید نکرده است.
فرضیه اختلاف مالی و فشار تجاری
روایت دوم از جانب منابع نزدیک به شرکت انتخاب و فعالان حوزه لوازم خانگی مطرح شد. در این روایت، علت اصلی نه یک حملهٔ سایبری بلکه اختلاف مالی و تجاری بین گروه انتخاب و شرکت چینی تامینکننده عنوان شده است. بر اساس گزارش گجتنیوز به نظر میرسد، گروه انتخاب به برخی از تعهدات مالی خود در برابر شرکت چینی عمل نکرده و به همین دلیل آن شرکت با ارسال یک بهروزرسانی اجباری، دسترسی تلویزیونها را در ایران مختل کرده است. این گزارش همچنین اشاره میکند که گروه انتخاب برای جلوگیری از این اقدام قصد داشت، سرورهای بهروزرسانی را در چین مسدود کند اما وزارت ارتباطات همکاری لازم را انجام نداده است.
گزارش سیتنا نیز ضمن اشاره به این احتمال مینویسد، برخی شنیدهها حاکی از آن است که طرف چینی به دلیل عدم انجام تعهدات مالی توسط شریک ایرانی یک بهروزرسانی اجباری ارسال کرده که باعث اختلال شده است. این سایت تاکید میکند، ادعاهای فوق هنوز از سوی منابع رسمی تأیید یا تکذیب نشدهاند و باید منتظر اطلاعیهٔ شرکت انتخاب بود.
تجربهٔ وابستگی به تأمینکنندهٔ خارجی در تولید تلویزیونهای ایرانی، مسالهای تازه نیست. بسیاری از برندهای داخلی از پنلها و قطعات تا نرمافزار و لانچر وابسته به شرکتهای چینی هستند. اگر رابطهٔ تجاری با تأمینکنندهای مثل KTC به درستی مدیریت نشود، بروز چنین بحرانهایی محتمل است. روایت اختلاف مالی همچنین با گفتههای کارشناسانی همخوانی دارد که اعتقاد دارند، توسعهٔ لانچر بومی توسط طرف ایرانی و قطع همکاری با تأمینکنندهٔ چینی باعث شد تا شرکت خارجی برای تحت فشار قرار دادن شریک ایرانی از اختیارات خود سوءاستفاده کند. البته اطلاعات کامل در این باره در منابع در دسترس نیست و نیازمند شفافسازی رسمی است.
پاسخ و اقدامات رسمی
پس از چند روز سکوت و انتشار شایعات، روابط عمومی گروه انتخاب سرانجام در اطلاعیهای اعلام کرد، مشکل تلویزیونهای هوشمند اسنوا و دوو یک مسالهٔ فنی است و حداکثر طی ۲۴ ساعت آینده برطرف خواهد شد. در همین اطلاعیه به کاربران اطمینان داده شد که نگران سختافزار و نرمافزار دستگاه نباشند. خبرگزاری میزان نیز به نقل از روابط عمومی گروه انتخاب نوشت که مشکل پیش آمده برای تلویزیونهای اسنوا و دوو فنی است و تا ساعات آینده رفع میشود. این خبرگزاری تأکید میکند که گروه انتخاب از صاحبان تلویزیونها خواسته نگران سختافزار و نرمافزار نباشند.
در کنار این اطلاعیهها، سیتنا از قول محمدیاسر طیبنیا، مدیرعامل جدید گروه انتخاب، گزارش داد که همکاران وی در حال آمادهسازی اطلاعیهای جامع هستند که پاسخ تمامی سوالات در آن اعلام خواهد شد. وی وعده داد این اطلاعیه تا ظهر سهشنبه هفتم مرداد منتشر میشود. با این وجود، زمان انتشار اطلاعیه به تعویق افتاد و هنوز جزئیات دقیقی از پشت پردهٔ بحران ارائه نشده است. همزمان سیتنا خبر داد که گروه انتخاب در بحبوحهٔ بحران دست به تغییرات مدیریتی زده و محمدیاسر طیبنیا را به عنوان مدیرعامل گروه توسعه سرمایهگذاری انتخاب منصوب کرده است.
بحران خاموشی تلویزیونهای اسنوا و دوو علاوه بر ایجاد سردرگمی میان کاربران، سوالات جدی در خصوص امنیت سایبری و نحوه مدیریت روابط تجاری با تأمینکنندگان خارجی مطرح کرده است. شرکت انتخاب باید هر چه سریعتر و بهطور شفاف علت دقیق این اختلال را مشخص کرده و اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه لازم را برای جلب اعتماد مشتریان انجام دهد.
