Page 4 - 02-05-1403-1746 Sazandegi
P. 4
تاز‌ههای ادبیات و هنرکتاب سال هفتم‌شماره 1746 04
س هشنب ه 2مرداد 1403
جدال اسکندر و داریوش دریچه :تحلیل عادات
دسترسی به فرصت برابر
چرا رعایت عدالت اجتماعی ضروری است؟
موری دام در رویارویی فالانژ مقدونی با جنگجوی پارسی حسن محرابی
به شرح جن گهای اسکندر مقدونی با داریوش سوم م یپردازد
پژوهش‌گر
جوان و ناکامی داد که نتوانست از کشورگشاییها و قدرتی که شاهنشاهی هخامنشی ( ۵۵۰تا ۳۳۰ق.م) نیرومندترین و برخــی از مفاهیــم اجتماعی و فرهنگــی در جهان رواج
با خون دل به دست آورده بود ،کامی بگیرد. پهناورترین امپراتوری جهان باســتان بوده است .حکومتی که داشت که اکنون کمتر مورد توجه قرار دارد .یکی از این موارد،
بیش از دو قرن دوام آورد و سرانجام به دست سپاهیان مقدونی موضوع «عدالت اجتماعی» است.
انتشارماوررتویقبیدقااانومر/جونتسیر/گج۲م۱یج۱ۀفواعصللفاییحانپه/اصژغ۰ررم۸قس۱سلدهحزیاورنشوترویمان هیچکــس باور نمیکرد مقدونیان که از ســرزمین بســیار به فرماندهی اسکندر از هم فرو پاشید .کتاب «رو یارو یی فالانژ عدالت اجتماعی به نظری های سیاســی و فلســفی اشاره
کلیتوس ،پادشاه مقدونی را نجات داد و دست اسپیتراتس را از کوچکی سر برآورده بودند ،شاهنشاهی هخامنشی را سرنگون مقدونی با جنگجوی پارســی» نوشــتۀ موری دام که بهتازگی دارد کــه بر مفهــوم انصاف در روابــط بین افــراد جامعه و
کرده باشند .شاهنشاهی هخامنشی در نظر آنها بسیار نیرومند توسطانتشاراتققنوسوباترجمۀعل یاصغرسلحشورمنتشر دسترســی برابر به ثروت ،فرصتها و امتیازات اجتماعی در
شانه قطع کرد». و پرهیبت جلوه میکرد اما سپاه مقدونی نیز مجرب و کارآزموده شــده دربارۀ جنگهای اســکندر مقدونی با داریوش سوم، جامعه تمرکز دارد .باید اشــاره کرد ،به شکل امروزی ،مفهوم
موری دام میگوید از زمان شکســت پارســیان در حمله به بود و فیلیپ دوم ،پدر اســکندر آن را ســازماندهی کرده و در م۹واپو۱ر۰س۲یختمنوپسساتدقطشالانهتاهسشاــخراتامرانتل ُُیاشایسْْپییِِاراسیصاملتنتتًً.اننشیسروزخلشنهداده بصیولاد.یسامیوتنرککهیتباداهمب،عنیسوااکلن عدالت اجتماعی برای اولین بار در قرن نوزدهم ظهورکرد زیرا
یونان در جنگهای ایران و یونان حد فاصل ســا لهای ۴۹۰تا جنگهای متعددی به ویژه در برابر یونانیان پیروز شــده بود و مورخ نظامی باســتان شــروع به مطالعه سنت ادبیات نظامی تفاوتهای گســترد‌های در ثــروت و جایگاه اجتماعی وجود
۴۷۹ق .م ایران همواره در سیاست یونان حضور داشت و نقش اسکندر با اتکا به این ارتش به ویژه پیادهنظام قدرتمندش یعنی آموزشی یونان و روم کرد اما تحقیقاتش زمانها و فرهنگهای داشت که از طریق ساختار اجتماعی آن دوران تداوم مییافت.
اساسی در شکســت آتن یها در جنگ پلوپونزی در سال ۴۰۴ فالانکس توانست سرزمینهای غربی شاهنشاهی هخامنشی دیگر را نیز در بر میگیرد .او همچنین در زمینۀ تاریخ نظامی ،نه قرنبرهاجسادهمس،امسرندامد تعااریدخی(یتبقراریبًیًا۹ح۹ددوردص۵دهزجامرعیساتل)ودتراآاوساتاخنرۀ
ق.م جنگهای بعدی و بهطور کلی سیاستهای یونان در دورۀ را یکی پس از دیگری تصرف کند و دســت آخر نیز با هماورد تنها در دنیای باستان بلکه در جنگ وایکینگها ،جنگهای قحطی ،یعنی فقط کمی بالاتر از ســطح معیشتی بدون هیچ
«صلح پادشــاه» پس از ســال ۳۸۷ق.م داشت« .رویارویی پارس یاش داریوش سوم روب هرو شد و به گفتۀ منابع کلاسیک صلیبی و جنگهای قرون وسطی فعالیت داشته و بیش از ۵۰ حقوق و عدالتی زندگی کرد هاند .در دنیای باستان از آغاز تمدن
فالانژ مقدونی با جنگجوی پارسی» دربارۀ سه جنگ معروف دشراهسنــشاههجنی پِ ِهگناگوررانیهکخوامنس،ش ایی رساـبـهوچنس وگگآووگرمد.ل پیروز شــد و بثرروجتهاکنساحنکیوممیتشمدیککهردقنبًدا ًل. 18و 19میلادی اشراف تا قرن
گرانیکوس ،ایســوس و گوگمل اســت که اسکندر مقدونی در موری دام در شرح نبرد گرانیکوس آورده است« :سوارهنظام مقاله برای مجلات معتبر نوشته است. اقتصادی باعث افزایش رشــد
آنها موفق شد ،نیروهای داریوش سوم را شکست دهد .موری اسکندر به دنبال گذر از رودخانه بود اما سوارهنظام پارسی تلاش ثروتمند یا قدرتمند بودند .امتیــاز وراثت بر جامعه حکومت
دام در کتابش با جزئیات دربارۀ واحدها و ســاختار ارتشها، کرد تا مقدونیان را به عقب براند و در آب نگه دارد .طلای هداران میکرد و تودهها چیزی بیشتر از بردهها ،رعیتها ،دهقانان یا
آرایشهای جنگی ،سربازان و تجهیزات آنها ،راهبردها و تدابیر مقدونی در درگیری اولیه به نتیجه دلخواه نرســیدند و هنگامی Wکامیابی و ناکامی اسکندر خانهنشــینان نبودند .آنها تا زمان مرگ یا از کارافتادگی کار
جنگی ،پیادهنظام و سوارهنظام که اسکندر به پیشروی ادامه داد ،جا ماندند .بنابراین اسکندر بیگمان در میان شــخصیتهای تأثیرگذار تاریخ ،اسکندر
مقدونــی و پارســی و کارایــی جناح راست مقدونی را (با بقایای نیروهای حملهکننده پیشتاز) مقدونی در کنار افرادی مانند کوروش بزرگ ،ژولیوس ســزار، م یکردند وامید به زندگیشــان ۳۰تا ۳۵ســال بود .صاحبان
آنها ســخن م یرانــد و منابع فرماندهی کرد و به فرماندهان پارسی یورش برد .مردان جنگی قدرت و ثروت بــه دنبال حفظ موقعیت خــود بودند و افراد
نوشتاری و تاریخی و نیز شواهد اسکندر سرانجام با بهکارگیری نیزههای ساخته شده از چوب چنگیزخان ،ناپلئــون بناپارت ایکادرهگکرهوانزیساردنسهتاانح بقوودنقددا.رنجدهیانکقمرفنههوامبنه اسیبتنًًاشجکدیلدباوسد وتایکنه
باستانشــناختی مرتبط با آنها زغا لاخته در برابر زوبی نهای کوتاه توانستند بهترین نتیجه را از و دیگرانــی از این دســت قرار
را بررسی و واکاوی کرده است این رویارویی و درگیری بگیرند و پارسیان را از کرانۀ رودخانه به میگیرد .اســکندر سال ۳۵۶
برای نمونه دربــارۀ واحدهای عقب راندند .آر یان داستانهایی را از نبردهای تن به تن اسکندر ق.م در مقدونیــه بــه دنیا آمد. بیش از ۳۵۰ســال قدمت ندارد .به همین جهت دانشمندان
پیــادۀ زبــده و برگزیده ســپاه بازگو میکند .اینکه نیزه او شکست اما با همان نیزه شکسته علوم اجتماعی ،عدالت اجتماعی را به منظور تعیین باز بودن
جاویدان هخامنشی و فالانکس جنگید .اســکندر نیزه یکی از همراهانش را گرفت و مهرداد، مقدونیه در شمال یونان باستان یا ســیال بودن نسبی یک ساختار اجتماعی مطالعه م یکنند.
مقدونی ،ســاز و برگ جنگی و داماد داریوش را با ضرب های به صورتش از پا درآورد .پس از آن قرار داشــت .پدرش ،پادشــاه
فداکاری و وفاداری آنها به شاه یک فرماندهی پارسی به نام روئزاسیس روی اسکندر پرید و با فیلیــپ دوم ،هفت زن داشــت آنها علاقهمند به تحقیق در خصوص مشــکلاتی هستند که
و نظامهای پادشــاهی پارسی و شمشیرش به کلاهخود او ضربتی وارد کرد .این ضربه بخشی افراد یا گروههای مختلف در دستیابی به کالاها و خدماتی که
مقدونی آ گاهیهای ارزند‌های را از تاج کلاهخود او را شــکافت امــا کلاهخودش این ضربه را اما المپیاس همسر مورد علاقه در فرهنگ ارزش دارند و ممکن است از طریق مشارکتهای
در اختیار خواننده قرار م یدهد. مهار کرد .اسکندر ،روئزاسیس را به زمین انداخت و نیز‌هاش را فیلیپ بود .او اسکندر را به دنیا
بــا این حال باید به تذکر مترجم در ســینه او فرو کرد .در حین این کار یکی دیگر از فرماندهان آورد .روزی ،اســکندر پادشاه نابرابر به دســت میآیند را تجربه میکننــد .در جوامع دور از
کتاب هم اشاره کرد چراکه این پارسی به نام اسپیتریداتس با شمشیر به اسکندر حمله کرد اما عدالت اجتماعی ،سیستم قشربندی برای تحرک فردی بسته
کتــاب هم اتکا به منابع کلاســیک دارد .این منابع دربارۀ آمار بعدی خواهد شــد .اســکندر اســت زیرا اعتبار(یا موقعیت) دربدو تولد تعیین م یشــود.
کشتهشدگان و زخمیهای پارسیان بزرگنمایی کرد هاند و موری حتی در کودکی هم مشهور بود.
دام به عنوان نویسنده کتاب به آن اذعان کرده است .شوربختانه داستانهای شگف تانگیزی در میزان تحصیلات ،وضعیت شغلی ،درآمد و کل سبک زندگی
هیچ منبع نوشــتاری دســت اول پارســی دربارۀ جنگهای فرد قابل تغییر نیســت اما در یک جامعه با تحرک اجتماعی
داریوش ســوم با مقدونیان وجود ندارد و به ناچار باید به منابع مــورد تولدش وجــود دارد .او و ســیال ،اگرچه افراد با مزیتهای متفاوتی شــروع م یکنند
تاریخی یونانی و رومی اتکا کرد« .رویارویی فالانژ مقدونی با طبق روایتی از تبــار قهرمانان
جنگجوی پارسی» ۵فصل اصلی دارد که به ترتیب عبار تاند مشهور یونان ،آشیل و هراکلس ولــی فرص تهایی برای تغییر موقعیت اولیــۀ خود برای آنها
از« :نیروهــای متخاصم و درگیر نبــرد»« ،گرانیکوس (۳۳۴ واقعًًا بوده اســت .مردم حتــی میگفتند، فراهم است .شانس زندگی پسر یک دریافتکننده خدمات و
ق.م)»« ،ایســوس ( ۳۳۳ق.م)»« ،گوگمــل ( ۳۳۱ق.م)» پدر زئــوس خدای کمکهای رفاهی که در محلههای فقیرنشین به دنیا میآید به
و «واکاوی» .فصل اول کتاب دربرگیرنده این عناوین اســت: اوست ،نه پادشاه فیلیپ؛ زئوس مهمترین خدایان بود.
«ترکیب ارتش»« ،تدابیر و راهبردهای جنگی»« ،سربازگیری اسکندر از این لحاظ که با شاهنشاهی نیرومند هخامنشی طور قابل توجهی با پسر یک ثروتمند متولد شده در بالای شهر
و انگیــزه»« ،ســازماندهی و فرماندهــی» و «تجهیــزات و متفاوت است .اگرچه زمین بازی در برابر کودک متولد شده در
آمــوزش» و فصل پایانــی هم دربرگیرنــدۀ دو بخش «کارایی پیــکار کرده بــرای ما ایرانیــان در کانون توجه قــرار دارد .او خانوادۀ فقیر هم قرار داده شــده است اما فقط در یک جامعۀ
کشورگشــاییهای بســیاری انجام داد و مصــر ،یونان و تمام
مقدونی» و «کارایی پارسی» است. مناطقی که زمانی زیر سلطۀ هخامنشیان قرار داشتند را تصرف موفقیت محور ،اولی هم میتواند به همان اندازه یا بیشــتر از
دومی بهدستآورد .بنابراین 5اصل بنیادین عدالتاجتماعی
کرد .اما کشورگشاییهای او دیری نپایید و با مرگ زودهنگام شامل دسترســی به منابع ،برابری ،مشارکت ،تنوع و حقوق
بااوعدرث۱۰شژدوئکِِهنه۳م۲ۀ۳قلقم.رمودهراحیاالمپیراکتهورفقی پطهن۲ا۳ورساـوـاکله بداا تشـداـبیتر
بشــر مطرح شده است .عدالت اجتماعی ابتدا بر موضوعاتی
مانند توزیع ســرمایه ،دارایی و ثروت به دلیل ســطوح شدید
جنگی خود و دلاوریهای نظامیانش ،به و یژه پیادگان قدرتمند نابرابری و پریشــانی اقتصادی متمرکز بود اما امروزه عدالت
او تکه تکه شود و هر یک از آنها به سرداران او رسید که گویا
منتظر مرگ او بودند تا به جان یکدیگر بیفتند .قتل اسکندر به اجتماعی به سمت تأکید بیشتر بر حقوق بشر و بهبود زندگی
گروههای محروم و به حاشــیه رانده شده که در طول تاریخ با
دست فرماندهانش یکی از فرضیات مرتبط با مرگ زودهنگام تبعیض در جامعه مواجه بود‌هاند ،تغییر کرده اســت .بسیاری
او عنوان شــده است .به هر روی باید به اسکندر لقب فرماندۀ
از این گروهها بر اساس عواملی مانند جنسیت ،سن ،ثروت،
قومیــت ،میراث ،موقعیــت اجتماعی ،مذهــب و ...مورد
؟ تبعیض قرار گرفت هاند .عدالت اجتماعی اغلب به تلاشهایی
برای توزیع مجدد ثروت به برخی از گروههای محروم از طریق
فراهم کردن درآمد ،شغل و حمایت آموزشی و فرصتها منجر
میشــود؛ البته اجرای واقعی سیاستهای عدالت اجتماعی
اغلــب برعهدۀ مدیــران دولتی یا ســازمانهای غیرانتفاعی
است .چنین سازمانهایی مسئول شکل دادن به سیاستهای
عمومی برای رسیدگی به عدالت اجتماعی هستند و در نتیجه
عوامل متعددی بر میزان نقش عدالت اجتماعی در برنامههای
طراحی شده توسط دولت و مدیران وقت؛ تأثیر میگذارد .به
همین جهت در دنیای مدرن ،طرحهای عدالت اجتماعی به
شیوههای مختلف و در قالب برنامههای دولتی از طریق توزیع
مجدد ثــروت و درآمد ،یارانههای دولتــی ،وضعیت قانونی
تثبیت شــده در حوزۀ اشــتغال و حتی قانونی کردن مبارزه با
تبعیض از طریــق جریمهها و مالیاتها دنبال میشــود .بر
وهامقیعًًانانمبکناارنساپذتیرکاهسضتر.ورت رعایت عدالت اجتماعی امروزه
