توسط : علی بیگدلی، کارشناس مسائل بینالملل به تحلیل فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمها پرداخت
صبح پنجشنبه ششم شهریور ۱۴۰۴ فرانسه، آلمان و بریتانیا طی نامهای رسمی به اعضای شورای امنیت سازمان ملل اعلام کردند که سازوکار «مکانیسم ماشه» را کلید زدهاند. این اقدام به معنای بازگشت خودکار تحریمهای سازمان ملل علیه ایران است؛ تحریمهایی که بین سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ در قالب ۶ قطعنامه تصویب شده بودند. روند تحریمها با قطعنامه ۱۶۹۶ آغاز شد که از ایران خواسته بود، فعالیتهای مرتبط با غنیسازی و بازفرآوری را متوقف کند. ایران با تأکید بر حق خود در زمینه غنیسازی، این درخواست را نپذیرفت و در نتیجه، شورای امنیت مجموعهای از تحریمهای گسترده را اعمال کرد.
این تحریمها شامل ممنوعیت خرید فناوریهای هستهای، محدودیتهای شدید در واردات تسلیحات متعارف و توسعه موشکهای بالستیک و تحریم اشخاص و نهادهای مرتبط با برنامه هستهای و سپاه پاسداران بود. همچنین اقداماتی نظیر بازرسی کشتیهای ایرانی، قرار دادن شرکتهای کشتیرانی در فهرست سیاه، نظارت بر بخش مالی ایران، ممنوعیت سفر و مسدودسازی داراییهای افراد و شرکتهای ایرانی نیز در دستور کار قرار گرفت.
علی بیگدلی، کارشناس مسائل بینالملل در گفتوگو با روزنامه سازندگی درباره فعالسازی مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی اظهار کرد: طبق قطعنامه ۲۲۳۱ ایران موظف بود، غنیسازی را در سطح ۳.۶۷ درصد نگه دارد؛ موضوعی که مورد توافق ایران و طرفهای اروپایی قرار گرفت. اما پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ اروپاییها وعدههایی به ایران دادند تا بدون حضور آمریکا، برخی تحریمها را لغو کنند. با این حال به گفته بیگدلی، اروپاییها به تعهدات خود عمل نکردند و ایران نیز در واکنش برای افزایش بازدارندگی، سطح غنیسازی را به ۶۰ درصد رساند.
در ادامه، نشستهای شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی با صدور قطعنامههایی هشدارآمیز علیه ایران همراه شد. در آخرین نشست فصلی، ایران به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت محکوم شد. در پی این قطعنامه رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، مأمور شد تا با سفر به ایران گزارشی جامع از فعالیتهای هستهای این کشور تهیه کند. اما ایران اجازه چنین اقدامی را نداد و با تصویب قانونی، ورود بازرسان آژانس را ممنوع کرد. این تصمیم به گفته بیگدلی، اشتباهی بزرگ بود که موجب انسداد مسیر گفتوگو میان ایران و آژانس شد.
بیگدلی همچنین درباره بیاثر بودن طرح روسیه برای کاهش تنش میان ایران و غرب گفت: اروپاییها به دلیل بحران اوکراین، دیدگاه مثبتی نسبت به روسیه ندارند. اگرچه روسیه توانسته چین را نیز در این مسیر با خود همراه کند اما از نظر اروپاییها، حق اظهار نظر ندارد. افزون بر این باید یادآور شد که چین و روسیه پیشتر به قطعنامههای تحریمی علیه ایران در سازمان ملل رأی مثبت دادهاند.
وی در ادامه با اشاره به وضعیت فعلی ایران اظهار کرد که کشور در یک «مربع فشار» قرار گرفته است. به باور او تنها راه خروج از فشارهای آمریکا، اروپا، اسرائیل و آژانس، ورود جمهوری اسلامی ایران از مسیر آژانس است؛ یعنی اجازه ورود بازرسان و تهیه گزارشهای جامع. اما متأسفانه اختلافاتی میان شورای عالی امنیت ملی و مجلس بر سر مصوبه مربوطه وجود دارد و شاهد تنشهایی میان رئیس مجلس و برخی نمایندگان هستیم.
بیگدلی افزود: پس از جنگ ۱۲ روزه، غربیها نتوانستند ایران را به توقف غنیسازی و تعیین تکلیف ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم متقاعد کنند و در نتیجه تصمیم به فعالسازی مکانیسم ماشه گرفتند. در این روند، دو فرصت ۱۵ روزه وجود دارد؛ یکی مربوط به کمیسیون کارشناسی و دیگری به نشست وزرای خارجه. اگر ایران در این بازه به دنبال کاهش تنش باشد و اجازه ورود کارشناسان و نصب دوربینها را بدهد، میتوان به بهبود وضعیت امیدوار بود.
او تأکید کرد: بارها در مصاحبهها گفتهام که ایران چارهای جز مذاکره ندارد و باید از طریق آژانس سطح اختلافات با غرب را کاهش دهد. ایران هزینههای سنگینی برای تأسیسات هستهای پرداخت کرده و اگرچه سطح انتظارات غربیها در مذاکرات بالاست در داخل نیز انتظارات افزایش یافته و همین امر اقناعسازی را برای حکومت دشوارتر کرده است. در چنین شرایطی، مقابله با آمریکا و اروپا نیز دشوارتر میشود و اگر در ۳۰ روز آینده توافقی حاصل نشود، احتمال حمله نظامی نیز وجود دارد.
