Page 4 - 14-04-1403-1734 Sazandegi
P. 4
تاز‌ههای ادبیات و هنرکافه سال هفتم‌شماره 1734 04
پنج‌شنبه 14تیر 1403
دریچه :تحلیل عادات
درمحاصرهفی کنیوزها
آسی بهای ناشی از اطلاعات نادرست
تﺠلیﻞ انوری از حداد بیستمین حراج تهران علومی از سرآمدان ادبیات داستانی حسن محرابی
حســن انوری :آقای حداد عادل فرهنــگ اسلامی را خوب بیســتمین دور‌ۀ حراج تهران بــا عنوان حراج «هنــر مدرن و عل یاصغر شــیرزادی :محمدعلی علومی یکــی از چهار نفر پژوهش‌گر
میشناسند و غرب را هم خوب میشناسند و دلیلش این است معاصر ایران» جمعه ۱۵تیر ۱۴۰۳ساعت ۱۷در هتل پارسیان ســرآمد کل تاریخ ادبیات داستانی ماست .علومی در نوع کار
که پایاننامه دکتری خود را دربارۀ کانت ،یکی از فلاسفه بزرگ آزادی تهران برگزار خواهد شــد .نام ابوالقاسم سعیدی ،قاسم و ژانــر کارش به رغــم ناروایی و ناملایتمی روزگار ،ســرآمد حتمًًا با این موضوع مواجه شــد‌هاید که در خیابان یک نفر
غرب نوشته است .نام حداد با زبان فارسی گره خورده و زبان حاج یزاده ،محمدعلی ترقیجاه ،فریده لاشایی ،صادق ادهم، اندوه بود .اندوه افسردگی نیست ،پایه خلاقیت است .او این جلوی شما را میگیرد و آدرس محلی را از شما میپرسد،
فارســی را از دو جهت رهبری میکند ،هم فرهنگستان زبان نصرالله افج های ،خسرو حس نزاده ،محمود زند‌هرودی ،فرهاد پایه خلاقیت و حقیقتطلبی و خلق زیبایی را داشــت .بهرام آودمرثًسا ًلیمکیهگمویییپردسمدس،تنقیدامریدود شما با اینکه اطلاع درستی از
فارسی و هم بنیاد ســعدی که هر دو مسئول پا سداشت زبان مشــیری ،سیراک ملکونیان ،کوروش شیشهگران و ...در میان مقدادی منتقد ادبی و کافکاشناس آدم جد ی و کمحرف بود، اما یک جواب الکی! م یدهید
درباره علومی گفت :در چشمان این جوان بارقه نبوغ است. خیابان آن طرفتــر .در عالم واقع این موضوع چندان هم
فارسی هستند. هنرمنداِِن این دوره از حراج دیده میشود.
الکی نیست .ارائۀ ایدۀ اشتباه یا راهنمایی اشتباه و یا ارائۀ
پایه دموکراسی اطلاعات غلط بسیار مضر است و فقط به سرگردانی افراد
منجر نمیشود .برای دههها ،اطلاعات نادرست مبتنی بر
عدم دسترســی مردم به حقایق و کمبود اطلاعات بوده اما
در دنیای امروز هجوم اطلاعات نادرســت ،جای کمبود
اطلاعات را گرفته اســت.این امر مشکلات مهمتری را به
وجود میآورد .یکی از مهمترین مخاطرات ارائۀ اطلاعات
بررسی دو مفهوم آزادی از نگاه آیزایا برلین اشــتباه یا اختلال اطلاعات ،این است که یافتن حقیقت
را ســخت میکند همچنین میتوانــد یکی از منابع اصلی
گسترش ب یاعتمادی در جامعه باشد اما درک تفاوتهای
ســرانۀ دیگران آزادی واقعــی و در کلام برلین آیزایا برلین ( ۶ژوئن ۵ – ۱۹۰۹نوامبر ،)۱۹۹۷ ظر یف اخبار جعلی میتواند به ما کمک کند آن را بشناسیم
آزادی منفی است که جوهر و اساس لیبرالیسم فیلسوفسیاسیانگلیسی،یکیازبرجست هترین
را تشــکیل م یدهد؛ که م یتواند به دموکراســی متفکران قرن بیستم است و اقبال به او در جهان، و اثرات مضرش را کاهش دهیم
اطلاعات اشتباه چیست؟ به طور کلی ،ایده و اطلاعات
ختم شود. چه در میان متخصصان و روش نفکران و چه از غلط یک روایت نادرســت اســت که به گون های منتشر و
به هر ترتیــب آیزایا برلین انســان را محور و ســوی خوانندگان عمومی در ده ههای متمادی
هستۀ اصلی عقاید خود قرار م یدهد .او اعتقاد پیوسته رو به تزاید بوده و نوشت ههایش را‌هگشای تبلیغ میشــود که گویی واقعیت دارد .ارائۀ اطلاعات در
سه بخش قابل توجه اســت :برخی اطلاعات نادرست را
دارد ،آدمــی م یتواند در مقابل تاریخ بایســتد. مادرفهمودس توپنجهنر‌مکردنبامشکلاتیدر بدون قصد انتشار آسیب بیان میکنند .در چنین وضعیتی
انسان آ نقدر آزاد و صاحب اختیار است که هیچ عالم سیاست و جامعه و فرهنگ است که بدون
قدرتی یارای مقابله با او نیســت .در واقع بشر، حل یا دس تکم درک عمی قتر آ نها ،تلا ش برای افرادی که اطلاعات نادرســت را منتشر میکنند ،قبل از
به اشتراک گذاشــتن آن با دیگران ،آن را درست م یدانند.
راع بمهلزی ِخرودیسـشـتکارندهخاوسد کت.شاانزدهجوملتبه ندیکلا بهت تاریخ رسیدن به آیند‌های روش نتر بیهوده خواهد بود. در بخش دوم افراد ممکن اســت اطلاعاتی را برای آسیب
حوزۀ محور اصلی تفکرات برلیــن واژۀ « آزادی»
مشترک در عقاید کارل پوپر و آیزایا برلین تأکید اســت وآن را بــه دو مفهــوم مثبــت و منفــی رســاندن یا دستکاری بیان کنند .آنها اطلاعات نادرست
را عامدانــه اطلاعــات واقعی توصیــف میکنند .بخش
بر همین مسأله است که تاریخ حوزۀ عمل انسان تقســی مبندی کرده است .در حقیقت پیش از او سوم هدفشــان از ارائۀ اطلاعات نادرست ،کسب پول یا
اســت .برلین در حالی که به مبحث اصلی خود چنین تقسی مبند یای توسط افرادی چون هگل،
یعنیتفکیکآزادیمثبتومنفیم یپردازدسعی باردلمیونن ادی ِبنرمکفاوهیـجـامنردایدویگریگاوننجاومتعشاـریـدهف کانــت، تأثیرگذاری و ایجاد آشــفتگی فکری است .تکرار و تعدد
بــود اما ارائۀ اطلاعات نادرســت میتواننــد مضر ،مخرب و حتی
م یکند بهطریقی پاسخ مارکسیس تهارانیزداده خطرناک باشــند .به همین جهت دقت در اطلاعاتی که
که معتقدند برای رســیدن به آزادی باید جنگید جدیدی از دو بعد آزادی مثبت و منفی ارائه داد.
و مبارزه کرد .برلین ،آزادی را راهی نم یداند که ستایندگان و منتقدان ه مداستانند که تمایز برلین ارائه میشود ،ضرورت دارد.
برای درک غلط بودن اطلاعــات روشهایی وجود دارد
برایش باید تلاش کرد تا به آن رسید چراکه در آن میــان آزادی مثبت و آزادی منفی ه مچنان نقطۀ که به خلاصه آن اشــاره م یشــود :اول اینکه منبع اطلاعات
صورت حین مبارزه ،افراد اختیار خود را به یک آغازی اساســی برای بح ثهــای نظری دربارۀ
حکومتویایکحزبانحصارطلبم یسپارند معنا و ارزش آزادی سیاسی است. کجاست و آیا آن منبع و منابع آن معتبر هستند؟ اهداف آنها
چیست؟ مراجعه به منابع متعدد نیز ضرورت دارد ،یعنی فقط
تا آنان را به آزادی برساند پس این نم یتواند آزادی نباید به یک منبع بسنده کرد .هر چه بیشتر به منابع اطلاعات
واقعی باشــد .آزادی فرآیندی نیســت که برای Wآزادی مثبت
رســیدن به آن باید طی مراحلی نمود پس نتیجه مختلف مراجعه شــود ،احتمال بیشــتری برای نتیج هگیری
بنــا بــه درک برلین «خواســت ارباب خود دقیق وجود خواهد داشــت .نکتۀ مهم بعدی بررسی سوابق
و عملکرد طیفی که در این نبرد وارد نم یشــود بودن» اســاس آزادی ایجابی کــه از دیدگاه او نویســنده یــا بیانکنندۀ مطالــب و اطلاعات اســت .باید
چیســت؟ آیا آزادی صورت خود را از آنان پنهان خواهد کرد؟ به آســانی مشــخص کرد .در ظاهر چنین م ینماید که آزادی آزادی خطرناک و فاســدی است ،تشــکیل م یدهد .آزادی
برلین با چنین تحلی لهایی به کمونیســ تها پاسخ م یدهد که منفی به طور ســاده همــان مختار بودن انســان در گزینش و ایجابی به مفهوم این اســت که انسان زمانی به آزادی م یرسد جس توجو کرد که نویسنده کیست؟ آیا یک نویسنده معتبر
که شــرایط خاصی را تأمین کرده باشد .آزادی چیزی است که فکری اوسذهتنـ؟ـشیــخهارتصیشدداررد یجاامعصهرفًً،ا نچظگراونهتاشســتخ؟ آیصا بیرناخموۀد
معتقدند برای رســیدن به سوسیالیســم و آزادی باید جنگید. انتخابی است که در سر هر دو راهی صورت م یدهد لیکن هر برای نیل به آن باید تلاش کرد چیزی که انسان باید صلاحیت را ارائه
آیزایا برلین با تفکرات خود سعی کرد به طریقی آزادی را به دو انتخابی از روی اختیار نیست یا دس تکم درجات اختیار از یک داشــتن آن را به دست آورد بنابراین آزادی امکانی نیست که به
شق متفاوت تقسیم کند .از سویی آزادی مثبت وجود دارد که انتخاب تا انتخاب دیگر فرق م یکند .اگر در حکومت مطلقه همه صر فنظر از ماهی تشان اعطا شود .بنا به باور برلین این میکند .آیا در حوزۀ تخصصی خود اطلاعات تولید میکند؟
برداشــت از آزادی که انسان نخست زمانی م یتواند آزاد باشد در مجموع اطلاعات نادرســت نه تنها میتواند منجر
به توتالیتاریســم و استبداد ختم م یشود و از طرف دیگر آزادی کار باعث شود ،من دادن فدوشاسرــتشمکنرا لجوهبیادهحمتانی تصراف ًاسماز‌یتـدـسوانت که از پس آزمایش برآمده باشــد ،نامعقول اســت .از دیدگاه به قضــاوت و تصمیمگیری ضعیف شــود بلکــه پس از
منفی که به لیبرالیســم و آزادی واقعی منجر م یشــود .آزادی از روی اختیار عمل گفت برلین هی چکس نم یتواند آزادی ایجابی را جزو مقولات آزادی
مثبت به پیروی از عقل که به تبعیت از دیگران ختم م یشــود و نکرد‌هام ،م عذلک شکی نیســت که من دس تکم در عالم نظر بگنجاند بنابراین به جای آن باید بدیلش یعنی آزادی ســلبی را تصحیح اســتدلال افراد نیز تأثیری طولانی بر طرز تفکر
جایگزین کرد .آزادی ســلبی عرص های را مشخص م یکند که آنها میگذارد؛ اثری که به عنوان اثر تأثیر مستمر شناخته
خود پای هگذار حکوم تهای فاشیستی است و آزادی منفی که مرا ب‌یتــوارن آسنـتـتر‌هاجیم ایحند اهنتم؛خپابسرا نصرکفنًامبرو مسـرـرگدووشراــهکینقجراهروگزنرفدتانن در آن افراد و گرو‌هها اجازه دارند بدون دخالت دیگران هر طور واکنشی برای کاهش اثرات امطیلاشعـاـوتد ن.اادزرایسـ‌نـروتمهدامخچلنایِِنت
به دور از مداخلۀ خودسرانۀ دیگران یا هر فشاری تبیین م یشود م یخواهند باشند یا هر کار که م یخواهند ،انجام دهند. جلوگیــری از پیامدهای آن
و آزادی واقعی در آن نهفته است. به معنی وجود آزادی نیســت ،گرچه ممکن اســت کاری که آیزایا برلیــن ،آزادی مثبت را مبتنی بر خودمختاری عقلانی
اصل آزادی منفی چیزی نیســت که همیشه در طول تاریخ کرد‌هام به خواســت خود (در معنی معمول) کلمه انجام نداده م یداند ،یعنی آزادی اراد‌های که بر اساس واقعی تهای موجود برای مصر فکنندگان اطلاعات و شــاغلان در زمینههای
فرد و با اتکا بر قدرت عقلانی وابسته به دیگران رقم میخورد. مختلف از جمله فعالیتهای عموی و اداری ،بهداشــت
پاس داشــته شده باشد و همواره از سوی گرایشهای مختلف باشم .بنابراین حدود آزادی هر کس منوط است به عوامل زیر: پس آزادی مثبت در عمل به معنای پیروی از عموم اســت که عمومــی ،سیاســتگذاری و آمــوزش ضــرورت دارد.
تمامی تخواهانــه مورد حمله بوده‌اســت .برلین اولین ردپای الف) تعداد امکاناتی که در برابر او قرار دارد .ب) ســهولت یا به فرد گفته میشــود ،چگونه بــاش! در حقیقت آزادی به فرد
ظهور آن را در یونان باســتان در قرن سوم قبل‌از میلاد یافته و اشــکال دسترسی به هر یک از آن امکانات .ج) درجۀ اهمیت تحمیل میشود .بر مبنای آزادی مثبت همۀ افراد در نقطۀ شروع نکتۀ مهم این اســت که اطلاعات نادرســت چنان رواج
از امکانات برخوردار هســتند و آزادی به واســطۀ چهار عامل مییابند که حتی اجمــاع علمی نیز نمیتواند با آن مقابله
حاضر قدررابررامبر‌یدرهوــحیدۀ .اسویادسرــدِِویرۀجممد‌عرگنرانییزیبک‌ههوپییژه دش‌ارزآثآارن آن را اینامکاناتدرمقایسهبایکدیگربهلحاظنقش هایکهشخص صورت گرفته اســت .نخســت آنکه همۀ انسا نها یک هدف کنــد .در چنین وضعیتی اطلاعات نادرســتی که حتی با
بنژامن بود، مفروض برای زندگانی خــود دارد .د) تاثیر اعمال دیگران در دارند .دوم غایت همۀ موجــودات عقلانی و باید در چارچوب
کنستان این مفهوم را در تقابل با مفهوم «آزادی مثبت» م یبیند میزان دسترســی او به امکانات مذکور .هـ) ارزشی که نه تنها عموم و واحدی هماهنگ صورت گیرد .ســوم نزاع اصلی بین حقایق ســاده و عینی واقعی در تضاد اســت نیز پذیرفته
اصول عقلانی و غیرعقلانی و چهارم آنکه وقتی همۀ انسانها میشــوند! به عنوان مثال ،برخی افراد وجود تغییرات آب
کــه ب همعنای آزادی عمل فرد در شــک لدهی فعالانۀ زندگی و خود شــخص بلکه به طور کلی جامع های که او در آن زندگی خردگرا باشند از قواعد عقلانی پیروی کرده و این قاعده در همۀ و هوایی را انکار میکنند یا واکسیناســیون را رد میکنند،
شخصیت اخلاقی خود است .برلین در خطابۀ آغازین معروف م یکند برای آن امکانات قائل اســت .همۀ این عوامل و ابعاد مردم یکسان است و همه تابع عقل و آزاد هستند.
خود در دانشــگاه با نام «دو مفهوم از آزادی» بیان م یکند که مختلف باید با هم ملحوظ شود لذا نتیجۀ ب هدست‌آمده هی چگاه انتزیاججۀمنااآعگاعلهمیی بصررخفلنایِِسفـآـن آت بگلاهکههتسوــستـنـدط. ب هرغم اینکه
در جهان امــروز ما ،نوعی دغلکاری نظری که در جم عگرایی نم یتواند مقرون به وقت و قطعیت باشــد .و نیز چه بسا جمع این طرد علم
عواملی ناشی از ترویج اطلاعات نادرست مانند :ذهنیت
رومانتی کها ریشه دارد به درک نادرستی از آزادی مثبت منجر بین انواع و درجات مختلفی از آزادی ممکن نباشــد به همین توطئهآمیز،ترسها ،ضعف در تحلیــل و مانند آن هدایت
اوزشدسخهـاوـ ِِپدسـرـوسزایتم.رنهدمرخفوچردنویوانقضعرگوییربفکاترهمدفشهیـ،وـنمدوهیعوجیجما«عیـخگـوزدیی ونهاآقمعنچِِمیو»ن‌یودشاـوللـاتوتدر جهت نتوان ملاک واحدی را در سنجش به کار برد باید اضافه
کرد که در مورد جوامع مســائلی نیز مطرح است که به لحاظ میشــود .در حقیقت بدون منابع اطلاعاتی قابل اعتماد
و دقیــق نمیتوانیم امیدوار باشــیم که بتوانیــم اقدامات
منطقی ب یمعنی م ینماید( ».چهار مقالــۀ دربارۀ آزادی ،آزایا اجتماعی مانند توقف تغییــرات آب و هوایی ،تصمیمات
در مقام حامل و حافظ حقیقی آزادی سیاســی یکی پنداشته برلین.)۲۴۸ :
م یشود .بر این سیاق ،احکام آزادی مثبت نه از جانب افراد که آزادی منفــی نزد برلین یعنــی آزادی عمل و انتخاب بدون Wآزادی منفی دموکراتیک یا کنترل یک بیماری همهگیر جهانی را درست
و کامل انجام دهیم.
از سوی متخصصان و مسوولانی صادر م یشوند که مدع یاند مداخلۀ عوامل بیرونی .این آزادی به چهار شرط بستگی دارد در نگاه برلین ،آزادی منفی اساس و پایۀ دموکراسی است:
خواست ههای «واقعی» ما را بهتر از خود ما م یدانند. که در بالا به آنها اشــاره شد در حقیقت رهایی از دخالت خود «آزادی منفی چیزی است که حدود آن را در هر مورد نم یتوان
