توسط : محسن هاشمیرفسنجانی، رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران
براساس آخرین گزارش از رصد فرهنگی منتشره در تابستان ۱۴۰۲ در جهان ۴ میلیون مسجد وجود دارد که اندونزی با ۸۰۰ هزار باب در رتبه اول و ایران با ۸۵۰۰۰ در رتبه ۸ قرار گرفته. تعداد مساجد در ایران بعد از پیروزی انقلاب ۳ برابر شده. البته حدود ۷۳۰۰۰ باب، اماکن مذهبی و عبادی مانند حسینیه، زینبیه، فاطمیه، تکایا به تعداد آن اضافه میشود. نمازخانهها در اماکن خصوصی و عمومی نیز کمتر از یک میلیون باب نخواهد بود. مساجد اهل سنت نیز ۲۷ هزار باب است.
مساجد شیعی فاقد امام جماعت ۳۳۰۰۰ باب است. نماز جماعت در ۳ نوبت فقط در ۳۰ درصد مساجد تشکیل میشود. در ۱۶ درصد مساجد اصلاً نماز جماعت برگزار نمیشود.
براساس آخرین دادهها و نظرسنجیها ۵۸ درصد مردم همیشه نماز روزانه خود را میخوانند و ۱۱ درصد افراد جامعه نماز نمیخوانند. نمازخوانی با یک شیب ملایم درحال کاهش است ولی مشارکت در مناسک و روضهخوانی و زیارت اماکن مذهبی، افزایشی است. ۱۴ درصد مردم اصلاً به هیئتها نمیروند. به صورتی احساس میشود، واجبات کاهشی و فرع افزایشی شده است.
با توجه به جمعیت ۱۰ میلیون نفری روزانه تهران با ۲۱۰۰ مسجد، بهازای هر ۵۰۰۰ هزار نفر یک مسجد وجود دارد که کلانشهر تهران را فقیرتر نسبت به میانگین کشور نشان میدهد. پراکندگی آنها نیز همگن نیست. در محلات قدیمی مانند ۱۷ شهریور ۲۷۰ مسجد درحالی که در غرب تهران که جدید است ۵۰ مسجد وجود دارد. لذا تناسب برقرار نشده است.
در شورای چهارم مصوبه ساخت ۴۰۰ مسجد محلهای داده شده است که در زمینهای حداکثر ۴۰۰ مترمربعی مساجد کوچک در ۳۵۴ محله تهران ساخته و شهرداری نقش معین را داشته باشد تا خلأ کمبود مساجد در بعضی از محلات برطرف شود. در نتیجه براساس مصوبه قرار نیست که شهرداری خود مسجد بسازد.
روزنامه جوان وابسته به سپاه در مقالهای با تیتر سنگر خالی مسجد آورده که بعد از گذشت دو سه ساعت از اذان، مسجدی را پیدا نمیکنید که در ورودی آن برای نماز باز باشد. در مورد نماز صبح حتی ممکن است در زمان اذان مسجدی را با درهای باز پیدا نکنید. ماموریتهای فرهنگی و اجتماعی مساجد فقط در تعدادی عملیاتی میشود. ارکان مسجد یعنی هیات امنا، امام جماعت و خادم دچار مشکل است. لذا مساجد که قرار بوده، مردمی اداره شود حال منتظر کمک سازمانهای دولتی و ارگانها هستند. تنها ۲۰ درصد طلاب تمایل به حضور در مساجد به عنوان امام جماعت دارند. سرویسهای بهداشتی مساجد اغلب خارج از زمان نماز جماعت بسته است. هیات امناها ناقص شدهاند و خادمان نیز راضی نیستند. لذا مهمترین مشکلات مساجد هماکنون مشکل مالی، خانه امام جماعت و خادم است، مساجد علاوه بر فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی باید به مشکلات محله و مردم را نیز بپردازد. مساجد درآمد پایدار ندارند. میتوان ۶۰ خدمتی که دولت و شهرداریها انجام میدهند را به مساجد سپرد از مهدکودک تا کلاسهای فرهنگی و ورزشی. منطقه یک تهران ۵۰ کیلومترمربع با ۱۰ ناحیه و ۲۷ محله است. با تحلیل بر آمایش مساجد محلات، بیشترین مسجد در منطقه درکه و کمترین در قیطریه است. محله قیطریه با جمعیتی معادل حدود ۲۵۰۰۰ نفر و مساحت حدود ۵۲/۱ میلیون مترمربع در محدوده شمال پارک قیطریه، جنوب جهانتاب، شرق بلوار قیطریه و غرب تا شریعتی دارای یک مسجد است.
با در نظر گرفتن محدودهای به شعاع ۵۰۰ متر برای دسترسی به مساجد. بخش مهمی از این محله خارج از دسترسی تعیین شده به مسجد است. در نتیجه با توجه به مساحت محله احتیاج به مسجد دیگری دارد. ولی محلههای همجوار قیطریه مانند دزاشیب، حکمت و چیذر دارای مساجد بیشتری هستند. روشن است که محله قیطریه مسجد دیگری میخواهد. ولی آیا راه آن است که شهرداری دنبال میکند قبل از اینکه در محله دنبال زمین لازم باشد. به آسانترین راه رو میکند که برخی درختان را جابهجا کند. در محل دور درختان با پنلهای فلزی، حصار کارگاهی درست کرده. استفادهکنندگان از پارک را تحریک و با اعتراض هم آنچان برخورد کند که همین است و میسازیم و هیچکس نمیتواند جلوگیری کند. این نحوه برخورد موج منفی ایجاد میکند و کارزاری با حدود ۲۰۰ هزار امضا برای جلوگیری از آن. میدانیم که ساخت مسجد در تهران امری طبیعی است بهخصوص در دو دهه اخیر، صدها مسجد در تهران ساخته شده و تاکنون کسی با آنها مخالفت نکرده است، پس دلایل این واکنش افکار عمومی چیست؟
نخستین دلیل، انتظار از مدیریت شهری برای رسیدگی به اولویتهای شهروندان است، زمانی که خدمت و نظافت شهر مناسب نیست، ناوگان حملونقل عمومی تهران بهشدت با کمبود و فرسودگی مواجه است، سنگینی بار ترافیک کمر تهرانیها را شکسته، آلودگی هوا از عوامل مرگومیر در تهران به شمار میآید و اینها همه از وظایف بر زمین مانده مدیریت شهری است، چه اصراری بر ورود قدرتمند به ساخت مسجد در زمینی که گویا واقف آن اجازه نداده و در منطقهای برخوردار که گویا با وصیت خیر مسجدساز نیز سازگار نیست؟ و در ملی که درختان با بن بالا دارد؟!
دلیل دوم، خدشهدار شدن اعتماد عمومی به مدیریت بهینه است، بعضاً دیده شده که با سوءاستفاده از تشکلهای عامالمنفعه یا خیریه، ساخت مساجد و حسینیهها، مراسم مذهبی تخلفاتی دیده میشود و طبیعتاً ذهنیت عمومی به استفاده دستگاههای حاکمیتی از این عناوین حساسیت پیدا کرده است. دلیل سوم، کاهش حضور و تقاضای متدینین برای عبادات واجب در مساجد است، به نظر نسل جوان و با دینزدگی دستوپنجه نرم میکند و طبق نظرسنجیها، آمار حضور جوانان و نوجوانان و حتی بزرگسالان در مساجد کاهشی است هرچند در مراسمهای جنبی و هیاتها افزایشی است. درحالی که در شرایط فعلی پارک قیطریه نمازخانه مناسب و البته بیرونقی دارد باید نسل اهل مسجد بسازیم، نه صرفاً ساختمان مسجد.
