Page 6 - 23-04-1403-1741 Sazandegi
P. 6
تحلیل تحولات اقتصادیتوسعه سال هفتمشماره 1741 06
شنب ه 23تیر 1403
ادامه تیتر یک دیدگاه :تحلیل اقتصادی
زمین سوخته نرخارزوتن شهایجامعهایران
تثبی تگرایان ارز چه م یگویند و چه م یخواهند؟
همیشــگی را در پیش گرفت که در نیمقــرن اخیر همه دولتها با بیکاری بوده اســت .در دولت سیزدهم بســیاری از تصمیمهای روزنامه کیهان نوشت«:دولت چهاردهم در حالی سکان اداره پرویز خوشکلام
شدت و ضعف بیشتر دنبال کردهاند .الگویی که معتقد است« :من دیپلماسی ،سیاسی و اقتصادی به ســود گروههای ذینفع گرفته کشــور را به دست میگیرد که وضعیت کشور در مقایسه با شرایط
شــد .اقتصاد در تله تصمیمهای خل قالساعه گرفتار و تجارت آزاد اســفناکی که در مرداد ۱۴۰۰به دولت ســیزدهم تحویل داده شد، اقتصاددان
تبدیلبهکولهبریشدوکس بوکارهابیشترازهمیشهازنااطمینانی تغییرات مثبت بسیار زیادی داشــته است ».هر دولتی کارنام های
دولتم و حلال همه مشکلات .اقتصاد را در دست میگیرم و مردم رنج بردند و در نتیجه ،ســرمایه مالی و انســانی به طور همزمان از مثبت و منفی دارد و دولت ســیزدهم نیــز به طور قطع یادگارهای تدثبهیــهتگ۰ر۹ایا۱۳ن اوربزا یدقیکقًًانگچاهه بــا مدنظر قــرار دادن تحولات
را تامیــن میکنم ».این یعنی ورود دولــت در اقتصاد برای کنترل مثبتی به جا گذاشــت اما موضوع این است که اقتصاد را با اعداد خوشبینانه میکوشــم ،توضیح دهم
قیمت کالاها و خدمات یا همــان که اقتصاددانان اختلال قیمتی کشور خارج شد. و ارقام میتــوان اندازه گرفت و شــاخصها بهترین معرف برای میگوینــد و چه میخواهند؟ دولت بــا ارزهای رانتی نفت از
میخوانندش. در این دوره با منظوم های روب هرو بودیم که قدرت ســخت را در کارآمــدی یک دولت هســتند و کارنامه اقتصادی هــر دولتی را یکسو درآمد ریالی کســب میکند و از سوی دیگر قیمتها
در نتیجه دولت بــه خود اجازه داد بــرای تثبیت قیمت برخی اختیار داشت و در کنار آن بانکها و منابع مالی را به خدمت گرفته میتوان با بررســی عملکرد شاخصهای کلان و خروجی اقتصاد را خارج از دینامیسهای درونی اقتصاد پایین نگه م یدارد .اما
کالاها و حاملهای انرژی همچون پهلوانی وارد اقتصاد شــود و بود و فضای رســان های کشور را کنترل کرده و فضاسازی میکرد و (اعم از رشــد اقتصادی ،تورم ،بیکاری ،تــراز پرداختها و)... وقتی نرخ ارز به دلیل مشــکل دسترسی به ارزهای رانتی نفت
تریبونهای فرهنگی را هم هدایت میکرد .از ابتدا این منظومه که ارزیابیکرد.مجموع هایازآمارهاییکهتوسطهمیندولتمنتشر جهش میکند:
برای تعیین قیمت شامپو ،کره و موز سیاستگذاری کند. با اقتصاد و تجارت آزاد مخالف بود ،توان مالی و حمایت سیاســی شده از وضعیت وخیم اقتصاد ایران در ابعاد مختلف حکایت دارد؛ الف) دیگر امکان سرکوب قیمتها وجود ندارد و قیمتهای
امــا تصمیم دولت به تثبیت قیمت کالاهایی که انحصار عرضه بیشــتری پیدا کرد .در نقد سیاستهای اقتصادی دولت سیزدهم از نرخ تورم ســالانه ۳۶.۱درصدی و افت ۹درصدی صادرات تا
آن را داشت مانند بنزین ،گاز ،برق و سایر حاملهای انرژی ،سبب باید به این مســاله هم توجه کرد که این دولت ســقف پرواز بسیار بدهی سرسامآوری که دولت ســیزدهم برای دولت به جا گذاشته سرکو ب شده به سطوح بنیادی خود جهش میکند،
کوتاهی داشت .به هر حال دولت سیزدهم در حالی دولت را تحویل که به عقیده اقتصاددانان از تولید ناخالص داخلی ایران هم بیشــتر ب) مــردم برای حفظ ارزش پ ساندازهــای ریالی خود به ارز
افزایش مصرف از یکســو و کاهش درآمد تولیدکنندگان از سوی م یدهد که هر ایرانی بهطور متوســط فقیرتر شده است حتی بدون است .رســانههای اصولگرا بلافاصله پس از پیروزی سیدابراهیم پناه میبرند و این بر تقاضای ارز و در نتیجه رشد نرخ ارز دامن
دیگر شــد .تبعات این سیاست در بلندمدت در قالب عدم توانایی در نظر گرفتن رکود ناشی از تحریمهای اقتصادی .با توجه به اینکه رئیسی در انتخابات سال 1400از بدهی بسیار بزرگی سخن گفتند
دولت در تامین تقاضای این کالاها ظاهر شد که قطعی برق خانگی متوسط رشد اقتصادی دنیا در حد دو تا سه درصد بوده است ،این که از دولت حســن روحانی به جا مانده است اما آنچه این روزها میزند،
دوران کوتاه دوران خروج ایران از جرگه کشورهای با درآمد متوسط مطرح میشود ،بسیار بزرگتر از چیزی است که اقتصاددانان تصور ج) دولت در صورت حفظ نر خارز تعیی نشده در قوانین بودجه
و صنایع در تابستانها و قطعی گاز صنایع در زمستانها ،نمون های بالا و ورود آن به کشــورهای با درآمد متوسط-پایین بوده است. میکردند .برخی گزارشهای خوشبینانه نشان م یدهد که دولت با کســری بودجه مواجه میشــود (ب هخاطر کاهش حجم ارز
از این تبعات اســت .کنترل نرخ ارز و تلاش در ثابت نگه داشــتن نوع مســائلی که ایران در حال حاضر با آن روب هرو است ،مسابقه مســعود پزشکیان بیش از ۷۷۵هزار میلیارد تومان بدهی از دولت
آن بزرگترین خطایی بود که در کارنامه دولت مرحوم رئیسی ثبت با کشورهای در حال توسعه در عرصه رشد اقتصادی نیست بلکه سیدابراهیم رئیسی به ارث برده است .استناد ناظران به گزارش اخیر قابل فروش به بانک مرکزی نه تغییر در قیمت آن)،
تلاش برای حفظ برخی اســتانداردهای زندگی از قبیل آب ،برق، وزارت امور اقتصادی و دارایی است که میزان تعهدات ایجاد شده د) ارز چندیــن نرخ پیدا میکند و از ای نرو تقاضاهای جدیدی
شده است .ادعاهای اقتصادی دولت سیزدهم از ساخت مسکن گاز ،زیرساختهای فیزیکی ،بهداشت و درمان و تحصیلات برای ناشی از فروش اوراق مالی در دولت سیزدهم را برای سالهای آتی برای ارز جهت بهرهمندی از رانت ناشــی از چندنرخی شکل
تا کنترل تورم و اداره کشور بدون برجام ،همه و همه به بحرانهایی شهروندان است .مساله ما دیگر رشد اقتصادی 8درصد نیست، با ارزش اسمی ۷۷۵هزار و ۹۰۰میلیارد تومان معادل ۵.۵درصد میگیرد.
تبدیل شد که حالا پزشکیان باید آنها را حل کند. گریقز اطزعًًار تشدادوممنفدیشـوـمنصفیرآامسریتکا .با ایران و تحریمهای همهجانبه، تولید ناخالص داخلی به قیمتهای جاری سال ۱۴۰۲است .این برای حــل این مشــکلات دو راهکار وجــود دارد .یکی
نقش غیرقابل انکاری در تشــدید رکود اقتصادی سالهای اخیر در حالی اســت که دولت ســیزدهم برای کمک به کسری بودجه رفع موانع دسترســی به ارزهای رانتی نفت و دیگری سرکوب
در دولت سیزدهم متأسفانه معیشت و رفاه مردم بازیچ ه اهداف دارد اما دو نکته نباید از نظر دور بماند؛ یکی اینکه دولت سیزدهم در سه سال گذشته بســیاری از داراییها و اندوخت ههای کشور را تقاضای ارز و تأمین مالی بودجه با افزایش مالیاتها یا چاپ
سیاسی گروههای ذینفع قرار گرفت .آن موقعی که دولت رئیسی نظریه روشنی برای اداره اقتصاد نداشت و اغلب مدیران این دولت واگذار کرده و حتی از داراییهای بنیاد برکت و ســتاد اجرایی هم
مستقر شد ،مدعی بود بدون حل تحریم میتواند مسائل اقتصادی قدرت و توان کافی برای حل مشــکلات را نداشتند و دیگر اینکه بهره برده است .همچنین بیش از ۵۰درصد بدهی به بانکها در سه پول.
دولت سیزدهم نخواست یا نتوانست مذاکره با غرب را پیش ببرد و سال گذشته ایجاد شده که به این ارقام باید بدهی دولت به بانکها آنچه تثبیتگرایان ارز مطرح میکنند ،راهکار دوم اســت.
را حل کند .وقتی از ســال ۹۷به این سو ،دولت روحانی با تحریم به دوستان شرقی اتکا کرد که خود درگیر جنگ و بحران اقتصادی و شرکتهای دارای ز یان سنواتی که بالغ بر دهها هزار میلیارد تومان آنها میگو یند:
فزاینده مواجه شــد و ســال ۹۸هم با کرونا مواجه شد که دو سال بودند یا اصولا رابطه با ایران برایشــان محلی از اعراب نداشت .به
هم طول کشــید و موجــب از کار افتادن بســیاری از واحدهای همین دلیل انداختن تمامی تقصیرها به گردن تحر یمهای اقتصادی، است نیز افزوده شود. الف) تقاضــای ارز جهــت واردات کالاهایی کــه از نظر ما
غافل شدن از کاست یهای بزرگ و خطاهای عظیم سیاستگذاری دولت ســیزدهم برای تأمین کســری بودجه بــه جای کاهش غیرضروری است باید سرکوب شود،
اقتصادی شــد .از همان موقع گروههای رقیب شروع به تبلیغات هزینهها و تعدیل بودجه گروههای حامی خود به تشدید فشارهای ب) تقاضــای ارز جهت حفظ ارزش پ ساندازهای ریالی باید
علیه کارآمدی دولت کردند .دولت روحانی ضعف داشت اما آنچه اقتصادی است که در دولت سیزدهم به اوج خود رسید. مالیاتی متمایل شد و در حالی که هر لحظه در اقتصاد ایران صدها
بعد از ۹۷اتفاق افتاد ،ناشی از تحریمهایی بود که خود اصولگرایان میلیارد تومان رانت جابهجا میشــد و با هر تصمیم سیاستگذار، سرکوب شود،
Wمیراث دولت سیزدهم افراد و گروههای خاص ثروتهای افســان های به جیب م یزدند. ج) جهت تأمین کســری بودجه دولت باید مالیاتها یا چاپ
از سال ۹۰به این سو عامل آن بودند .دولت در فقدان درآمد نفتی، دولت به سازوکارهایی که برای جلب حمایت سیاسی ،رانت توزیع پول افزایش یابد.
ناچار به فروش اوراق شد .آن ۳۵۰همتی که طرفداران رئیسی علیه اگر بخواهیم منصف باشیم باید بگوییم که دولت ابراهیم رئیسی میکند ،دست نزد و ســراغ افراد و گروههایی که به پشتیبانی آنها آنهــا چرا راهــکار دوم را ترجیح م یدهنــد؟ و چرا درباره
روحانی تبلیغ میکنند ،ناشی از اوراق بود. شروع درخشانی نداشــت اما هرچه زمان گذشت ،کارشناسان و وابسته است ،نرفت اما از معلم و کارمند و استاد دانشگاه مالیات بهخزیـنـههشا میهایمنی ارازهراکهاـرـسکـاـر دخنومیلنزمومیـگـًًاویبنا بدر؟آینچدونخاواز یســتک هطهرا وف
بود که میتواند بدون رفع تحریمها مشـدـولکلات رئتیراسـحـلیکنچود،نقمادععدتًًای اقتصاددانان شــناخت ه شــدهای با دولت همکاری م یکردند .اگر بیشتریگرفتبهگون هایکهچنینفشارهاییبرایدریافتمالیات
نباید به ســمت اســتفاده از اوراق صحبت از تورم میشد ،گف توگو از استقلال بانک مرکزی و کنترل ترجیحات جامعه همخوانی ندارد و از طرفدیگر ،راهکار اول
نقدینگی بود نه گرانفروشــان ب یوجدانی کــه با گران کردن کالاها از مردم در چند دهه گذشته بیسابقه بود. نیز با رویکرد سیاسی خود آنها هماهنگی ندارد .در واقع برای
م یرفــت .اینکه رقم بدهی به ۸۳۰هزار میلیارد تومان رســیده به باعث تورم میشــدند .اگر صحبت از نرخ ارز میشد ،صحبت از تسداــونمگریوینکرارهدکسایرادسومیبمرطملرودمبنداخرنودد،اابماایاییانزراتعحممیدًًالیاهزسیـنـهههوًًاا بای
عقیده اقتصاددانان نشان م یدهد ،وعدههای اقتصادی و سیاست عرضه و تقاضا و قیمت واقعی آن در شرایط تورمی و یکسانسازی Wنقد رویکرد دولت سیزدهم
خارجی دولت رئیسی به نتیجه نرسیده است .این دولت نتوانست با نــرخ ارز بود ،نه دلالان زالوصفتی که با افزایش قیمت دلار باعث
گرایش به سمت شرق تحریمها را خنثی کند و دولت را بدهکارتر فشار بر مردم بیپناه میشدند .و وقتی صحبت از تجارت با جهان در کنار ارقامی که به آن اشــاره شد همچنین میشود عملکرد مردم در میان نمیگذارند.
میشــد ،صحبت از بسط روابط تجاری با دنیا بود و وارد شدن به دولت ســیزدهم را با بررسی کیفیت سیاستگذاری اقتصادی (اعم ب ه عبارت دیگر آنــان میگویند خودروی بیکیفیت ،لوازم
کرد. از سیاست مالی ،سیاست پولی ،سیاست تجاری و سیاست ارزی) خانگی نامناســب و آزاردهنده و انواع دیگری از کالاهای با
دولت پزشکیان در شرایط بسیار بسیار دشواریتری از زمان عرصه بازارهای جهانی. ارزیابی کرد که خروجی آن تشــدید تورم ،تداوم خروج ســرمایه،
استقرار رئیسی قرار دارد .پزشکیان ریسک بزرگی کرد و بعید دولت ســیدابراهیم رئیســی در زمینه اداره کشور همان الگوی تضعیف پایههای رشد ،تشدید فقر ،افزایش میزان فساد و افزایش دوام و ک مدوام و لباس و دارو و دهها قلم کالای دیگر با کیفیت
نامناســب را تحمل کنید با انواع آلودگیهای زیس تمحیطی
است که با وجود انتخابات آمریکا ،بتوان مذاکرات را آغاز کرد. کنار بیایید ،کاهش پ یدرپی ارزش پ ساندازهای خود را نظاره
از طرف دیگر کلیه ذخایری که دولتها برای رفع چالشهای کنید ،فشارهای مالیاتی همچنین تورم ناشی از کسری بودجه
شــدید اقتصادی داشتند در سه سال اخیر مصرف شد .دولت را به جان بخریــد ،تبعات مخرب توســعه اقتصاد زیرزمینی
بهخصوص قاچــاق و افزایش هزینههای دولت از این بابت را
فقط با حجم زیادی از بدهی مواجه اســت .دولت پزشــکیان پذیرا باشید تا رویکرد سیاســی مطلوب ما ادامه یابد .به زبان
باید پاسخگو اصنافی باشد که به علت عملکرد دولت رئیسی
معترض هستند .نخســتین اولویت اقتصادی پزشکیان ،رفع ســاده به زندگی معیشــتی اکتفا کنید و قانع باشــید تا برتری
رویکرد سیاسی مطلوب ما نشان داده شود.
تحریم و تلاش برای گف توگو با غرب اســت .الان کشور در چرا ســخن آنها اینقــدر طرفدار دارد؟ چــون آنان نه تنها
وضعیتی نیست که بدون رفع تحر یم بتواند هدفهای اقتصادی
میانمدت خود را پیش ببرد. بــه مخاطب خود چیز زیــادی از تبعات اجــرای راهکار دوم
نمیگویند بلکه ا ی بســا برخ ی از خود آنان نیز تصور روشنی
از آن ندارند .لذا بسیاری تصور میکنند با اجرای راهکار دوم،
بالهِِخف اصوول)صرفایعن مکهیمشروددم اویروانضبعریاتی مشکل جهش قیمتها(بند
به حالت عادی بازمیگردد.
نیم قرن کم و بیش با وفــور درآمدهای نفتی زندگی کردهاند و
اتقاق بیفتد، نتداصرنورد.یدارزسوــضعتیتمثیلکـمـدهیندهرفآان بضنل هداهاییک اهلمعف تماوًاًلج
رویکردهای
کمونیســتی تصویر میکنند اما وقتی محقق شــد ،جامعه با
جهمنی عجیب مواجه میشــود و در بــه در دنبال راهی برای
نجات از آن میشود.
نکته مهم آنجاست که اگر روابط بی نالمللی کشور وضعیت
متعارف داشته و از مناسبات اجتماعی و اقتصادی در فضای
داخل نیز تن شزدایی شود و به تبع آن ،نااطمینانیها در فضای
کس بوکارازوضعیتمتعارفیبرخوردارگردد؛درنبودارزهای
نفتی حتی میتوان اقتصاد رو به تحولی داشــت اما مسأله آن
اســت که لیدرهای فکری تثبیتگرایــان ارز ،راهکار دوم را با
این هدف دنبال میکنند که ضرورتی برای تن شزدایی از روابط
بی نالمللی و مناســبات اقتصادی و اجتماعی داخلی نباشد.
بدون شــک مانع اصلی بهبود شــرایط اقتصادی و اجتماعی
ایــران در نیم قرن اخیر ،تن ش مســتمر در انواع روابط داخلی
و خارجی آن اســت و اگر میخواهیم اقتصاد را از شو کهای
مخرب و جامعه را از بلاتکلیفی خارج کنیم باید تن شزدایی را
هم در داخل و هم در بیرون در دستور کار قرار دهیم.
