توسط : پزشکیان در اختتامیه اجلاس خانواده گفت: اول باید خودمان را اصلاح کنیم بعد جامعه را
گروه سیاسی: سخنان روز گذشته رئیسجمهور در اختتامیه دومین اجلاسیه بینالمللی «خانواده، آینده، پیوندهای پایدار» از سطح توصیههای مناسبتی فراتر رفت و به مبنای حکمرانی، تربیت اجتماعی و اصلاح ساختارهای فرهنگی گره خورد. او تأکید کرد که نه تهدید و نه امر و نهی، هیچیک قادر به تغییر جامعه نیستند و مسیر اصلاح، چه در خانواده و چه در سیاست، از بازآفرینی خویشتن و تمرین رفتار پیش از بیان شعار میگذرد. مبنایی که او آن را هم از دل آموزههای دینی و هم تجربه زیسته جامعه ایرانی استخراج کرد. پزشکیان از صداقت بهعنوان نخستین رکن خانواده نام برد و جامعه را دعوت کرد به تمرین پذیرش تفاوتها، فاصله گرفتن از کینه و بازسازی آموزش برای پرورش انسانهایی که مهارت زندگی دارند، نه صرفاً مدرک و عنوان.
اختتامیه دومین اجلاسیه بینالمللی «خانواده، آینده، پیوندهای پایدار» صبح روز گذشته در تالار وحدت برگزار شد و رئیسجمهور در سخنانی با محور اخلاق اجتماعی و بنیان خانواده، مسیر اصلاح ساختارهای فرهنگی کشور را نه از قانونگذاری اجباری بلکه از تغییر رفتار فردی و جمعی آغازشونده از خانه دانست؛ رویکردی که سالها در ادبیات رسمی مطرح بوده اما کمتر به مرحله اجرا رسیده است.
ضرورت تغییر رویکرد رفتار در حکمرانی
پزشکیان در سخنان خود بر یک گزاره کلیدی تأکید داشت: « هر کس برای اصلاح جامعه قدم برمیدارد، ابتدا باید خود را اصلاح کند. پیامهای ما باید در رفتارمان دیده شود. اگر بتوانیم خود را اصلاح کنیم، الگوی خوبی برای جامعه خواهیم بود؛ الگویی که دیگران با اشتیاق از آن یاد خواهند کرد». رئیسجمهور با ارجاع به قرآن و احادیث، این مفهوم را در قالب یک اصل اخلاقی-دینی بازخوانی و تأکید کرد که اصلاح بیرونی بدون اصلاح درونی ممکن نیست. این سخن در فضایی مطرح شد که جامعه ایران طی سالهای اخیر تجربههای مختلفی از سیاستهای آمرانه در فرهنگسازی را دیده، با شکاف میان گفتار و کردار سیاستمداران مواجه بوده و اعتماد عمومی آسیب دیده است. بدینترتیب، تأکید پزشکیان بر الگو بودن، دعوتی بود برای بازسازی این حلقه گمشده. تأکید رئیسجمهور بر این نکته در چنین شرایطی نوعی چرخش گفتمانی محسوب میشود؛ چرخشی از نگاه دستوری به سمت نگاه تعاملمحور.
رئیسجمهور در ادامه خانواده را بنیان نهاد اجتماعی و اولین نقطه تماس انسان با مفهوم صداقت معرفی کرد. به بیان او، اگر راستی و حقیقتگویی از سطح خانواده آغاز شود، پیوندها چنان شکل میگیرد که «نه ویروس اختلافافکنی در آن رسوخ میکند و نه توفان اختلاف آن را فرو میریزد». این نگاه خانوادهمحور، یادآور گرایش اخیر سیاستگذاری فرهنگی کشور است که تلاش دارد، بازگشت به بنیانهای اجتماعی کوچک را جایگزین مداخلات سنگین بالا به پایین کند.
پزشکیان در سخنانی درباره تغییر سبک زندگی خانوادهها از «سادهزیستی گذشته» سخن گفت و مهریههای سنگین، نمایش تجمل و ذائقههای مصرفگرا را از عوامل تضعیف روابط دانست. این بخش از سخنان او، نقدی تلویحی است به روندی که اقتصاد و فرهنگ را به سمت رقابتهای پرهزینه و نابرابر سوق داده است. رئیسجمهور در ادامه، پرسشی بنیادین را پیش کشید؛ آیا برای تحکیم خانواده باید به ارزشهای الهی و اجتماعی بازگردیم یا باید راهی تازه برای همزیستی مدرن تعریف کرد؟ گرچه پاسخ مستقیم او بازگشت به ارزشها بود اما تحلیل واقعیت اجتماعی نشان میدهد که بازگشت بدون درک تحولات زمانه، بهتنهایی کافی نخواهد بود.
اختلافنظر؛ تعارض یا فرصت؟
یکی از بخشهای برجسته سخنان پزشکیان، دعوت به تحمل تفاوتها بود؛ چه در خانه، چه در سیاست. نکتهای کلیدی که میتوان آن را هسته اصلی گفتمان وحدت ملی دانست. او تصریح کرد: «نباید به دلیل اختلافنظر یکدیگر را دشمن ببینیم». معنای این جمله پزشکیان در فضای سیاسی امروز ایران که قطبیسازی، جدال رسانهای و منطق حذف رقیب بر بسیاری از کنشها سایه انداخته اما فراتر از یک توصیه اخلاقی است. او بر این اساس خواستار تعامل بهجای تخاصم و مقایسه عملکرد بهجای برچسبزنی شد و گفت که این رویکرد میتواند مبنایی برای اصلاح رفتار حاکمیتی باشد؛ مبنایی که بارها در سیاستهای کلان فرهنگ و رسانه نیز مورد تأکید قرار گرفته اما در مرحله اجرا با موانعی جدی مواجه بوده است. بهزعم او دعوت به گفتوگو، پذیرش تنوع دیدگاه و تبدیل اختلاف به فرصت اگر به سیاستگذاری عملی برسد، میتواند بر کیفیت حکمرانی و مشارکت اجتماعی شهروندان اثر قابلتوجهی بگذارد. او در پیوندی تحلیلی، تفاوت نگاهها در خانواده را به تفاوت دیدگاهها در سیاست تشبیه کرد و گفت که جامعهای که در خانواده تعامل را نمیآموزد، در سطح کلان نیز تحمل نقد را از دست خواهد داد.
در ادامه رئیسجمهور، کینهها و عقدههای ذهنی را آفت روابط انسانی دانست و با تأکید بر پرهیز از انتقامگیری، اصلاح نظام آموزشی از زاویه تقویت مهارتهای زندگی، کارگروهی و حل مسئله را ضرورت امروز کشور دانست. اشاره او به والدینی که فرزندان خود را در مدارس خاص ثبتنام میکنند اما در نهایت «بیمهارت در همکاری و شبکه انسانی» تحویل جامعه میدهند، نقد مستقیمی بود به ساختاری که پیشرفت را با مدرک اشتباه گرفته است. در نگاه پزشکیان، موفقیت نه در انباشت محفوظات بلکه در مواجهه با سختیها شکل میگیرد. او سختی زندگی را به «صعود به قله» تشبیه کرد؛ استعارهای که هم حامل معنای تلاش و هم یادآور مشارکت جمعی است؛ خانوادهای که سختی را با شراکت طی کند، پابرجا میماند؛ جامعهای که در آموزش بهجای رقابت فردی، همکاری را آموزش دهد، توان تابآوری بیشتری خواهد داشت.
سیاست اخلاقی؛ از شعار تا عمل
بخش پایانی سخنان رئیسجمهور تأکید دوبارهای بر گزاره آغازین سخنانش بود: «هرکس برای اصلاح جامعه قدم برمیدارد، ابتدا باید خود را اصلاح کند». او تصریح کرد که امر و نهی کافی نیست؛ تهدید راهحل نیست و جامعه با الگوبرداری از رفتار تغییر میکند. بهنظر میرسد، رئیسجمهور در حال ترسیم یک الگوی رفتاری برای مسئولان است؛ الگویی مبتنی بر شفافیت و صداقت، دوری از تحکم، مسئولیتپذیری فردی و الگو بودن بهجای دستور دادن. نگاهی که میتواند نقطه آغاز گفتوگو درباره اخلاق حکمرانی باشد؛ گفتوگویی که جامعه ایران سالهاست، نیازمند آن است. بهعبارت دیگر، این نگاه زمانی اثرگذار خواهد بود که از سطح بیان عبور کند و در رفتار سیاستمداران، مدیران و حتی سازوکار رسانهای کشور تجلی یابد. زمانیکه نهادهای رسمی در عمل روشهای خود را اصلاح کنند، حاکمیت تحمل نقد را در رفتار و ساختارهایش نشان دهد و صداقتی که رئیسجمهور بر آن تأکید کرد، در شیوه اطلاعرسانی و مدیریت افکار عمومی دیده شود. میزان تحقق این الزامات نیز تعیینکننده موفقیت یا ناکارآمدی چنین رویکردی خواهد بود.
