Page 6 - 01-05-1403-1745 Sazandegi
P. 6
تحلیل تحولات اقتصادیتوسعه سال هفتم‌شماره 1745 06
دوشنبه اول مرداد 1403
حلقه امیرآباد دیدگاه :تحلیل اقتصادی
احتمال دارد اقتصاددانانی از دانشگاه تهران مهمترین پستهای اقتصادی دولت چهاردهم را در اختیار گیرند پرسش بدون پاسخ
سازندگی ویژگیهای این تیم را بررسی کرده است آیا رئی سجمهور باید یک برنامه دقیق
و از قبل آماده داشته باشد؟
علی بابایی
اقتصاددان و استراتژیست
در ایــام مناظرههــای انتخاباتــی ،موضوعــی مهم موجب
ایجــاد مبحثهایــی چالشــی میــان طرفــداران دو کاندیدای
ریاستجمهوری شد؛ آیا رئیسجمهور باید یک برنامه دقیق و از
قبلآمادهداشتهباشد؟آقایجلیلیمعتقدبودکهبرنام هایدقیقو
از قبل آماده برای اداره کشور دارد .در مقابل دکتر پزشکیان چندان
وارد این موضوع نمیشــد و بیشتر بر تیم آت یاش و ضرورت حل
چند ابربحران ملی به هر شــکل ممکن تاکید میکرد؛ البته همین
موضوع باعث حمله گســترده مخالفان به وی نیز شد .متاسفانه
با اتمام انتخابات ،واکاوی این موضوع مهم به فراموشــی سپرده
شد .در این مطلب برآنم تا بر مبنای تفکرات دنی رودریک ،یکی
محمد خوشچهره الیاس نادران ابراهیم شیبانی فرهاد رهبر عبدالناصر همتی علی طیبنیا از تئورسینهای مهم سیاســت صنعتی ،به واکاوی پرسش فوق
پایهگذار موسســه نیاوران و دانشکده اقتصاد دانشگاه شریف به یک معجزه شــباهت دارد» .همکاری او و حسن روحانی بپردازم .دنی رودریک ،ترکتبار اســت و ه ماکنون در هاروارد به
شدند ،اعتماد کرد .ســیدمحمد خاتمی ترجیح داد ترکیبی از به دولت دوازدهم نکشــید ،هرچند قرار بود طیبنیا دوستان تدریس توســعه صنعتی و اقتصادی میپــردازد .او مقاله مهم و
اقتصاددانان مختلف را بــه کار گیرد .محمود احمدینژاد هم نزدیکــش را از حلقه امیرآباد فراخواند و به دولت پیوند دهد. سعید خوش بین پرارجاعی تحت عنوان «سیاســت صنعتی در قرن بیس تویکم»
مثل میرحسین موسوی به اساتید دانشگاههای شهید بهشتی او و روحانی در مراسم افطاری دفتر رهبری همدیگر را دیدند دارد که حاوی اســتدلالات بســیاری قوی اســت .همچنین او
و علامه طباطبایی اعتماد بیشتری نشان داد .حسن روحانی و قراری گذاشــتند تا درباره تداوم همــکاری صحبت کنند. خبرنگار سازندگی و هازمــن ،مبدع مفهــوم «پیچیدگی اقتصادی» هســتند که در
اما پستهای مهم اقتصادی را بین طیفهای مختلف تقسیم طیبنیا قرار بود تیمی هماهنگ برای دولت دوازدهم پیشنهاد سالهای اخیر مورد توجه سیاستگذاران بسیاری از کشورها قرار
کرد .ابراهیم رئیســی اقتصاددانان دانشــگاه امام صادق(ع) کند .توصیه او این بود که همتی به بان ک مرکزی برود ،خودش همــان روزها که جــواد ظریف کــت از تن درمــیآورد تا به گرفتهاســت.ازمنظررودریک،تنهامسیرپی شرویکشورهای
را فراخواند و به نظر م یرســد مسعود پزشکیان قصد دارد به سکان ســازمان برنامه را در دست گیرد و شاپور محمدی هم انتخابات شــو‌روحال ببخشد و مسعود پزشکیان را برای یک درحال توســعه ،گذار از صنایع ســنتی به صنایع نوین است .اما
بازی بزرگ یاری کند ،علی طیبنیا تازه ک توشلوار آبی نفتی بدیهی اســت که تاکنون ،کشــورهای اندکی موفــق به تحقق آن
اساتید دانشگاه تهران اعتماد کند. راهی وزارت امور اقتصادی و داریی شود. به تن کرد و به رقابتهای انتخابات پیوست .کمتر کسی فکر شد‌هاند ،چراکه در عمل ،دو مانع بسیار جدی و بزرگ وجود دارد:
از این طرح ،فقط حضور همتی در بانک مرکزی عملی شد میکرد سیاستمدار و اقتصاددانی که بیش از پنج سال سکوت و‌ابیلذنانتًًاکدیمهددرکیتفرسآیکـنـکدوداشآکووترر،شنبیـاـیزابفداویشارودد،بارچسخهااسسصــنــًًعاتهغتاینزروآقیازنبمیول پ‌نیشودخشکبطیهاندییر
Wاما ویژگی اقتصاددانان این حلقه چیست؟ و کار به دلایل زیاد نیمهتمام ماند .اکنون به نظر م یرسد علی کرده بود ،یک هفته مانده به پایان ماراتن انتخابات ،به کمپین 1
طیبنیا قصد دارد همان برنامه را به شــکلی دیگر پیاده کند؛ پزشــکیان بپیوندد و در دفاع از او مقابل دوربین بنشیند و به
ابتدا باید طیفهای فکری این حلقه را مشــخص کنیم و این احتمال وجود دارد که طیبنیا ریاســت ســازمان برنامه ســعید جلیلی و یارانش حمله کند .اما علی طیبنیا این کار اســت
بعد درباره ویژگیهایشــان بگوییم .در حلقه امیرآباد ،ابراهیم و بودجــه را بر عهده گیرد و عب دالناصــر همتی هم به وزارت را کــرد و حمایتش به موقع بود .خیلیهــا ازجمله همکاران یک کار پکراررآیفسریناکن پشیــشونگادم.یلطفکًًاکبهشاویرنا کسلمتهکاهکتحشاافضری تشودج‌هاهندکنویارد.د
شــیبانی تفکرات چپ اسلامی دارد و اغلب دیدگاههایش با امور‌اقتصادی و دارایی برود .در این صورت احتمال دارد که ساب قاش سعی کردند در مرحله اول انتخابات او را به پیوستن در واقع
اســاتید دانشگاه شهید بهشــتی تفاوت چندانی ندارد .او در حمید پورمحمدی ریاســت بانک مرکزی را بر عهده گیرد .تا به کمپین پزشکیان ترغیب کنند که جواب نه شنیدند اما گفته تحت همین فرآیند اکتشــاف اســت که در سه کشــور با ساختار
انتخابات اخیر کنار سعید جلیلی ایستاد و از او حمایت کرد. اینجای کار ،فرمانده یاش بر تیم اقتصادی پزشکیان مسجل میشــود در مرحله دوم ،این طیبنیا بود که خودخواســته به اجتماعــی واقتصادی مشــابه -یعنی هندوســتان ،پاکســتان و
فرهاد رهبر نســخه معتدلتری از ابراهیم شــیبانی اســت که بنگلادش -یکی در صنعت ITرشد چشمگیری میکند ،یکی در
مبنای فکر یاش اقتصاد اسلامی اســت اما به اندازه شیبانی شده است. جمع حامیان پزشکیان پیوست. عصبناعرتت تدیجگهری،زناهاتیپتًًازهشـمـیکنایکتو وشرــزاشفیکوایرآکفرییندارنرصینعســت پوکپشاذیرکی .بهک
گرایــش چپ ندارد .الیاس نــادران اقتصاددانی رادیکالتر از کطبشیعوترًًااکسلـمـهاتکتکهشاموفجوربیظسهوکرنیزصنبایدیعننمویعنانسدر آتنکهکمشوفوقریمت‌ی«شکوددامو
رهبر و شــیبانی است که البته این روزها مشی متعادلتری در Wاما این کار برای طی بنیا چه منافع و چه زیا نهایی Wعلی طی بنیا کیست و حضورش در دولت پزشکیان چه کارآفرین در کدام صنعت» به هیچ وجه قابل پیشبینی نیست.
پیش گرفته اســت .محمد خوشچهره را میتوانیم جزو این دارد؟ اثری دارد؟ مانع دوم ،خود دولت اســ ت! از منظــر رودریک ،ما با
قسمت حلقه امیرآباد بدانیم .این افراد طیف اصولگرای حلقه بروک«راشسکیسـحـاکتمدوولفاتصل»هربوابد‌هنریاو هیوساتقیعمیک،هاطسباقسًًاآننم ،یددوالندت بکهه 2
احتمال زیادی دارد که مسعود پزشکیان سه پست مهم طیبنیــا متولد 1339در اصفهان اســت و دانشآموخته
امیرآباد را تشکیل م یدهند. اقتصــادی دولت خود را به اقتصاددانــان نزدیک به حلقه اقتصاد .تز دکترای او در مورد تورم ساختاری در ایران بوده و دلیل
اما طیــف اصلاحطلب این حلقــه را عبدالناصر همتی و امیرآباد بســپارد .اعضای این حلقه را اســاتید دانشــکده اکنون استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران است .طیبنیا چه چیز را نم یداند! پس بدترین گزینه ممکن این است که دولت
عل ی طیبنیا و تا حدودی فرهاد دژپســند تشکیل م یدهند. اقتصاد دانشــگاه تهران تشــکیل م یدهند .علی طیبنیا در دولت دوم میرحســین موسوی مشــاور او بود و در دولت بخواهــد با ایــن جهل مرکب ،به صــورت از بالا بــه پایین وارد
به طور مشــخص ،همتی و طیبنیا مدافع بازار آزاد هستند و یکی از اعضای اصلی این حلقه است .او در دولت محمود دوم هاشــمی ،دبیری کمیســیون اقتصادی دولت را بر عهده برنام هریزیشود.
در عین حال مشــی اصلاحطلبی دارند .سیدمحمد خاتمی به احمدینژاد ،معاون اقتصادی فرهاد رهبر در سازمان برنامه گرفت و در دوره خاتمی ،مشــاور کمیسیون اقتصادی دولت امــا با توجه به دو مانع فوق ،برای توســعه چــه باید کرد؟ از
طیبنیا ارادت زیادی دارد و مرحوم هاشم یرفسنجانی هم به و بودجه بود و در دولت اول حسن روحانی ،سکان وزارت شد .پذیرش ریاست سازمان مدیریت و برنام هریزی از سوی منظر رودریک ،تنها راه ممکن ،شکلگیری نوعی ارتباط و اتحاد
همتی علاقه داشــت .هر دو به گذشــته خود افتخار میکنند امور اقتصادی و دارایی را در دســت گرفــت .فرهاد رهبر فرهاد رهبر موجب شد وی طیبنیا را برای معاونت اقتصادی تنگاتنــگمیاندولت با کارآفرینان پیشــگام و حاضر به ورود به
و دوران مســئولیت خود را جزو بهتریــن دورههای چند دهه که در دولت ســیدمحمد خاتمی ،معاون اقتصادی وزارت سازمان انتخاب کند .رهبر از سال 1356به بعد با طیبنیا در فرآیند اکتشــافی اســت :در این ارتباط ،کارآفرینــان به دولت،
گذشــته م یدانند .طیبنیا به «طبیب تورم» معروف است و اطلاعات بــود و در دولت محمود احمدینژاد ،ریاســت دانشگاه همکلاسی و در خوابگاه ه ماتاقی بوده است .حضور اطلاعات لازم در مورد مسیرهای اکتشاف و ریسکهای پی شرو
همتــی افتخار میکند که دوران ریاســتش بر بانک مرکزی، ســازمان برنامه و بودجه را بر عهده داشــت ،یکی دیگر از طیبنیا در سازمان مدیریت موجب شد برنامه چهارم توسعه ارائــه م یدهند و در عوض ،وظیفه اصلی دولت نیز آن اســت که
اعضای این حلقه است .عبدالناصر همتی هم یکی دیگر از تغییــرات عمد‌های را به صورتی که احمدینژاد میخواســت از طریق ابزارهای دراختیار خود ،ریســک پی شروی کارآفرینان
دوره اقتدار و استقلال این نهاد بوده است. اعضای این حلقه اســت .او سابقه ریاست بیمه مرکزی را تجربه نکنــد .طیبنیا موافق تنظیم بودجه انقباضی به منظور پرییشســگکاهمارای پکیاه شرشو،دهطبدیکعتهًًااالیبتنهابرتهبادلیط بلایغدیردقرایبلکپیفرآیشبنیند می بستودمرن
اقتصاددانان دانشــگاه تهران چند تفاوت اساسی با دیگر دارد و در دولت دوم حسن روحانی نیز سکان بانک مرکزی کنترل تورم بود اما این نوع بودجه مورد قبول احمدینژاد نبود. و «یادگیری حین عمــل» صورت پذیرد .هیــچ برنامه از قبلی،
دانشــگاهها دارند .برخلاف اغلب اقتصاددانــان تئوریپرداز را در دست گرفت .فرهاد دژپسند نیز یکی دیگر از اعضای گرایش طیبنیا به اصلاحات هم موجب خشــم اصولگرایان نمیتواند این فرآیند مبتنی بر یادگیری را پیشبینی و تجویز کند.
دانشگاه شهید بهشتی که گرایش چپ اسلامی دارند ،اعضای این حلقه ب هشــمار م یرود که پس از اســتیضاح مســعود شــده بود .در نهایــت طیبنیا مجبور به خروج از ســازمان این اتحاد اســتراتژیک ،همان چیزی است که در کره و ژاپن
حلقــه امیرآباد ،بازار آزاد را قبول دارند اما این علاقه به اندازه کرباسیان در دولت دوم حسن روحانی ،وزیر امور اقتصادی مدیریت شــد .حساسیت روی این اســتادیار دانشگاه تهران نیز میان دولت و چائبولها (نظیر سامسونگ) و کیروتسوها شاهد
اقتصاددانان دانشــگاه شــریف و موسســه نیاوران نیست. و دارایی شــد .الیاس نادران هــم یکی دیگر از اعضای این پس از خروج او از سازمان مدیریت به اوج خود رسید .برخی بود‌هایم .جانسون اولین محقق مشهوری بود که در مطالعه خود بر
اعضای حلقــه امیرآباد در کنار اینکــه اقتصاددانان معروفی حلقه است که سابقه نمایندگی مجلس را دارد .این پنج نفر از تشــکلهای دانشکده اقتصاد دانشــگاه تهران بیانیه دادند روی توسعه ژاپن ،به تشکیل ۲۵۰اتحاد استراتژیک تحت عنوان
هستند ،به سیاست هم علاقه دارند .اعضای حلقه شریف و با وجود گرایشهای سیاسی و اقتصادی متضاد ،دوستانی کــه او کلاسهــای درس خود را به جایی بــرای نقد محمود Deliberation Councilمیــان دولت و کارآفرینان پیشــگام ژاپن
نیاوران در سالهای گذشته ترجیح داد‌هاند به دولتها مشورت صمیمی هستند .البته حلقه امیرآباد اقتصاددانان دیگری هم احمدینژاد تبدیل کرده اســت .در عــوض حامیان او اعلام اشاره کرد و آن را دولت توسعهگرا نامید .جالب است که در ادبیات
فکری بدهند اما اعضای حلقه امیرآباد ترجیحشان این است دارد؛ یکی از آنها اکبر کمیجانی اســت که سا لها قائممقام کردند ،طبیبنیا از محبوبترین اســتادان این دانشکده است بیزینس نیز با موضوع مشابهی روب هرو هستیم .بهعنوان یک مثال
که تصمیمگیرنده باشــند .به این ترتیب میتوان گفت اعضای بانک مرکزی بــود و پس از کنارهگیری یا شــاید برکناری و از منتقدان خواســتند به جوســازیها علیه او پایان دهند. مشهور ،لری و سرگی ،موسسان گوگل ،در کتاب «گوگل چگونه
حلقه امیرآباد بیشتر سیاستمدار -اقتصاددان هستند ،درحال ی عبدالناصــر همتی از بانک مرکزی ،مدتی سرپرســتی این حسن روحانی که به قدرت رسید ،عل ی طیبنیا بهعنوان یکی کار میکند» اینگونه به نقد برنام هریزی جامع و از قبل در محیط
که اعضای حلقه نیاوران و شریف ترجیح م یدهند اقتصاددان نهاد را بر عهده داشت .ابراهیم شیبانی هم که در دولت دوم از نامزدهای پیوســتن به کابینه مطرح شــد .روحانی چندان حاوی پیچیدگی بالا میپردازند« :اگر برنام های در دست دارید ،با
ســیدمحمد خاتمی و پس از درگذشت محسن نوربخش، موافق حضــور او نبود اما روی ســیدمحمد خاتمی را زمین اطمینان صددرصد میگوییم که آن برنامه اشتباه است! برنامههای
بمانند. رئیسکل بانک مرکزی شد ،یکی دیگر از اعضای این حلقه نینداخت .طیبنیا با توصیه اصلاحطلبان وارد دولت شد و با جامع ،صرفنظر از اینکه چقدر خوب بر روی آنها کار شده باشد،
بهشــمار م یرود .حتی میشــود از محمد خوشچهره که پشتیبانی رسانههایی که او را «طبیب تورم» نامیدند موفق شد همیشــه از جنبههای مهم ناقص خواهند بود و نتیجه آنها چیزی
Wجم عبندی ســالها نماینده مجلس بود ،بهعنوان یکی دیگر از اعضای از نمایندگان مجلس ،رای اعتماد بالایی بگیرد .تیم اقتصادی مگر دســتیابی به شکست نیســت .به همین دلیل است که یک
حســن روحانی ظرف یک سال موفق شــدند نرخ تورم را از رهبر ،همیشه بیشترین سرمایهگذاری را روی تیم انجام م یدهد.
علی طیبنیا از شــهرت خوبی در جامعه برخوردار است. حلقه امیرآباد نام برد. حوالــی 40درصد به کمتر از 15درصد برســاند و پس از آن ازآنجاکهبرنامههاهمیشهناق صاند،پساینافرادهستندکهباید
هرچند به تیتر «طبیب تورم» میشد نقدهای فنی وارد کرد اما تورم به مدت چند فصل ت کرقمی شــد .چنین موفقیتهایی درســت باشند تا بتوانند نقص درون برنامهها را تشخیص دهند و
به هر حال ت کرقمی شدن تورم در دولت اول حسن روحانی Wویژگ یهای حلقه امیرآباد باعث شهرت جهانی وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران شد. اصلاح کنند».
به نام او نوشــته شــده اســت .او در عین حال مورد اعتماد چنا ن که وقتی طیبنیا در ســفر به واشنگتن به دیدار یکی از
مراجــع و نهادهای مهم قدرت قــرار دارد .خیلیها منتظرند دولتهــای مختلف بســته بــه ماموریتهایــی که برای اقتصاددانان سرشــناس صندوق بی نالمللی پول رفت ،او نیز
تا عیار طیبنیــا را در مهار بحرانهــای اقتصادی در دولت خود در نظــر داشــتند ،از طیفهای مختلــف اقتصاددانان وزیر اقتصاد ایران را با عنوان «طبیب تورم» خطاب قرار داد.
جدید بســنجند .با این حال اگر در سازمان برنامه مسئولیت اســتفاده میکردند .دولت میرحســین موســوی بیشــتر به معاون صندوق بی نالمللی پول گفته بود« :کاری که شــما در
هماهنگی تیم اقتصــادی را بر عهده گیرد یا معاون اقتصادی اقتصاددانان دانشــگاه شهید بهشــتی اعتماد داشت .دولت مهار تورم ایران و بهبود رشــد اقتصادی انجام دادید ،بیشــتر
رئیسجمهور شــود ،خیلی برای اقتصاد مفید خواهد بود .آیا اکبر هاشم یرفســنجانی به اقتصاددانان آزادیخواه که بعدها
علی طیبنیا میتواند انتظارها را برآورده کند؟
