Page 4 - 03-02-1403-1677 Sazandegi
P. 4
تازههای ادبیات و هنرکافه سال هفتم شماره 1676 04
ی کشنبه 2اردیبهشت1403
لغوسریالیکنسر تها شاهنامه هنر فردوسی است نکوداشت شمس لنگرودی گزارش
با لغــو اختتامیۀ فســتیوال «کوچه» در اواخر ســال ۱۴۰۲لغو یوسفعلی میرشکاک :این هنر شاعر و هنرمند است که اسطوره آیین نکوداشت محمد شمس لنگرودی ،شاعر ،پژوه شگر و علمی و فرهنگی در بحران
کنسرت آرمان گرشاسبی در فروردین امسال و صادر نشدن مجوز را جا م یاندازد و به داستان و فضا جاودانگی م یبخشد .اینکه بازیگر شــامگاه روز جمعه ۳۱فروردین به بهانۀ اجرای پروژۀ
کنسرت معین زندی از سوی ادارۀ ارشاد بوشهر ،برگزاری کنسرت برخی م یگویند فردوســی شاهنامه را از دیگران گرفته ،سخن نمایشــی -موسیقایی «و تو هم برنگشــتی» توسط مدیریت احتمال عدم حضور انتشارات علمی و فرهنگی
در این استان به محل بحث در فضای مجازی تبدیل شده است؛ صحیحی نیســت و شــاهنامه هنر فردوسی اســت و لاغیر! تماشــاخانه ملک برگزار شد .این شــاعر و پژوه شگر بیان در نمایشگاه کتاب
هرچند مدیرکل فرهنگی ادارۀ ارشــاد بوشــهر تأکید م یکند که ســودابۀ شاهنامه ،ســوداب های است که فردوســی خود آن را کــرد« :من تا امروز هرکاری کردم برای دل خودم بوده اســت
برگزاریکنسرتدربوشهرمانعیندارد.بایددیدهما نطورکهاو پردازش کرده و شخصی تپردازی فردوسی از سودابه را در هیچ ولی خیلی خوشحالم که این همه ه مدل و همراه با آثارم وجود بحران انتشارات علمی و فرهنگی که در سا لهای اخیر با
تغییر پ یدرپی مدیرانش مواجه بوده ،وارد مراحل تازهای شده
م یگوید،روندکنسر تهابهروالعادیبازم یگردد؟ اثر منظوم دیگری سراغ ندارم. دارند .همین موضوع ،بزر گترین جایزۀ من است». و هفتۀ گذشته به دلیل ســوءمدیریت و بدهی مالیاتی ،حکم
توقیف اموال هیأت مدیرۀ آن صادر شــد اما چون بر اســاس
ص مثل صمد روزنامۀ رســمی هنوز نادره رضایی مدیرعامل است ،توقیف
اموال و مسدود شــدن حســا بهای بانکی به او ابلاغ شده
نگاهی به شیوۀ تدریس صمد بهرنگی است .شندیدهها حاکی از این است که این انتشارات به دلیل
مشکلات مدیریتی ،تعطیلی چاپخانه ،عدم انبارگردانی و...
فارســی و ترکی را کشف ،کلمات مشترک یک جمله ترکی و فارسی را افراطی و ُدگم دانســته که موجب انسداد راه انتقال فرهنگ است. مهران اکبری قاضی چاکی
را مشــخص و ب هجای کلمات فارســی از نزدی کترین کلمات ترکی صمــد به علت اعتقاد به مطالعه و اینکه مردمی که کتاب در دســت در نمایشگاه کتاب امسال شرکت نخواهد کرد.
اســتفاده کرد .این کتاب حاصل سا لهای تجربه عملی او در حوزۀ دارند ،در دســت هیچ دیکتاتوری اســیر نم یمانند ،هم کتا بخوان روزنامهنگار انتشارات علمی و فرهنگی که از سال ۱۳۹۳ب هطور کامل
تعلیــم بود و هدفش این بــود که بچه هــای اول ابتدایی ترک زبان، قهاری بود ،هم نویســندهای پر کار و هم مشوق بزرگ کتا بخوانی. سهامش در اختیار سازمان تأمین اجتماعی قرار گرفته ،بعد از
راح تتر فارســی یاد بگیرند .ولی اولیای امر در این کتاب خواستار در هر مدرســه که م یرفت یک کتا بخانه راه م یانداخت! بودن در مهر ۱۳۳۶صمد بهرنگی مثل برادرش اســد معلم شد و پدرش تغییر دولت در سال تا چند ماه نادره رضایی ه مچنان مدیریت
ویرایش و تغییراتی شدند .لذا با نفوذ جلال ،فروردین ۱۳۴۷به صمد کتا بفروش یها ،تشویق به خواندن ،معرفی کتا بهای مفید و کنترل که خود گرفتار شــغل موقت و بیــکاری بود را بــرای دومین بار به آن را بر عهده داشــت تا ای نکه در بهمن ۱۴۰۰محمد حسنی
مکانــی دادند که تهران بیاید و روی اثرش زیر نظر کمیته کار و آن را دائمی اینکه بچ هها هر کتابی نخوانند از ویژگ یهای بارزش بود و هر آرزوی دیرین هاش یعنی کار ثابت با حقوق مکفی رساند! البته شرایط طــی حکمی از ســوی مدیرعامل ســازمان تأمین اجتماعی
آماده کند .ولی تغییراتی مثل بودن عکس شاه و ملکه در صفحه اول وقت به ده م یرفت با کول هباری از کتاب ،مثل یک کتا بخانۀ ســیار تحصیل آن زمان از لحاظ اقتصادی مثل الان نبود و افراد در مقاطع جایگزین رضایی شــد .حســنی تا اواخر خرداد ۱۴۰۱در این
یا اینکه مثلا حرف«ش» باید با کلمۀ «شاه» و «شاهبانو» آغاز شود دورهگرد بود! به محض پیدا شــدن ســر و کل هاش بچ هها به سویش عالیه نه تنها شهریه نم یدادند بلکه حتی کمک خرجی تحصیل هم ســمت ماند و بعد اســتعفا کرد .بعد از استعفای او ،محسن
و ...را صمد برنتافت و ب هرغم موقعیت طلایی بودن در تهران و حق دویده و کولۀ کتا بها را وارسیم یکردند!صمد کتا بهاومجل هها را م یگرفتند! که این م یتوانست برای یک خانواده تهیدست بسیار هم تقیانی به عنوان سرپرست این انتشارات انتخاب و از تیر ۱۴۰۱
تالیف چشمگیرش به تبریز بازگشت و این جریان بعدها بسیار ابعاد یابهقیمتنازلم یفروختیابازاگربچ هایهمانپولراهمنداشت، مفیدوشایدقو یترینانگیزهصمدواسدازمعلمشدن،کمکخرج تا ۲۲آذر ۱۴۰۱مســئولیت این انتشارات را برعهده داشت و از
پیــدا کرد تا جایی که مرگش را هم به ایــن ماجرا ربط دادند! به گفتۀ کتاب را رایگان م یداد .او بارها ب هخاطر تحصیل بچ هها که در دهات منزل شدن بود ولی خیلی زود معلمی ،تقدسی بزرگ برای صمد پیدا ۲۲آذر ۱۴۰۱تاکنون قاســم صفای ینژاد ،مدیرعاملی انتشارات
برخی این کتاب حتی به رویت شاه هم رسیده و حال مسئولان کمیته مجبور بــه کار بودند با اولیا مجادله یا برای احقاق حق دان شآموزان و تبدیل به بزر گترین عشــق زندگ یاش شد .دوران کوتاه و تلخ ولی علمی و فرهنگــی را برعهده دارد .تغییــر پ یدرپی مدیریت
مانده بودند چه پاسخی به او بدهند! در نهایت این کتاب هرگز چاپ بارها با مسئولان در م یافتاد .این رفتارها از د لسوزی ،دگراندیشی و درخشانتدریسصمدآغازوتا ۱۱سالادامهوبامرگشناتمامماند. انتشارات علمی فرهنگی در چند ســال گذشته و ب هدنبال آن
تمام دوران معلمی او در نقاط محروم آذربایجان شرقی سپری شد و جایگزینی نیروهای تازهکار و ب یتجربه در حوزۀ نشر و کتاب
نشد حتی تا به امروز! روش نفکری یک معلم و نویسنده جوان حکایت دارد. به جای کارکنان باتجربه ،باعث اختلالات اساسی در فعالیت
صمد معتقد بود باید زبان فارســی در اقوام با زبا نهای مختلف بیشتر این مدت با بهروز دهقانی و کاظم سعادتی هم اتاق بودند. این انتشــارات شــده تا جایی که حتی قــادر به تجدید چاپ
به گون های متمایز تدریس شــود؛ با کتا بهای مستقل ادبیات که هم Wتداوم مبارزات و تبعاتش کتا بهای شــاخص گذشته خود نیست و ناشران دیگر از این
فارسی باشد و هم به زبان آنها نزدیک باشد ۲۱.فروردین ۱۳۴۷لیلی Wتدریس درس مبارزه!
ایمندرنام هایاعتراضیبهصمدخواستاربازگرداندنکتاببهکمیته ۱۲اردیبهشــت ۱۳۴۰به مناســبت روز معلم ،فرهنگیان تهران روز بــه روز افکار پرولتاریایی و هــ مدردی با تودۀ مردم به ویژه با فرصت استفاده کرده و آ نها را منتشر م یکنند.
شد .صمد هم اردیبهشت طی نام های به کمیته اعتصاب و صمد دامنۀ این اعتصاب را به تبریز کشــاند .در سالگرد معلمی در مناطق محروم در بهرنگی ،پررن گتر شنیدهها حاکی از این است که حقوق پرسنل انتشارات هم
مدعی گم شــدن کتاب شــد و ب هجای کتاب۷ شــد .چون م یدیــد آ نچه در کتا بهاســت با مکرربهتعویقم یافتدواسفندسالگذشتهتعدادیازکارکنان
صفحه خلاصۀ آن را فرستاد! اما مقامات کوتاه این رخداد ،صمد و بهروز دهقانی یک نمای شنامۀ اعتراضی نوشتند واقعی تهــای جامعه بســیار اختــاف دارد. آن با تجمع در مقابل سازمان تأمین اجتماعی خواهان برکناری
نیامده ،اول شهریور ۱۳۴۷یک تیمسار و چند و اجــرا کردند و یک ســری اعلامیه بین فرهنگیان مــورد وثوق در لذا آ نچــه فکر م یکرد ،درســت اســت را به مدیرعامل انتشــارات شده بودند .هیأت مدیرۀ فعلی هم برای
مأمور جهــت بازپ سگیری کتاب به خانۀ صمد مــدارس مختلف پخــش کردند .این شــاید یکی از منســج مترین دان شآموزان م یآموخت ،مثل فریاد زدن! کاهش بحرا نهای مالی و گذران امور ،سیاست فروش اموال
رفتند ولی او گفت که کتاب گم شــده! (کتاب فعالی تهای مبارزاتی صمد بود که به شکل تشکیلاتی اجرا شد۱۷ . روزی در دبســتانی مدیــر متوجــه جیــغ (راچدارپپیخانهشانگترفشتـهـاارساــت)تهومفتعقالرییب ًاتمتشـوـقرکفتشدچهاوپنیورنوشیرککاتریبیه
در کیفــی در همان اتاق بــود!) صمد به تطمیع آذر ۱۳۴۱صمد به جرم حر فهای سیاســی از دبیرســتان اخراج ،به دان شآمــوزان در کلاس صمد م یشــود و بعد آن ظرف یک ســال گذشــته از حدود ۴۰نفر به حدود ۱۰نفر
و به تهدید راضی نشــد و بعد از رفتن ماموران دبســتان بازگشت و مورد اعمال کسر حقوق قرار گرفت و به مناطق م یبیند صمد گوشــش را گرفته و جیغ م یکشد رسیده اســت .تعطیلی چاپخانه و دیگر بخ شهای انتشارات
به سرعت چند کتاب ،داســتا نهای نیم هتمام، دور افتادهتر تبعید شــد! ولی ه مچنان روحیۀ انتقادی و طرفداری از و دان شآموزان هم از او تقلید م یکنند! صمد در علمی و فرهنگی درحالــی رخ داده که مدیرعامل فعلی چند
مقالات و نوشــتارهای خطرآفرین را نابود یا از محرومین در او موج م یزد و سال ۱۳۴۵و ۴۶بار دیگر در اعتصاب پاســخ مدیر م یگوید« :بگذار از همین کودکی ماه پیش خبر از تدوین «طرح تحول شرکت انتشارات علمی و
منزل خارج کرد .آثار راجع به ادبیات ترکی را هم فریاد زدن را یاد بگیرند برای گرفتن ح قشان!» فرهنگی» داد .طرحی که در آن بر چش مانداز تبدیل انتشارات
برای محمدعلی فرزانه فرســتاد و ۹روز بعد در دانشجویان شرکت کرد. صمد با هر روش نفکر ،هنرمند و صاحب قلمی علمی و فرهنگی به رهبر بازار نشر داخلی و تبدیل شدن به نشر
که به حکومت مایل بود ،زاویه داشــت ب هویژه
ارس غرق شد! Wکتاب جنجالی صمد با شــهریار .او در قامت یک روش نفکر معتقد پیشرو در جهان اسلام تاکید شده بود.
بود ،میــزان آ گاهی مردم از ســوی قدر تهای این انتشــارات چند کتا بفروشــی در انقلاب ،کری مخان
Wص مثل صمد! صمد ســال ۱۳۴۲کتــاب مهم و جنجالی«الفبــای آذری برای جهانــی کنترل م یشــود! او در نقدی بر کتاب و جهــان کودک هم داشــت و پس از تعطیلــی چندین ماهۀ
مدارس آذربایجان» را نوشت و طبق گفتۀ جلال آ لاحمد به واسطه «ساختار خورشید» با لحنی که از یک معلم آن فروشگاه شــمارۀ ۲انتشــارات علمی و فرهنگی در خیابان
بزر گتریــن جریانــی که صمــد را در زمرۀ روابط جلال ،این کتاب به کمیتۀ جهانی پیکار با ب یســوادی جهت بوعیسدیباوسد،تمبایزگوییدَدو:ل«دحرتعی بصهرحییطزنۀدگعلیممو یهکننرینمیزکهکدشایمندۀه دوره بسیار کری مخان،سایتانصا فنیوزدوروزپیشخبردادکهفروشگاه
روشــ نفکران قرار م یدهد این اســت که شاید نشر ارسال شــد .الفبا ،کتابی بود برای آموزش سادهتر زبان فارسی اعمال نفوذ اصلی علمی و فرهنگــی در خیابان انقلاب هم به حالت نیمه
او از نخســتین افرادی بود که به درک واقعی این مســأله رســید که بــه بچ ههای ترک زبان که صمد در آن لغ تهای ســاده و مشــترک شده! حقایق قاطع علمی را تا آ نجا افشا و میان مردم رواج م یدهند تعطیل درآمده اســت و در ادامه نوشــت« :در چند ماه اخیر
جامعه را باید از کودکان و در واقع از پایه ســاخت! چیزی که هنوز بیــن ترکی و فارســی را یافته یا برای تعلیــم اصطلاحات و جملات که سیاســت روز جهان م یخواهد! علم و هنر تا آنجا مجاز شــمرده ترقونریدب ًتا نوززیدیع کتکابهبهصافیر بعولدمهیو فورفورهشنگگاهینیدزرتبقازرایرب ًاباسزــکیتاار بکنهاد وی
هم خیلی از روش نفکران از درکش عاجزند! او آمد چراغی را روشن فارســی که درکش برای بچ ههای ترک زبان ســخت بود ،آ نها را به م یشود که تزلزلی در قال بهای ذهنی مردم ایجاد نکند».
کرد در راه آ گاهی که از نســل خردسال و کودک آغاز م یشد ولی با ترکی معاد لســازی کرده بود .در واقع او ساختار مشترک ادبی زبان انتشارات و عناوین جدید سایر ناشرین خالی است».
مرگ زودرســش ،آن چراغ هم گویی در ارس با او غرق شــد و بعد Wمعلم محبوب و دگراندیش هدف اصلی هر ناشــری انتشــار کتا بهای شــاخص و
او هر چند در عرصــۀ ادبیات کودکان کارهای خوبی انجام گرفت و باکیفیت اســت و در وضعیت فعلی که ایــن هدف ابتدایی در
ه مچنان هم تــداوم دارد اما م یتوان گفت ،دغدغ های که او ب هعنوان صمد برخلاف اکثر معلمان آن زمان قائل به اعمال خشــونت در انتشــارات علمی و فرهنگی با نابســامانی و اختلال اساسی
یک معلم و فعال اجتماعی راجع به کودکان داشت در کمتر کسی به مورد دان شآموزان نبود بلکه با دان شآموز رابطۀ دوستی ،د لسوزی و روب هرو است ،مدیرعامل شــرکت «فرهنگ فیلم» -یکی از
آونهغملایظ نقتددیرندهسبشدتهباهسرستال .لتاابقیدلارکیسکیوکدکهاهن ُممبراصریباکشوددکراابنهبنصویورسدت برادری داشت .او به شاگردان فقیر مداد و دفتر به رایگان م یداد .در شــرک تهای زیرمجموعۀ انتشــارات علمی و فرهنگی -در
مدرسهازدان شآموزتااولیاهمهعاشقصمدوسرشدعوابود!بحث گف توگویی از آغــاز کارهایی در زمینۀ ســاخت برنام ههای
ی کجاندیدهایم. با معلمان ،مطالعه ،نوشــتن ،آموزش ،دفاع از حق محصل و ...از تصویری از جمله برنامۀ اســتعدادیابی برای کارگران با هدف
هرچندارساورامیراندولیآثارشه مچنانزندهاندودردورهای مشغل ههایدائمیصمدشد.اوسعیکردثابتکند،ترکیزباناست انتخاب کارگر برتر کشــور خبر داده و گفته مذاکراتی هم برای
کهبهعلتممنوعیتآثارشب هطورطبیعیمحبوبیتاوبسیارافزایش نه لهجه اما گلای هاش فقط به نوع زبان تدریس نبود بلکه به محتوای ســاخت چند فیلم و ســریال صورت گرفت ه است .مسأله و
یافته بود ،افرادی بسیاری خواستند از هر لحاظ مثل او باشند حتی کتا بهایدرسیهممعطوفم یشدوم یگفتب هخاطرتفاوتدرنوع پرســش مهم این اســت که چنین برنام ههایی چه ارتباطی به
فضا،اجتماع،افکارومحیطزندگیبایددس تکمدونوعکتاببرای هدف اصلی و ذاتی مختلشــده و بر زمینماندۀ انتشــارات
در تیپ و قیافه ولی نتوانستند! دان شآموزان روستا و شهر باشد (بعضی در سها مبتنی بر کتا بها و
مثلا کلاهی که به سر م یگذاشت یک موقعی خیلی طرفدار پیدا زندگی خارج از ایران بود که برای بچ ههای شــهری حتی تهرانی هم علمی و فرهنگی دارد؟
کرد! یعنی طبق معمول ب هجای چسبیدن به سر ،به کلاه چسبیدیم و قابل درک نبود) البته عدهای صمد را «پان ترکیســت» و ایدههایش
بعضی معلمان ب هجای تداوم راه او ،ادای او را در م یآوردند! با وجود تجمع اعتراضی اسفند گذشتۀ کارکنان علمی و فرهنگی
مقابل سازمان تأمین اجتماعی
تمام تکفیرها و تقلیدها ،دیگر کسی مثل صمد نیامد!
