توسط : فائزه مومنی، گروه اجتماعی
دو روز گذشته بار دیگر خبر خودکشی یک پزشک متخصص دیگر منتشر شد. سمیرا آلسعیدی، پزشک فوق‌تخصص روماتولوژی و استاد دانشگاه تهران و مادر یک کودک خردسال در پی خودکشی جان باخت.
دکتر مهدی عبدوس، پزشک، در صفحه «ایکس» نوشت که سمیرا آلسعیدی یک روز پیش از خودکشی، «برنامه دارویی خودکشی خود را با رزیدنت‌ها مطرح کرده؛ آنها موضوع را جدی نگرفته و سر‌به‌سر ایشان هم می‌گذارند».
دکتر مهدی عبدوس نوشته: «پزشکان بیشتر از سایر اقشار جامعه در معرض تنش و استرس‌های فراوان کاری هستند آنها سرمایه کشور هستند؛ احترام را حفظ کنید؛ تنهای‌شان نگذارید».
خودکشی سمیرا آلسعیدی کمتر از یک ماه پس از خودکشی دکتر پرستو بخشی، متخصص ۳۵ ساله قلب در بیمارستان ابن‌سینا در شهرستان دلفان، گویای این است که خودکشی کادر درمان به «پدیده» مهمی تبدیل شده که گویا هنوز برای مسئولان اهمیت ویژه‌ای ندارد.
خودکشی دانشجویان ترم‌های آخر پزشکی که دوران انترنی یا رزیدنتی خود را سپری می‌کنند و همچنین پزشکان تازه فارغ‌التحصیل شده به یک پدیده در کشور تبدیل شده به طوری که در نیمه دی‌ماه و تنها در طول یک هفته خبر خودکشی سه عضو کادر درمان شامل یک رزیدنت چشم‌پزشکی، یک رزیدنت روانپزشکی و یک دندانپزشک تازه فاغ‌التحصیل منتشر شد. اسفندماه گذشته، وحید شریعت، رئیس انجمن علمی روان‌پزشکان ایران، درباره بالا رفتن آمار خودکشی هشدار داد و تاکید کرد که میزان خودکشی به طور خاص در میان قشر پزشک و کادر درمان بیش از جمعیت عموم مردم است. او با بیان اینکه آمار بالای خودکشی پزشک‌ها و دستیار پزشکان، با توجه به مواردی که رسانه‌ای شده‌اند، قابل انکار نیست، افزود که نتایج یک پژوهش آماری در گروه روانپزشکی دانشگاه علوم توان‌بخشی و سلامت اجتماعی نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد دستیاران پزشکی به خودکشی فکر می‌کنند. او اصلی‌ترین دلیل موج ادامه‌دار خودکشی میان کادر درمان را «ناامیدی از آینده» دانست.
به گفته شریعت، بسياری از پزشكان بعد از سال‌ها تحصيل و سختی‌های فراوان، آينده روشنی را پيش روی خود نمی‌بينند و علاوه بر مشكلات اقتصادی و اجتماعی، با «هجمه‌ها و تصميمات عجيب‌وغريب و غيركارشناسی نهادهای سياست‌گذار، ازجمله شورای عالی انقلاب فرهنگی» مواجه می‌شوند. اقداماتی مانند «افزايش غيركارشناسی و دو برابری ظرفيت پذيرش رشته‌های پزشكی» هم ناامیدی بیشتر این قشر را به دنبال دارد.
بهمن‌ماه گذشته، نیما شهریارپور، متخصص طب اورژانس، از افزایش ۵ برابری آمار خودکشی پزشکان در کشور خبر داد. به گفته این پزشک، انجمن روانپزشکی سازمان نظام‌پزشکی اخیراً کارگروهی تشکیل داده است تا سلامت روان دستیار پزشکان روانپزشکی را بررسی کند. براساس گزارش این کارگروه، آمار خودکشی در جامعه پزشکی 1/3 تا ۵ برابر افزایش یافته است. همچنین براساس آخرین آماری که سازمان نظام روان‌شناسی ایران منتشر کرده است، حدود یک‌سوم افراد جامعه ایران دچار اختلال روان‌شناختی‌اند. همزمان حمید پیروی، نایب‌رئیس انجمن پیشگیری از خودکشی ایران، نیز به تجارت‌نیوز گفته است که اختلال روان‌شناختی ایرانی‌ها بیش از ۲ برابر میانگین جهانی است.
چرایی سمیرا آلسعیدی
محمدرضا اسدی، مشاور رئیس و مدیرکل حوزه ریاست سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با «سازندگی» درباره دلایل افزایش خودکشی کادر درمان می‌گوید: درحال حاضر نرم خودکشی در ایران نسبت به سایر نقاط جهان پایین‌تر است. طبق دسته‌بندی جهانی بیشترین میزان خودکشی 20 نفر در هر 100 هزار نفر است، خودکشی 5 تا 20 نفر در هر 100 هزار نفر و خودکشی تا 5 نفر در هر 100 هزار نفر در مرتبه دوم و سوم است. درحال حاضر ما در دسته‌بندی سوم، یعنی 5 نفر در 100 هزار نفر هستیم و عدد بسیار بالایی نیست. در برخی ایالت‌های آمریکای شمالی، خودکشی از میانگین تعیین شده هم بسیار بالا‌تر است. اما با این حال، طبق بررسی‌هایی که در ایران صورت گرفته است درصد خودکشی زنان سه برابر از مردان بیشتر است.
او ادامه می‌دهد: مثالی که در ادامه می‌زنم به معنی تفاوت قائل شدن میان کادر درمان و دیگر اقشار نیست اما سال‌ها پیش وقتی گروهی از نهنگ‌ها به طور دسته‌جمعی خودکشی کردند، مشخص شد که علت آن واکنش به تغییرات اقلیمی بوده که بعدها در جهان حادث شد. به اعتقاد همه مردم پزشکان افراد تحصیل‌کرده‌ای هستند که درک عمیقی از مسائل دارند و شاید به نحو دیگری به برخی موضوعات نگاه می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود میزان خودکشی در این گروه از گروه‌های دیگر بالا تر باشد.
به گزارش سازندگی؛ در ماجرای خودکشی پرستو بخشی، شواهد امر نشان‌دهنده شرایط سخت کاری و همچنین خانوادگی این پزشک جوان داشت که در نهایت او را به سمت خودکشی سوق داد، اما شرایط برای سمیرا آلسعیدی متفاوت بود، چندین سال از گذراندن طرح پزشکی‌اش گذشته بود و او به‌عنوان پزشک در بیمارستان شریعتی و لقمان مشغول به کار بود و قطعاً شرایط درآمدی و کاری این پزشک از شرایط پزشکان در شروع به کار مساعدتر بوده است اما باز هم دست به خودکشی زده است.
اسدی در این باره می‌گوید: اول به مورد خانم بخشی می‌پردازم. متاسفانه درباره ایشان، کوچک‌ترین تخفیف و تسهیل‌گیری صورت نگرفت، درحالی که در رابطه با پزشکانی حتی از سطح ایشان پایین‌تر هم تخفیف‌های بیشتری لحاظ شده است. گزارشی از جزئیات خودکشی ایشان از سوی سازمان نظام‌پزشکی تهیه شده و در اختیار مراجع قضایی قرار گرفته است. درخواست ما این است که این مراجع به طور جدی مورد ایشان را بررسی کنند و بگویند چرا نباید کوچک‌ترین نرمشی در مقابل شرایط خانم بخشی صورت می‌گرفت.
او اضافه می‌کند: متاسفانه وقتی مدیریت درستی نداریم و توان برنامه‌ریزی نداریم، برای مدیریت شرایط قوانین سخت‌گیرانه می‌گذاریم تا به‌نحوی مردم و پزشکان خودشان با شرایط‌شان کنار بیایند و جلو بروند. یک پزشک سال‌ها درس می‌خواند و زمانی که می‌خواهد به درآمد برسد او را برای مدتی در شرایط سختی گرفتار می‌کنیم و حداقلی‌ترین دریافتی را به او می‌دهیم. شرایط درحال حاضر از شرایط 30 سال پیش هم وخیم‌‌تر شده است، گاهی اوقات می‌گویم کاش شرایط طرح‌های پزشکی به زمانی برمی‌گشت که بنده طرحم را گذرانده بودم! نه‌تنها بهتر نشده، بلکه بدتر هم شده است. نهاد قضایی برای جلوگیری از تکرار مواردی همچون خانم بخشی، باید به این موضوعات ورود کند.
این پزشک ادامه می‌دهد: اما در ماجرای خانم آلسعیدی، همکاران و کادر درمان بیمارستان را هم مقصر می‌دانم. زمانی که فیلم‌های مداربسته بیمارستان را از خانم دکتر آلسعیدی می‌بینم، از همان فیلم‌ها حال بد روحی و انگیزه نداشتن ایشان را برای کار می‌شود استنباط کرد. اما چرا همکاران خانم آلسعیدی و مدیریت بیمارستان به آن بی‌توجهی کرده، قصوری است که آن را متوجه کادر درمان و همکاران می‌دانم. باید همکاران همدیگر را در می‌یابیدند و حالا هم می‌شود از تکرار آن با توجه به یکدیگر جلوگیری کرد. به اعتقاد من باید مردم و کادر درمان کمک‌کننده احوالات روحی یکدیگر و همچنین کادر پزشکی باشند. در عین حال هم نباید مدیریت ناکارآمد، بار خود را بر دوش مردم و کادر درمان بیندازد.
او در نهایت معتقد است؛ بازنگری قوانین فعالیت کادر درمان، فضاسازی‌های مثبت جهت روحیه دادن به کادر درمان و همچنین مهیا کردن فضای کسب‌وکار امیدبخش برای آنان ازجمله اقدامات مهمی است که برای جلوگیری از تکرار مواردی چون خانم بخشی و آلسعیدی باید انجام گیرد.
موج مهاجرت
از سوی دیگر موج مهاجرت و به تازگی موج استعفای کادر درمان به‌ویژه پرستاران نیز یکی دیگر از زنگ خطرها برای ساختار درمانی کشور است که در این مورد نیز وزارت بهداشت نسبت به پیامدهای این روند بی‌تفاوت بوده و است. در روزهای گذشته 40 نفر از پرستاران و کادر اتاق عمل بیمارستان «شهدای تجریش» در شمال تهران با امضای یک تومار به‌صورت دسته‌جمعی استعفا کرده‌اند.
در تومار امضا شده توسط ده‌ها تن از کادر درمان بیمارستان «شهدای تجریش» آمده «با توجه به اعتراضات بسیار و در پی پیگیری‌های مکرر و عدم رسیدگی به مطالبات بر حق این قشر زحمت‌کش و عدم پاسخ به کاستی‌ها، بی‌عدالتی‌ها و با توجه به اهمیت والا و حساسیت کار این گروه و مورد کم‌لطفی قرار گرفتن از سوی مسئولان این مرکز به دلایل فوق قادر به همکاری با این مجموعه نبوده و عدم همکاری خود را اعلام می‌کنیم».
این گروه از پرستاران دلایل خود را به این شرح اعلام کرده‌اند: «نرخ کم و توهین‌آمیز اضافه‌کاری، حقوق و نرخ پایین کارانه و عدم پرداخت تعرفه طبق دستورالعمل مصوب، حق اشعه و حق لباس و حق مسکن مصوب وزارت کار، شیفت‌های بدون توافق اضافه و سنگین، کمبود نیروی کار انسانی و فشار کار زیاد وارده بر پرسنل، فقدان احترام در محیط کار، انجام کارهای نامرتبط و خارج از شرح وظایف مانند کارهای مرتبط با داروخانه ، منشی، کمک بهیار و».
یکی از پرستاران امضاکننده تومار استعفا گفته: «مشکل ما پرداخت نشدن مطالبات و میزان پرداختی‌ها بابت کارانه و تعرفه‌گذاری است؛ ضمن اینکه از اضافه‌کار اجباری، شیفت‌های طولانی و حق‌الزحمه ناچیز اضافه‌کاری به ستوه آمده‌ایم». این پرستار افزوده که «ما بارها مطالبه‌گری و پیگیری کردیم اما چون راه به جایی نبردیم و مورد بی‌مهری فراوان واقع شدیم، تصمیم به استعفا گرفتیم».
همزمان محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار با اشاره به استعفای دسته‌جمعی ده‌ها تن از کادر درمان بیمارستان «شهدای تجریش» از وضعیتی فوق‌بحرانی گفته که دیگر به بهبود آن هم امیدی نیست! او گفته: «متاسفانه وضعیت فوق بحرانی است. بارها در این‌باره به مسئولان وزارت بهداشت و درمان هشدار داده شده اما هیچ وقت این هشدارها را جدی نگرفته‌اند. مساله اینجاست که تجمعات پرستاری نشانه خوبی به حساب می‌آمد، چراکه حاکی از امید آنها به اصلاح وضعیت بود اما وقتی پرستاران استعفا می‌دهند یا ترک کار می‌کنند، یعنی دیگر امیدی نیست.».
به گفته دبیرکل خانه پرستار آمارهای رسمی نشان می‌دهد ۱۵ درصد نیروی پرستار کشور ترک خدمت کرده‌اند که با توجه به تعداد ۱۵۰ هزار نفری پرستاران شاغل، یعنی ترک کار ۲۰ هزار پرستار را نشان می‌دهد. آشفتگی در ساختار درمان و سلامت ایران درحالی مرزهای هشدار را نیز پشت سر گذاشته که وزیر بهداشت جمهوری اسلامی مدعی است ایران قوی‌ترین حوزه نظام سلامت در منطقه را داراست. با این حال بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت گفته: «امروزه نظام سلامت ایران قوی‌ترین حوزه نظام سلامت منطقه است».
