توسط : ترامپ در سفر به شرق دور به دنبال چیست؟
سفر آسیایی دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، یکی از مهمترین و حساسترین تحرکات دیپلماتیک در دومین دوره ریاستجمهوری او به شمار میرود؛ سفری که نهتنها ابعاد اقتصادی و امنیتی بلکه پیامدهای ژئوپلیتیکی آن در گستره ایندو- پاسیفیک و حتی خاورمیانه قابلتوجه است.
ترامپ پیش از آغاز سفر و در لحظات ترک واشنگتن با افزودن بر انتظارها اعلام کرد که مشتاق است با کیم جونگاون، رهبر کره شمالی، نیز دیدار کند. او در هواپیمای ریاستجمهوری به خبرنگاران گفت امیدوار است با شی به «توافقی جامع» دست یابد؛ توافقی که بهگفته او میتواند از اجرای تعرفههای سنگین ۱۰۰ درصدی از اول نوامبر جلوگیری کند. او با لحنی که نشاندهنده اعتمادبهنفس و فشار سیاسی بود، تأکید کرد: «آنها باید امتیاز بدهند؛ فکر میکنم ما هم امتیاز میدهیم. ما تعرفه ۱۵۷ درصدی برای آنها داریم و فکر نمیکنم این برای چین پایدار باشد». در همین حال مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا در اظهاراتی معنادار گفت که حتی در صورت توافق تجاری با چین، آمریکا به هیچوجه تایوان را رها نخواهد کرد؛ جملهای که پیام روشنی برای پکن داشت. با این حال به گفته مقامات کاخ سفید، روز نخست مذاکرات تجاری با چین «سازنده» ارزیابی شده است.
اما سفر آسیایی ترامپ تنها بر محور رقابت اقتصادی با چین و مدیریت روابط با متحدان آمریکا محدود نشد. او در مسیر پرواز به مالزی، در داخل هواپیمای «ایرفورس وان»، با شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر و شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخستوزیر این کشور دیدار کرد. ترامپ در این دیدار از نقش دوحه در برقراری آتشبس میان اسرائیل و حماس، که پس از دو سال جنگ در غزه حاصل شد، تمجید کرد و آن را «کاری شگفتانگیز» خواند. او امیر قطر را «یکی از بزرگترین رهبران جهان» معرفی کرد و گفت: «اکنون خاورمیانهای امن داریم و این امنیت برای مدت طولانی حفظ خواهد شد». ترامپ در ادامه مدعی شد که «قدرت هستهای ایران را از بین بردهاند» و این امر زمینه توافق آتشبس را فراهم کرده است. او همچنین ضربالاجل ۴۸ ساعتهای برای حماس تعیین کرد تا اجساد زندانیان کشتهشده را بازگرداند، در غیر این صورت به گفته او «کشورهای درگیر در توافق اقدام خواهند کرد». ترامپ همچنین در اولین دیدارهای خود در حاشیه نشست آسهآن با رئیسجمهور برزیل دیدار کرد و از احتمال شکلگیری «توافقاتی نسبتا خوب» میان دو کشور سخن گفت. یکی از برجستهترین نتایج این سفر اما به جنوبشرقی آسیا مربوط میشود: امضای «توافقنامه صلح کوالالامپور» میان کامبوج و تایلند. درگیریهای مرزی دو کشور از ژوئیه ۲۰۲۵ شدت گرفته بود؛ درگیریهایی که ریشه در اختلافات دوران استعمار و مالکیت معابد باستانی از جمله معبد «پریاه ویهار» داشت. این بحران موجب آوارگی صدها هزار نفر و شکلگیری نبردهای پراکنده در منطقه مرزی شده بود. مهمترین بندهای توافق شامل توقف فوری درگیریها، آزادی ۱۸ سرباز کامبوجی، خروج تدریجی توپخانههای سنگین و استقرار ناظران آسهآن است. طبق گزارشها، نقش ترامپ در این توافق حیاتی بود و او با تهدید به تعلیق توافقهای تجاری، طرفین را به پذیرش آتشبس واداشت. انور ابراهیم، نخستوزیر مالزی نیز نقشی کلیدی در میانجیگری ایفا کرد. هون مانه، نخستوزیر کامبوج در اقدامی نمادین ترامپ را برای دریافت «جایزه صلح نوبل» نامزد کرد.
در حوزه اقتصادی، سفر ترامپ نتایج قابلتوجهی داشت. توافقهای مهمی با مالزی در زمینه انرژی، فناوری، هوش مصنوعی و مواد معدنی حیاتی به دست آمد. یکی از محورهای اصلی این توافقها، کاهش وابستگی جهانی به یک منبع انحصاری تأمین مواد حیاتی بود؛ اشارهای آشکار به چین. کامبوج نیز پذیرفت تمام تعرفهها بر کالاهای آمریکایی را حذف کند و «دسترسی بیسابقه» برای صادرکنندگان آمریکایی فراهم آورد. با تایلند نیز چارچوب توافقی شکل گرفت که میتواند به حذف ۹۹ درصد تعرفهها منجر شود. این توافقها بهروشنی تصویرگر رویکرد «اول آمریکا» ترامپ است که در آن توافقهای دوجانبه جایگزین ساختارهای چندجانبه میشود.
مرحله مهم سفر دیدار با سران ژاپن و کرهجنوبی و احتمال دیدار با شی جینپینگ است. این نخستین دیدار احتمالی دو رئیسجمهور پس از بازگشت ترامپ به قدرت محسوب میشود؛ در زمانی که جنگ تجاری در اوج است و تعرفهها در آوریل ۲۰۲۵ به ۱۴۵ درصد رسیدهاند. چین نیز در واکنش محدودیتهای صادرات عناصر نادر خاکی را افزایش داده است. تحلیلگران احتمال «آتشبس موقت تجاری» را رد نمیکنند اما روند کلی بهوضوح به سمت «جدایی اقتصادی» و شکلگیری دو بلوک تجاری و فناوری مستقل پیش میرود. این وضعیت متحدان آمریکا در منطقه مانند ژاپن، کرهجنوبی و استرالیا را نگران کرده است. آنها از یکسو در برابر قدرتگیری چین احساس تهدید میکنند و از سوی دیگر از سیاستهای متغیر و معاملاتی واشنگتن ناراضیاند؛ از جمله تعرفه ۱۵ درصدی که آمریکا بر خودروهای ژاپنی اعمال کرده است. همین نگرانیها موجب شده این کشورها راهبرد «تنوعبخشی و خوداتکایی» را تقویت کنند و کمتر به چتر امنیتی واشنگتن اتکا داشته باشند. در کنار این، احتمال دیدار چهارم میان ترامپ و کیم جونگاون نیز مطرح شد؛ اما با توجه به اظهارات اخیر کیم مبنی بر اینکه «هرگز از سلاح هستهای صرفنظر نخواهد کرد» چنین دیداری بدون مذاکرات مقدماتی میتواند تنها به مشروعیتبخشی وضعیت هستهای پیونگیانگ منجر شود.سفر آسیایی ترامپ میتواند با مجموعهای از دستاوردهای دیپلماتیک، توافقهای اقتصادی و تلاشهای میانجیگرانه همراه باشد و در برخی نقاط، بحرانها را بهطور موقت آرام کند. با این حال، این سفر نیز نمیتواند مانع روند رو به رشد «تکهتکه شدن نظم اقتصادی و امنیتی جهانی» شود؛ روندی که ریشه در رقابت ساختاری میان آمریکا و چین و دشواری مدیریت اتحادها دارد. آنچه مشخص است اینکه سفر ترامپ نه پایان یک فرآیند بلکه آغاز مرحلهای جدید از رقابتهای ژئوپلیتیکی در آسیا و جهان است.
