توسط : مورگان اورتگاس، نماینده آمریکا در سازمان ملل گفت:
آماده مذاکره با تهران هستیم، اما هیچ غنیسازیای در داخل ایران نمیتواند انجام شود
امیرسعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل نیز گفت:
آمریکا با اصرار بر سیاست غنیسازی صفر به دنبال مذاکره منصفانه نیست
نشست شورای امنیت سازمان ملل با جدال لفظی نمایندگان تهران و واشنگتن و حضور سایر اعضا، بدون نتیجه مشخصی به پایان رسید. سازندگی در این گزارش به واکاوی حواشی و پیامدهای این جلسه میپردازد.
شورای امنیت سازمان ملل متحد، روز سهشنبه نشستی را تحت دستورکار «عدم اشاعه» برگزار کرد تا اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ مصوب ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ را بررسی کند؛ قطعنامهای که توافق جامع اقدام مشترک (برجام) درباره برنامه هستهای ایران را تأیید کرده است. این نشست به درخواست کشورهای دانمارک، فرانسه، یونان، جمهوری کره، اسلوونی، انگلیس و ایالات متحده برگزار شد و پاناما نیز از این درخواست حمایت کرد.
نشست سهشنبه، نخستین جلسه شورای امنیت پس از فعال شدن مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپایی شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا بود؛ کشورهایی که مدعیاند با فعال کردن این سازوکار، تحریمهای سازمان ملل علیه ایران که ذیل برجام تعلیق شده بود، دوباره برقرار شده است. در این جلسه، مواضع اعضا درخصوص فعالیتهای هستهای ایران همچنان دچار اختلافنظر بود؛ بین گروهی که از بازگرداندن تحریمها حمایت میکنند و گروهی که معتقدند، تحریمها باید بهطور دائم لغو شوند.
«واسیلی نبنزیا» نماینده روسیه، تلاش برای بازگشت تحریمها علیه ایران را فاقد وجاهت قانونی دانست و گفت: «در آن روز، شورای امنیت بررسی برنامه هستهای ایران را متوقف کرد و مسئله عدم اشاعه از دستورکار شورا خارج شد. این تصمیم که بر پایه توافق بنا شد، در متن ۲۲۳۱ ذکر شده است». او برگزاری این نشست را تلاش آشکار تروئیکای اروپایی برای از سرگیری «تحریمهای ضدایرانی» و مکانیسم ماشه خواند و هشدار داد که این اقدام به تعمیق اختلافات سیاسی و رویهای در شورا دامن میزند.
گنگ شوانگ، معاون نماینده دائم چین در سازمان ملل نیز به خلأهای قانونی و رویهای در اقدام کشورهای غربی در تشکیل این نشست اشاره کرد و یادآور شد: شورای امنیت هنوز بر سر اختیار اروپا برای فعالسازی مکانیسم ماشه به توافق نرسیده است. قطعنامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر به پایان رسید اما برخی کشورها با پافشاری بر ادعاهای خود در حال تضعیف اتحاد و تقویت اختلافهای موجود در میان اعضای شورا هستند؛ اقدامی که حل و فصل سیاسی مسئله هستهای ایران را دشوارتر خواهد کرد.
در مقابل، آرچی یانگ، معاون نماینده دائم انگلیس، مدعی شد که کشورش به همراه فرانسه و آلمان، مکانیسم ماشه را «بر مبنای قطعنامه ۲۲۳۱» فعال کرده و ایران را به نقض تعهدات خود ذیل برجام متهم کرد. وی تأکید کرد: مکانیسم ماشه در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ کاملاً فعال شده و قطعنامه ۲۲۳۱ همچنان لازمالاجراست و عدم اشاعه در دستورکار شورا قرار دارد. یانگ افزود که ۶ قطعنامه شورای امنیت پس از فعالسازی مکانیسم ماشه دوباره فعال شدهاند و ایران و تمام اعضای سازمان ملل باید از آنها پیروی کنند.
وی بدون محکوم کردن حمله اسرائیل و آمریکا به ایران، مدعی شد ایران به مدت ۶ ماه دسترسی آژانس بینالمللی انرژی اتمی را محدود کرده و هیچ توجیه غیرنظامی برای بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده ۶۰ درصدی وجود ندارد.
جی دارمادیکاری، معاون نماینده دائم فرانسه نیز ادعاهای خود درباره قانونی بودن فعالسازی مکانیسم ماشه را تکرار کرد و مدعی شد، ایران «چندین بار» تعهدات برجامی خود را نقض کرده و برنامه هستهای آن تهدیدی جدی برای صلح و امنیت بینالمللی است. وی افزود اگر غنیسازی در ایران به سطوح نظامی برسد، ذخایر این کشور «به اندازهای خواهد بود که برای تولید ۱۰ وسیله انفجاری هستهای کافی باشد».
توماس زانایسن، معاون نماینده دائم آلمان، خواستار توافق بر سر تعیین رئیس کمیته تحریم ۱۷۳۷ و از سرگیری تحریمها شد و هدف از آن را دستیابی به تعامل سازنده و واقعی عنوان کرد. او همچنین از ایران خواست به تعهداتش تحت معاهده منع اشاعه پایبند باشد و برای رفع نگرانیها نسبت به برنامه هستهای خود وارد گفتوگو شود.
هدا سامسون، نماینده اتحادیه اروپا بهعنوان ناظر، دیدگاه متفاوتی داشت و تأکید کرد: «بازگشت تحریمها و محدودیتهای هستهای نباید پایان دیپلماسی باشد بلکه باید نقطه آغاز آن باشد». وی از ایران خواست، اطلاعات بهروز و قابل تأیید در مورد مقدار و محل نگهداری مواد هستهای و فعالیتهای مرتبط را به آژانس ارائه کند.
نقطه اوج این جلسه، اظهارات مورگان اورتگاس، معاون فرستاده ویژه دولت ترامپ در خاورمیانه بود که گفت: «ایالات متحده همچنان برای مذاکرات رسمی با ایران در دسترس است اما تنها در صورتی که تهران برای گفتوگوی مستقیم و معنادار آماده باشد». اورتگاس افزود: «هیچ غنیسازی در داخل ایران نمیتواند وجود داشته باشد و این اصل ما باقی میماند». وی بار دیگر تأکید کرد، آمریکا آماده مذاکره است و از تهران خواست «از آتش فاصله بگیرد» و دست دیپلماسی را بفشارد.
جفری بارتوس، سفیر و معاون نمایندگی آمریکا نیز در سخنانی گفت، شورا به موضوع عدم اشاعه بهویژه در رابطه با ایران متعهد است و باید به این کار ادامه دهد. او مدعی شد طبق فرآیند اسنپبک، قطعنامههای ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) دوباره اجرایی شده و هدف آن حفظ پایبندی برنامههای هستهای ایران به آژانس است.
در مقابل، امیرسعید ایروانی در واکنش به اظهارات اورتگاس گفت: «ما از هرگونه مذاکره منصفانه و معنادار استقبال میکنیم اما اصرار بر سیاست موسوم به «غنیسازی صفر» مغایر با حقوق ایران بهعنوان عضو پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای است». وی تأکید کرد، ایران نه در برابر فشار و ارعاب سر فرود خواهد آورد و نه اجازه باجخواهی در عرصه بینالمللی را میدهد.
در این نشست نماینده دانمارک نسبت به ذخایر اورانیوم ایران نیز ابراز نگرانی کرد و نمایندگان الجزایر و پاکستان خواستار احیای گفتوگوها برای خروج از بحران شدند.
«رزماری دیکارلو» معاون دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی و صلحسازی در پایان جلسه گفت: «با وجود تلاشهای دیپلماتیک فشرده در نیمه دوم سال ۲۰۲۵ هیچ توافقی در مورد مسیر پیشرو در رابطه با برنامه هستهای ایران حاصل نشد». وی بهترین گزینه برای جامعه بینالمللی را دستیابی به توافق از طریق مذاکره دانست که هم برنامه هستهای صلحآمیز ایران را تضمین کند و هم لغو تحریمها را فراهم آورد.
این نشست بار دیگر اختلافات جدی میان اعضا در مورد برنامه هستهای ایران را آشکار کرد. گروهی از اعضا بر بازگرداندن تحریمها تأکید داشتند، درحالی که گروهی دیگر معتقد بودند، تحریمها باید بهطور دائم لغو شوند و راهحل دیپلماتیک در اولویت قرار گیرد.
یکی از محورهای اصلی اختلاف، مشروعیت برگزاری جلسات مربوط به توافق هستهای سال ۲۰۱۵ و اجرای مکانیسم بازگرداندن تحریمها بود. برخی اعضا معتقدند، توافق همچنان معتبر است و شورا باید به بررسی موضوع ادامه دهد، درحالی که دیگران بر این باورند، کمیتههای مرتبط با توافق دیگر وجود ندارند و شورا هیچ وظیفه اجرایی برای پیگیری این موضوع ندارد. این تفاوت دیدگاهها باعث شد هیچ راهحل فوری یا توافق جمعی حاصل نشود.
با وجود این اختلافات، برخی اعضا تأکید کردند که اعمال محدودیتها و بازگشت تحریمها نباید بهمعنای پایان دیپلماسی باشد و کانالهای گفتوگو باید باز بمانند. همچنین ضرورت ارائه اطلاعات بهروز و شفاف درباره فعالیتهای هستهای به نهادهای بینالمللی برای حفظ اعتماد و شفافیت مورد تأکید قرار گرفت.
این نشست نشان داد، وضعیت برنامه هستهای ایران و مسیر دیپلماسی بینالمللی پیرامون آن= همچنان پیچیده و پرتنش است. جامعه بینالمللی با دو گزینه اساسی روبهروست: ادامه فشارها و اعمال تحریمها که ممکن است تنشها را تشدید کند، یا بازگشت به مذاکرات و تلاش برای دستیابی به توافقی که هم فعالیت هستهای صلحآمیز ایران را تضمین کند و هم لغو تحریمها را فراهم آورد. رسیدن به راهحل پایدار بدون کاهش تنشها و تقویت اعتماد میان طرفین همچنان دشوار به نظر میرسد.
