توسط : ۱۱ وزیر دولت به بهارستان می‌روند
در شرایطی که کشور در آستانه نوروز ۱۴۰۴ با چالش‌های اقتصادی جدی ازجمله تورم، نوسانات ارزی و افزایش هزینه‌های معیشتی روبه‌رو است، مجلس در اقدامی عجیب، تمرکز خود را بر نظارت بر عملکرد قوه مجریه قرار داده است. این موضوع با استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد در۱۲ اسفند ماه و خروج او از دولت در روزهای پایانی سال، ابعاد پیچیده‌تری به خود گرفت. به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران مجلس قصد دارد تا با استفاده از مکانیسم نظارتی خود ازجمله ماده ۲۱۴ آیین‌نامه داخلی و اصل ۹۰ قانون اساسی، وزرا را به پاسخگویی فراخواند تا فشار افکار عمومی را مدیریت و ابهامات را رفع کند. زیرا موضوعات اقتصادی نظیر کاهش قدرت خرید مردم، ناترازی گاز و افزایش حقوق کارگران به دغدغه اصلی افکار عمومی تبدیل شده و احضار گسترده وزرا به مجلس در شرایطی که کشور با مشکلات عدیده اقتصادی دست به گریبان است و وزارت اقتصاد به عنوان متولی اصلی سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، وزیری در رأس خود نمی‌بیند، سوالات و ابهامات فراوانی را ایجاد می‌کند. آیا این اقدام پارلمان، تلاشی برای پر کردن خلأ ناشی از نبود وزیر اقتصاد و ایفای نقش فعال‌تر در حل مشکلات اقتصادی است؟ یا اینکه این حرکت را باید در چارچوب رقابت‌های سیاسی و جناحی و تلاش برای تضعیف دولت تفسیر کرد؟ بررسی فهرست وزرای احضار شده و کمیسیون‌های مربوطه، نشان می‌دهد که مجلس بر حوزه‌های کلیدی و چالش‌برانگیز کشور متمرکز شده است. وزرای نفت، نیرو، اطلاعات، جهاد کشاورزی، امور خارجه، ارتباطات و دفاع که مسئولیت مستقیم در قبال مهمترین مسائل کشور دارند برای پاسخگویی به ۴۹ سوال نمایندگان به کمیسیون‌های تخصصی فراخوانده شده‌اند. در کنار این وزرا، وزرای آموزش‌وپرورش، کشور و علوم نیز برای ارائه گزارش عملکرد به مجلس دعوت شده‌اند. همچنین روز گذشته ۳ سوال هم از سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اعلام وصول شد.
در این گزارش به بررسی جزئیات این فراخوان‌ها، موضوعات مطرح شده و پیامدهای احتمالی آن و به این سوال می‌پردازیم که محورهای سوالات و گزارش‌های درخواستی چیست.
از ناترازی گاز تا حقوق کارگران
محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت قرار است ۲۰ اسفند در کمیسیون اصل ۹۰ حضور پیدا کند. این درحالی است که این وزارتخانه در تامین درآمدهای ارزی کشور و نقش آن در تنظیم بازار انرژی بسیار حائز اهمیت است. سوالات مطرح شده در مورد کاهش ناترازی گاز، قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به ترکیه و اقدامات وزارت نفت درخصوص مصوبات سفر کمیسیون به استان خوزستان است. گزارش وزیر نفت درباره ناترازی گاز و قرارداد سوآپ با ترکمنستان از موضوعات حیاتی است که نتیجه آن بر ثبات اقتصادی سال آینده تاثیرگذار خواهد بود. پاک‌نژاد که با ۲۲۲ رای موافق مجلس دوازدهم وزیر شد، در مدت اخیر همواره درحال پاسخ به تذکرات نمایندگان بوده است. برای نمونه حتی نماینده‌ای مانند احمد آریایی‌نژاد از حوزه انتخابیه ملایر چند روز پیش در نطق میان دستور درخصوص یک انتصاب در هلدینگ خلیج‌فارس به وزیر نفت تذکر داد. یا اینکه محمد منان‌رئیسی، نماینده مردم قم از طرح سوال خود از محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت خبر داد و گفت: علت بخشی از خاموشی‌های چند وقت اخیر همین اهمال کاری و بی‌توجهی وزارت نفت بود که وزیر در کمسیون انرژی حضور یافت و توضیحاتی ارائه کرد که پاسخ‌های آقای پاک‌نژاد برای بنده قانع‌کننده نبود.
دعوت از علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش به کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس جهت گزارش در مورد اصلاح آیین‌نامه ارتقای مرتبه اعضای هیات علمی در چارچوب اجرای برنامه هفتم، یک‌شنبه ١٩ اسفند ماه در دستور کار کمیسیون قرار دارد. همچنین وزیر آموزش‌وپرورش در مورد ساماندهی نیروی انسانی و اعتراضات به آزمون‌های استخدامی در چارچوب اجرای برنامه هفتم، سه‌شنبه ٢١ اسفند ماه به همین کمیسیون گزارش خواهد داد. کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری نیز روز یک‌شنبه هفته آینده از حسین سیمایی‌صراف وزیر علوم، تحقیقات و فناوری خواسته است تا به کمیسیون برود تا به گزارش وی درخصوص اصـلاح آیین‌نامه ارتقای مرتبه اعضای هیات علمی (موضوع تبصره (۱) بند «الف» ماده (۹۷) قانون برنامه هفتم پیشرفت) پرداخته شود.
در انتظار معجزه
اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس با احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درخصوص افزایش حقوق و دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۴ یک‌شنبه ١٩ اسفندماه، جلسه دارند. استیضاح میدری همان اواسط دی ماه در سامانه مجلس با حدود ۲۰ امضا ثبت شد. میدری از سوی رئیس دولت چهاردهم به‌عنوان وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی معرفی شده بود از مجلس رای اعتماد گرفت اما چند ماهی نگذشت که نام او در بین وزرای استیضاح شونده، فاش شد. احمد بیگدلی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس اعلام کرده بود: هنگامی که از جلسه فوق‌العاده این کمیسیون با احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی خبر داد که قرار بود، برگزار شود. براساس اظهارات بیگدلی، وزیر کار در این جلسه باید به ۱۷ سوال نمایندگان درباره حوزه کاری خود پاسخ دهد.
نمایندگان موافق استیضاح وزیر کار درباره علت استیضاح گفته بودند که عملکرد میدری و نحوه تعامل وی با مجلس باعث طرح استیضاح شده است. به هرحال با اینکه اسامی کسانی که نامه استیضاح میدری را امضا کرده بودند؛ منتشر نشد اما با نگاهی به نطق برخی از نمایندگان در آن زمان که برای استیضاح پافشاری می‌کردند، می‌توان متوجه شد که پشت استیضاح میدری هم مخالفان سرسخت پزشکیان هستند. حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده شاهین‌شهر: محور اصلی استیضاح همتی نابه‌سامانی وضعیت ارز و قیمت‌هاست که برخلاف سیاست‌های کلی برنامه و قانون برنامه مبنی بر ایجاد ثبات اقتصادی و تک‌نرخی شدن تورم است. فکر می‌کنم خیلی از افرادی هم که طرح استیضاح را امضا نکرده‌اند، رای آنان عدم اعتماد به ادامه کار همتی باشد. ابوالقاسم جراره، نماینده تهران هم اعلام کرد: موافق استیضاح هستم. مردم ما شاهد بی‌سابقه‌ترین رشد قیمت دلار در یک بازه زمانی مشخص هستند. امیرحسین ثابتی نیز که پای ثابت تمام استیضاح‌ها و فشار به دولت جدید است نیز گفته بود: «انتظار معجزه از هیچ وزیری نداشتیم، حرف ما این است که در این ۵ ماه چرا بعضی وزرا تا این حد خرابکاری کرده‌اند؟»
مجلس از امیرسرتیپ عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح هم دعوت کرده است. نصیرزاده قرار است به منظور پاسخ به سوالات محمدصالح جوکار، نماینده یزد و فتح‌الله حسینی نماینده خسروی، سرپل ذهاب، سومار، قصرشیرین، گواور، گیلانغرب و نفت شهر در مجلس به کمیسیون اجتماعی مجلس برود.
هدف، بهبود عملکرد دولت
عباس عراقچی وزیر امورخارجه، دوشنبه ٢٠ اسفندماه، برای پاسخگویی به سوالات نمایندگان در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس حاضر خواهد شد. حسنعلی اخلاقی، نماینده مشهد و کلات، مهدی کوچک‌زاده نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، سیدفرید موسوی نماینده مراغه و عجب‌شیر، زهره‌سادات لاجوردی نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، علیرضا عباسی نماینده کرج، اشتهارد و فردیس، حسینعلی حاجی‌دلیگانی نماینده شاهین‌شهر، میمه و برخوار، حمید رسایی نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، فاطمه محمدبیگی نماینده قزوین، آبیک و البرز، مصطفی نخعی نماینده نهبندان و سربیشه، بابک رضا‌زاده نماینده مشکین‌شهر از وزیر امور خارجه سوال دارند. همچنین عراقچی پاسخگوی سوالات کمال حسین‌پور نماینده پیرانشهر، سردشت و میرآباد (۲ فقره)، علی خضریان نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس (۲ فقره)، محمد سرگزی نماینده زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون، فرهاد شهرکی نماینده زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون (۲ فقره) و علی شیرین‌زاد نماینده کرج، اشتهارد و فردیس (۲ فقره) خواهد بود.
همچنین بعدازظهر دوشنبه ٢٠ اسفندماه، هم اسماعیل خطیب، وزیر اطلاعات نیز به منظور پاسخگویی به سوالات روح‌الله نجاب نماینده شیراز و زرقان، سیدجواد حسینی‌کیا نماینده سنقر، حمید رسایی نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، مالک شریعتی‌نیاسر نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، میثم ظهوریان‌ابوترابی نماینده مشهد و کلات، علیرضا عباسی نماینده کرج، اشتهارد و فردیس و سیدعلی یزدی‌خواه نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس حضور خواهد یافت.
سه‌شنبه ٢١ اسفندماه عباس علی‌آبادی وزیر نیرو برای پاسخگویی به سوالات نمایندگان به کمیسیون انرژی مجلس خواهد رفت که نام نمایندگان سوال‌کننده به شرح زیر است. مصطفی پوردهقان‌اردکان نماینده اردکان، سیدجلیل میرمحمدی‌میبدی نماینده تفت و میبد، محمد سرگزی نماینده زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون، مالک شریعتی‌نیاسر نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، بیت‌الله عبداللهی نماینده اهر و هریس، محمد کعب‌عمیر نماینده شوش و کرخه، محمدقسیم عثمانی نماینده بوکان، احمد بیگدلی نماینده خدابنده، محمدتقی نقدعلی نماینده خمینی‌شهر، محمدرضا صباغیان‌بافقی نماینده مهریز، بافق، ابرکوه، خاتم، بهاباد و مروست، مجید نصیرپور سردهایی نماینده سراب، روح‌الله ایزدخواه نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، نادرقلی ابراهیمی نماینده اراک، کمیجان و خنداب، محمد رستمی نماینده نیشابور، فیروزه، زبرخان و میان‌جلگه، فرهاد طهماسبی نماینده نی‌ریز، استهبان و بختگان، رضا حاجی‌پور نماینده آمل، محمدرسول شیخی‌زاده نماینده قروه و دهگلان و رحمدل بامری نماینده ایرانشهر، راسک، سرباز، دلگان، فنوج، بمپور، لاشار و بخش‌های بنت، آشار و آهوران.
سوال از ستار هاشمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، سه‌شنبه ٢١ اسفندماه در دستور کار کمیسیون صنایع و معادن قرار دارد که احمد بیگدلی نماینده خدابنده، ولی داداشی نماینده آستارا، سیدجواد حسینی‌کیا نماینده سنقر و مهدی کوچک‌زاده، نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، نمایندگانی هستند که از وزیر سوال دارند. دوشنبه هفته آینده، کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس میزبان عباس علی‌آبادی وزیر نیرو برای پاسخ به سوالات نمایندگان خواهد بود. در ادامه نیز کمیسیون کشاورزی غلامرضا نوری‌قزلچه را برای پاسخ به سوالات نمایندگان در روز سه‌شنبه هفته پیش‌رو دعوت کرده است. حتی قرار است اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اسکندر مومنی وزیر کشور و معاونان وی، سه‌شنبه ٢١ اسفندماه جلسه داشته باشند.
نیازمند تعامل سازنده و همکاری بین قوا
چنانچه نماینده سوال‌کننده توضیحات وزرا را قانع‌کننده ندانند، کمیسیون با تعیین قلمروی ملی و منطقه‌ای سوال بلافاصله به ارجاع سوال ملی به هیات‌رئیسه برای اعلام وصول در نخستین جلسه علنی اقدام می‌کند. احضار وزرا به مجلس، به‌عنوان یکی از ابزارهای نظارتی پارلمان، در شرایط عادی می‌تواند نقش مهمی در افزایش شفافیت، پاسخگویی دولت و بهبود عملکرد قوه مجریه داشته باشد. اما در شرایط خاص کنونی که کشور با بحران‌های اقتصادی دست به گریبان است و فقدان وزیر اقتصاد، هماهنگی سیاست‌های اقتصادی را با چالش مواجه کرده است، این اقدام مجلس می‌تواند به تشدید تنش‌ها و بی‌ثباتی در فضای سیاسی و اقتصادی کشور منجر شود.
