توسط : “عبدالرضا فرجی‌راد”
در دو هفته گذشته دو سفر سیاسی مهم به ایران صورت گرفت. یکی سفر امیر قطر و دیگری سفر سرگئی لاوروف، وزیر خارجه فدراسیون روسیه که حدس و گمان‌هایی در رابطه با انتقال پیام از سوی آمریکا در رسانه‌ها و ذهنیت افکار عمومی شکل گرفت. در مورد سفر امیر قطر از سوی مقامات ذی‌ربط اطلاع‌رسانی شد که این سفر در راستای توسعه روابط دو جانبه صورت گرفته و بحثی از پیام و یا میانجیگری در میان نیست. بخشی از حدس و گمان‌ها هم بر این محور دور می‌زد که ممکن است، سفر امیر قطر در مورد مشورت در رابطه با مسایل سوریه و مسایل منطقه بوده باشد.
به دنبال سفر امیر قطر، وقتی وزیر خارجه روسیه به تهران آمد. حدس و گمان‌ها بیشتر شد که ممکن است لاوروف پیامی را از سوی مقامات آمریکایی به مسئولین ایرانی منتقل کند. به ویژه آنکه این سفر چند روز بعد از گفت‌وگوهای وزرای خارجه آمریکا و روسیه در ریاض شکل گرفت.
در روزهای گذشته هم وزیر دفاع آمریکا اعلام کرد، ترامپ از رئیس جمهور روسیه خواسته است که در جهت گفت‌وگو بین ایران و آمریکا میانجیگری کند که این سخنان (سه‌شنبه) از سوی دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین مورد تایید قرار گرفت. به نظر می‌رسد تلاش‌های تازه‌ای آغاز شده که ایران و آمریکا وارد گفت‌وگو شوند و حالا این سوالات مطرح می‌شود که آیا ترامپ برای گفت‌وگو با جمهوری اسلامی حاضر است از فشار حداکثری و بخشنامه اجرایی خود عقب‌نشینی کند؟
در واقع مقامات جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند که درهای گفت‌وگو برای رفع تحریم‌ها را نمی‌بندند ولی در زمانی مذاکره با آمریکا را آغاز می‌کنند که دو کشور در یک سطح برابر و بدون هرگونه شرط و شروطی وارد مذاکره شوند. البته هم آمریکا و هم روسیه از شرط ایران آگاه هستند و این احتمال را نمی‌توان رد کرد که ترامپ برای شروع مذاکرات قول دهد که بخشنامه اجرایی خود را عملی نکند و احتمالاً در روزهای آینده مشخص خواهد شد.
سوال دوم اینکه اگر قرار باشد، مذاکراتی آغاز شود، نقش روسیه در این مذاکرات چگونه خواهد بود؟ مذاکرات مستقیم خواهد بود یا غیرمستقیم؟ اگر مذاکرات مستقیم باشد، طبیعی است که روسیه نقش کم‌رنگ‌تری نسبت به مذاکرات غیرمستقیم بازی خواهد کرد. حساسیت‌هایی نسبت به میانجیگری روسیه وجود دارد ولی در صورت مذاکره مستقیم با ایالات متحده در صورت توافق می‌توان از میزان این حساسیت‌ها کاست؛ هر چند که روسیه تاًثیرگذار خواهد بود.
واقعیت این است که شرایط اقتصادی کشور همچنانکه رییس جمهور در مجلس بیان کرد از وضعیت نامطلوبی برخوردار است و باید از پیشنهادات میانجیگری برای گشایش باب مذاکرات به شرطی که فشار و تحمیلی در کار نباشد، استقبال کرد. در نهایت رفع ابهامات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها راهی جز مذاکره ندارد. هر چند ایران و آمریکا دو سیاست غیرهمسو را در منطقه به پیش می‌برند ولی روشن است که هیچ‌کدام خواهان درگیری نیستند.
گفت‌وگوهایی با اروپا در جریان است ولی قرار است، تداوم داشته باشد ولی صرفاً چانه زدن با اروپایی‌ها منجر به رفع تحریم‌های جمهوری اسلامی نخواهد شد و حداکثر می‌توان در صورت پیشرفت در مذاکرات از فعال شدن مکانیسم ماشه جلوگیری کرد.
مسئولین دیپلماسی کشور اعلام کرده‌اند که با مشورت چین و روسیه، کار را دنبال خواهند کرد لذا باید از فرصت پیش آمده و با استفاده از توان این دو کشور گفت‌وگو آغاز و پیش برده شود؛ ضمن اینکه همزمان باید تلاش کرد، گفت‌وگوها با اروپا از سرعت و جدیت بیشتری برخوردار شود. برای رفع تحریم، هم گفت‌وگو با آمریکا و هم گفت‌وگو با اروپا ضروری است و باید از هنر دیپلماسی استفاده کرد.
