Page 4 - 08-05-1403-1750 Sazandegi
P. 4

‫تاز‌ههای ادبیات و هنرکافه‬                                                                                                                                                                            ‫سال هفتم‌شماره ‪1750‬‬                   ‫‪04‬‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫دوشنبه‌ ‪ 8‬مرداد ‪1403‬‬

                                                                                                                                    ‫نقاش اسطورهای‬                                                                                                                                                                                        ‫دریچه‪ :‬تحلیل عادات‬

                                                                                                                                                                                                         ‫نشست شب کما ‌لالملک برگزار شد‬                                                                                                     ‫جبر یا تعامﻞ؟‬

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫پی ‌شفر ‌ضهایجبرفرهنگی‬

‫درکمالب ‌یانصافیموردتمسخرقرارگرفت‪.‬نقاشیآکادمیکبخش‬                                                             ‫افتاد‪ .‬او تبدیل به هنرمند اســطور‌های شــد و بعد در دوران ما یعنی‬                                                                              ‫پریسا احدیان‬                                                                                                      ‫حسن محرابی‬
‫عمد‌های از نقاشی است‪ .‬نمیشود او را پایین کشید‪ .‬کما ‌لالملک سر‬
‫جایش است‪ .‬حالا دورۀ بازشناسی کما ‌لالملک در جایگاه خودش‬                                                                                                                                                                                                                       ‫خبرنگار فرهنگی‬                                                                                         ‫پژوهش‌گر‬
‫است‪ .‬باید هنرمند را در راستای آرزو و آرمانش نگاه کرد و دید او چه‬
‫تغییریدردورانخودایجادکردهاست‪.‬تغییریکهکما ‌لالملکایجاد‬                                                         ‫گســترش مدرنیســم این تاج را از سر او برداشــتند‪ .‬ولی حالا گمان‬                                            ‫عصر پنجشــنبه‪ ۴‬مرداد‪ ،‬هفتصدوپنجا‌هوهشــتیمن شب از شبهای‬
‫کرد‪ ،‬تغییر مهمی اســت‪ .‬هنر آرزویی اســت که اجرا میشود؛ امری‬                                                   ‫میکنم تاریخ دارد‪ ،‬حکم اساســ ‌یاش را م ‌یدهد و دوباره جایگاه او را‬                                         ‫مجلۀ بخارا با عنوان «شــب کما ‌لالملک» با همــکار ‌ی گالری فریا‬                                                 ‫نظریۀ جبر فرهنگی یک نظریــه در حوزۀ برنام ‌هریزی‬
‫خصوصی که عمومی میشــود‪ .‬ببینیم او در این حوزه چه کرد و کجا‬                                                    ‫یادآوری و به او باز پس م ‌یدهد‪ .‬نکت ‌های که اغلب فراموش م ‌یشــود‬                                          ‫در این گالری برگزار شد‪ .‬این شــب به مناسبت انتشار کتاب «یادنامۀ‬                                                 ‫فرهنگی است و به سبب کارکرد گسترد‌هاش تأثیر اجتماعی‬
                                                                                                              ‫ایناستکهکما ‌لالملکازجوانیتازمانکشتهشدنناصرالدینشاه‬                                                        ‫کما ‌لالملک» که به کوشــش علی دهباشــی و بهنام دارابشباهنگ‬                                                      ‫بسیاارصزویًااًلدعیقادیاردد‪.،‬معانــی‪ ،‬باورها و ارزشهایی که افراد به‬
                ‫ایستاد‪ .‬من جز احترام برای او جایی ندارم‪».‬‬                                                     ‫در ســال ‪ ۱۳۱۳‬ه‪.‬ق به رشد خود ادامه م ‌یدهد و البته او تنها نیست‪.‬‬                                           ‫منتشر شــده‪ ،‬برگزار شــد و آیدین آغداشــلو‪ ،‬جواد طوسی‪،‬کیانوش‬
                                                                                                              ‫پشــت سرش صنی ‌عالملک و همراهش نقاشــان دیگری هم هستند‪.‬‬                                                    ‫معتقدی و علی دهباشــی در آن به ســخنرانی پرداختند‪ .‬در این جلسه‬                                                  ‫عنوان اعضای جامعه یاد میگیرند‪ ،‬ماهیت انسان را تعیین‬
                                                                                                              ‫رشــد اصلی کما ‌لالملک در اوایل دهۀ شروع آغازین قرن چهاردهم‬                                                ‫همچنینازتمبربرجستۀکما ‌لالملکباحضوررحیمپرنیا رونماییشد‪.‬‬                                                         ‫میکند‪ .‬مردم همان چیزی هستند که یاد میگیرند‪ .‬در این‬
                                                                                                              ‫هجری قمری است؛ البته یادمان باشد در اواخر دورۀ ناصرالدین شاه‬                                                                                                                                                               ‫خصوصدیدگاه خوشبینانۀ فرهنگیهیچمحدودیتی برای‬
                             ‫ ‪ W‬سرک کشیدن در تاریخ‬                                                            ‫او تبدیل به نقاش مهم دوران خود میشود‪ .‬نقاش فو ‌قالعاد‌های است‬                                                                                  ‫ ‪W‬یادگار سی ساله‬                                                            ‫تواناییهای انسان برای انجام هر کاری که میخواهد‪ ،‬قائل‬
                                                                                                              ‫و حقش این بود که مقام اسطور‌های پیدا کند‪ .‬این ادامه دارد تا د ‌لزده‬                                                                                                                                                        ‫نیســت‪ .‬برخی از مردمشناســان معتقدند هیچ انحصاری‬
‫پــس از نمایــش ســکان ‌سهایی از فیلم‬                                                                         ‫بازعددس‌یتاگاشهشضــدرهونِِعر مشظدهفروالنقدیانششباههتقرایجامر بیهشاوردو‪.‬پاامما ن‌یقراودشوبآهتنرجاو بردشتدر‬  ‫در ابتــدای این مجلس علی دهباشــی ضمن‬                                                                           ‫ادویس«درگاتاههکویهجژبه«رر»افهرجمهاهنا»نگدییربی«راراهیکادنرجاسسمـــعـاهنتتبقـ»رـتیبوقًًادرینهبًًاروگهجزمبویاد نش«دهرااره«درماااهم»اماددر»ر‬
‫سینمایی «کما ‌لالملک» ساختۀ زندهیاد علی‬                                                                       ‫چه معنایــی دارد؟ نقاش بهتر یعنی کاری را که میخواهد با لیاقت و‬                                             ‫خوشآمدگویی به میهمانان دربارۀ فراز و نشیب‬
‫حاتمی‪ ،‬جواد طوســی در نقد فیلمهای تاریخی‬                                                                      ‫شایســتگی انجام م ‌یدهد‪ .‬کما ‌لالمک در اروپــا معایب کار خود را‬                                            ‫تألیــف یادنامــۀ کما ‌لالملک گفــت‪« :‬یادنامۀ‬                                                                   ‫هیچ جامعه دیگری مطابقت ندارد‪.‬‬
‫علی حاتمی گفت‪« :‬اگر ما نهضت موج نو را در‬                                                                      ‫برطــرف میکند و از همینجاســت که ما میفهمیــم دارد به جایی‬                                                 ‫کما ‌لالملک که چاپ سوم و ویرایش جدیدش‬                                                                           ‫حال آنکه نگرش صحیح برای یک انسان آ گاه؛ فقط‬
‫اواخردهۀ‪ 40‬ونیمۀاولدهۀ‪ 50‬سینمایایرانلااقلدرحدیکرفرم‬                                                           ‫م ‌یرســد که اهمیتش فو ‌قالعاده افزون بر اهمیت نقا ‌شباشی دوران‬                                            ‫منتشر شده‪ ،‬مجموعه مقالاتی اســت که س ‌یوچند سال پیش بهنام‬                                                       ‫میتواند مدارا باشــد اما نســخۀ خوشبینانه این است که‬
‫بپذیریم‪ ،‬فکر میکنم در مقایســه با باقی فیلمسازانی که شکلگیری‬                                                  ‫است‪ .‬دوران اسطوره بودنش از همین جا شروع م ‌یشود و هزار قصه‬                                                 ‫دارابشباهنگ گوش ‌های از آتلیه نقاش ‌یاش را به من داد تا در آ ‌نجا کار‬                                           ‫طبیعت انســان انعطافپذیری بینهایــت دارد‪ ،‬به همین‬
‫موج نو را رقم زدند‪ ،‬علی حاتمی یک نمونۀ استثنایی است در جهت‬                                                    ‫در موردش وجود دارد و این اسطوره بودن حول این داستا ‌نها ساخته‬                                              ‫تدوین و تهیه مقالات را شروع کنم و از همان روز اول خدمت استاد‬                                                    ‫جهــت میتواند راههای مختلفی را در زندگی انتخاب کند‬
‫پرتر‌هنگاری‪ .‬تفاوت زیادی که زند‌هیاد علی حاتمی دارد این است که‬                                                ‫میشــود‪ .‬البته در این اســطوره بودن چیزهای دیگری هم بوده مثل‬                                               ‫آغداشلودرکارگاهدانشآموزیشاندرکوچۀاسکوم ‌یرسیدمومنرا‬                                                             ‫اما نســخۀ بدبینانه یا همان نظریۀ جبــر فرهنگی معتقد‬
‫این پرتر‌هنگاری را در حوزۀ تاریخ موضوعیت م ‌یبخشد و یک نگاه و‬                                                 ‫اهیسبتطویرهکههادرشلایفدظوناققاعیشبناباشـشـــید‪،‬خلمثاًا ًلصهممن ‌یدشرودجا‪.‬یبیسبیاررخیورادز‬  ‫وقارش و‬         ‫تشــویق میکردند‪ .‬مهمترین مقاله در کتاب‪ ،‬مقال ‌های است که استاد‬                                                  ‫است مردم همان چیزی هســتند که شرطی شد‌هاند‪ .‬این‬
‫خوانش متفاوت از حوزۀ تاریخ را در معرض دید بیننده قرار م ‌یدهد‪.‬‬                                                                                                                                           ‫قصهها و‬         ‫آغداشــلو در نقد کما ‌لالملک نوشــت ‌هاند‪ .‬صدها صفحه در ستایش‬                                                   ‫چیزی اســت که انســانها کنترلی بر آن ندارند‪ .‬انسانها‬
‫حاتمی در فیلم کما ‌لالملک ســاحت هنرمنــدی را در موقعیتهای‬                                                    ‫نکردم که او با رضاشاه درگیری داشته باشد ولی از دور‌های از دستگاه‬                                           ‫کما ‌لالملک نوشته شده که به حق هم هست اما برای اولین بار بود که‬                                                 ‫موجوداتی منفعل هســتند و هر کاری که فرهنگشان به‬
‫بصــری قرار م ‌یدهــد‪ .‬قســمتهایی در فیلــم از زاویــه‌دید خود‬                                                ‫به معنای کلی جدا م ‌یشود و شاید با د ‌لزدگی نه با نفرت‪ .‬اختلافش‬                                                                                                                                                            ‫آارانسدـهـرا قملتی‪.‬م اگرلوبویتیهدیباناقیرجدااارممشمـ ‌ـی‌یاددرهههندکدکر‪.‬دهایککاهنماًدای ًلصدـگـخااوهًر‪،‬ا ًلجتعاألزکلیکنردتفبتررا نلر ااقننسسشااننو‬
‫کما ‌لالملک است و قاببندیها از مقولۀ نقاشی وام میگیرد‪ .‬انگار‬                                                  ‫با وزرا و مدیران کل است‪ .‬مسأله مشروط ‌هخواه بودن او هم به ای ‌نگونه‬                                                     ‫کما ‌لالملک و آثارش مورد نقد قرار م ‌یگرفت‪».‬‬
‫کادرها‪ ،‬تابلویی را نشــان م ‌یدهد که بیننده با گذر شــتابان تاریخی‬                                            ‫نیســت‪ .‬خب او به عنوان یک آدم روشــنفکر و عدال ‌تخواه طبیعی‬
‫روب ‌هرو است و این راوی تاریخی همواره بدون اینکه بخواهد خود را‬                                                ‫است با دســتگاه محمدعلی شــاه قاجار‪ ،‬تعارض داشته باشد ولی‬                                                                                        ‫ ‪W‬سند یک تابلو‬                                                            ‫کارکرد اجتماعی فرهنگ ب ‌هویژه در دوران مدرن و متأخر‬

       ‫به قاب تحمیل کند‪ ،‬دارد بر پیکرۀ تاریخ سرک میکشد‪».‬‬                                                                                                                                                                 ‫ســپس یاســمین مشــاری از نوادگان (ندیده)‬
                                                                                                                                                                                                                         ‫کما ‌لالملک چنین گفت‪« :‬من خودم نقاشــی‬
                                             ‫ ‪ W‬فرزند زمانه‬                                                   ‫تعارض خود را چگونه نشــان م ‌یدهد؟ نقاشی م ‌یکشد‪ .‬او مه ‌مترین‬                                             ‫میخوانم‪ .‬در میــان عکسهای این کتاب یک‬                                                                           ‫اهمیت بســزایی یافته است‪ .‬فرانتس بواس‪ ،‬انسا ‌نشناس‬
‫در پایان کیانوش معتقدی در مورد اشــتباهات‬                                                                     ‫مدرسۀ هنرهای تجســمی دوران خود را تأسیس م ‌یکند و حیثیت و‬                                                  ‫عکس برای من جالب بــود‪ .‬مادربزرگ مادرم‬                                                                          ‫آلمانی‪ -‬آمریکایی‪ ،‬اولین کسی بود که فرهنگ را به عنوان‬
‫تاریخــی در متون تاریخ هنر چنیــن بیان کرد‪:‬‬                                                                   ‫رسمیت به هنر نقاشی م ‌یدهد‪ .‬این اسطوره بودن ب ‌هوسیله کسانی که‬                                             ‫همیشه میگفت‪ ،‬کما ‌لالملک تابلویی کشیده بود ولی خب این تابلو‬                                                     ‫مفهوم اصلی برای شناســایی رفتار انسان به جای عوامل‬
‫«اولیــن نکته اینکــه اطلاعات و اشــتباهات‬                                                                    ‫عاشقش هستند‪ ،‬دامن زده میشود‪ .‬دکتر قاسم غنی مهمتر ینش است‬                                                   ‫هیچ جا نیست حتی در موزهها و تصاویر کتابها‪ .‬برای همین وقتی‬                                                       ‫بیولوژیکی معرفی کرد‪ .‬به نظر او‪ ،‬برای اینکه انســان به‬
‫تاریخی زیادی دربارۀ شخصیت کما ‌لالملک‬                                                                         ‫هســتند‪ .‬در دورۀ بعد‬  ‫اوسبــسـطـیوارر‌هزیداایزیراجزاالـوـشیــکرهوهعممراهیوشـهـموـدـ‪.‬دممثًاا ًول‬            ‫صحبتش میشد همه فکر میکردند شاید اشتباه است و تابلو متعلق به‬                                                     ‫یک گروه اجتماعی تعلق داشــته باشد باید به هنجارهای‬
‫وجــود دارد‪ .‬در این کتاب بازبینیهایی انجــام و برخی از این موارد‬                                              ‫اینکه کما ‌لالملک در‬                                                                                       ‫کســی دیگری باشــد اما در این کتاب‪ ،‬تصویری از استودیو است که‬                                                    ‫فرهنگی در محیط خود پایبند باشــد‪ .‬او همچنین رابطۀ‬
‫تصحیح شده و نباید فراموش کنیم که بحث تاریخنگاری هنر در ایران‬                                                  ‫زندگــ ‌یاش بالا و پایین بســیاری داشــته! مگر ناپلئــون بناپارت در‬                                        ‫کما ‌لالملک ایستاده و همین نقاشی پشت اوست‪ .‬این یک سند است‬                                                       ‫بین ادراک انســان و جهان طبیعی را فرموله کرد‪ .‬در این‬
‫بسیار بحث پیچید‌های اســت‪ .‬چون نه متدولوژی مدونی داریم نه‬                                                     ‫زندگ ‌یاش بالا و پایین نداشــته است؟ یا بسیاری دیگر؟ این اتفاقات‬                                           ‫ونشانم ‌یدهدآنتابلووجودداردوباوجوداینکهدردستمانیست‬                                                              ‫طرز بسیار ظریفی هر جنب ‌های از زندگی‬  ‫ادنیسدـگـااه فنرراهنعمگدبتًًاه‬
‫ســنت درســتی در نگارش تاریخ هنــر‪ .‬پس در نــگاه منصفانه به‬                                                   ‫م ‌یافتد ولی تا وقتی آن آدم اسطوره نشده‪ ،‬بازگو نمیشود و در بخش‬                                                                                                                                                             ‫از طریق ایدهها‪ ،‬نگرشها و سنتهایی‬
‫کما ‌لالملک باید اشتباهات تاریخی تصحیح شود‪ .‬باید در فیلمهای‬                                                   ‫اســطور‌هزدایی اســت که نمایان میشــود‪ .‬بعد فوت او زمزمههای‬                                                                 ‫و نم ‌یدانیم کجاست اما این تابلو هست‪».‬‬                                                         ‫که از نسلی به نســل دیگر منتقل شده‪ ،‬دیکته میکند‪ .‬به‬
‫تاریخی مراقب باشیم چون تأثیر فیلم خیلی بیشتر از کتاب است‪ .‬به‬                                                  ‫اسطور‌هزدایی شــروع م ‌یشود و بهانهها زیادتر است‪ .‬یکی از مسائل‬                                                                                                                                                             ‫همین جهت فرهنگ یکی از راههای اساسی است که در‬
‫تاریخ هنر‬  ‫انقساشتــویدرهابرایبرکپمرتار‌ل‌هالهمالکهکا دصروًکاًلتادربذهاهنی‬  ‫بخش مهمی از‬                       ‫این است که او در زندگی خصوص ‌یاش و در مورد همسرش‪ ،‬جفاکار‬                                                                               ‫ ‪ W‬نقاش اسطور ‌های ایران‬                                                            ‫آن مفاهیم‪ ،‬الگوها و جهتگیریهای فرهنگی فرآیندهای‬
‫ما هست‪،‬‬                                                                     ‫پرداخته نشــده‬                    ‫بوده اســت اما خب کما ‌لالملک از بسیاری از بازماندگانش حمایت‬                                                                                                                                                               ‫روانشناختی را تعیین میکنند‪.‬‬
‫تتصصاووییـرـرعیم اوزمًًاچازشـشـم‌ماانلداایزرهاان ای اسیراتنودایر ننقااتفشاــقیمههامیباراویو تجارویدخدارهندر‪.‬‬  ‫کرده و در حقشــان پدری میکند‪ .‬او خوب میفهمد‪ ،‬کجا ایســتاده‬                                                 ‫در ادامه آیدین آغداشلو دربارۀ اسطوره در هنر و‬                                                                   ‫فرانتس بواس بر این باور بود که فقط تاریخهای فرهنگی‬
                                                                                                              ‫است‪.‬موردبعداینکهکما ‌لالملکمثلعکسنقاشیمیکند‪.‬یاچرا‬                                                          ‫شــخصیت کما ‌لالملک گفت‪« :‬کما ‌لالملک‬                                                                           ‫دقیــق جهان به جــای کل نظریۀ تکامل‪ ،‬ثبــت دقیقی از‬
‫ماست که نقاشــی از درون آتلیه بیرون می آید که دستاورد اوست‪.‬‬                                                   ‫وقتــی او در پاریــس بود با امپرسیونیســتها ملاقــات نکرد؟ چرا‬                                             ‫محمد غفاری‪ ،‬نقاش اســطور‌های ایران است‪.‬‬                                                                         ‫وجود انســان ارائه م ‌یدهد‪ .‬اعتقاد او این بود که بسیاری از‬
‫مســألۀ دیگر اصرار بــر زدن کما ‌لالملک و نادیــده گرفتن جایگاه‬                                               ‫چشمش را روی دنیای معاصر بست و ‪ ...‬ای ‌نها همه نابجاست‪ .‬باید‬                                                ‫این تاجی اســت که مردم و تاریخ بر ســر برخی‬                                                                     ‫فرهنگها به طور مستقل رشد کرد‌هاند و هر کدام براساس‬
‫درستاوستوایندعوایکهن ‌هایکهآیاکما ‌لالملکبههنرنقاشی‬                                                           ‫دید آرزوی کما ‌لالملک چیســت؟ آنهایی که مثل عکس یا از روی‬                                                  ‫مکن‌یدگ‪ .‬اذیارنن تداوجهمیسچــمتققایممًًرا بسهــومسـیـنیلمه‌یتوونانمادیاندسگطیورمهربدومدونتاکریسخیرراو ایعلسارم‬  ‫مجموع ‌های از زمینههای خاص خود مانند جغرافیا‪ ،‬آب و‬
‫خیانت کرده یا خدمت‪ ،‬بحثی اســت که تا به امروز ادامه دارد اما به‬                                               ‫عکسکارمیکنند‪،‬کما ‌لالملکنیستند‪،‬آنهاکساندیگریهستند‪.‬‬                                                         ‫برخی گذاشته میشود‪ .‬نکتۀ جالبش این است که هیچ تضمینی بر آن‬                                                       ‫هوا‪ ،‬محیط زیســت‪ ،‬منابع و وامگیری فرهنگی خاص به‬
‫باور من کما ‌لالملک فرزند زمانۀ خود بوده و بهترین کار خود را ارائه‬                                            ‫او دنبال حس لحظه میگشــت‪ .‬بسیاری او را عامل بدبختی نقاشی‬                                                   ‫نیست چون همین مردم م ‌یتوانند این تاج را بردارند یا دوباره بگذارند‪.‬‬                                             ‫نوبۀخودزندگیانسانرادرآنمنطقهخاصشکلم ‌یدهد‪.‬‬
‫داده است‪ .‬او مهرۀ مهمی در مطالعات تاریخی هنر ایران است و باید‬                                                 ‫ایرانی م ‌یدانند! این درست نیست! او نقاشی ایرانی را عقب نینداخت‬                                            ‫این اتفــاق در طول تاریخ م ‌یافتد و در مــورد کما ‌لالملک این اتفاق‬                                             ‫باتوجه به نقش بنیادین دیدگاه فرهنگی باید اشــاره کرد‬
           ‫این ویژگیها درست شناخته شود‪».‬‬                                                                      ‫بلکه جلو برد‪ .‬به این معنا که نقاشی را به عین واقعیت نزدیک کرد‪ .‬او‬                                                                                                                                                          ‫نرکتـیوـیجهداهددرهجابجربگیررگایجرایهیایکنهفبرهههمطنـوـگرـهـعّّچلیی‪،‬یزا ارعاتجبقتهانادطبوبرنراایپعّّلذنیایر اسهـجـتسنـاتـتکنبنهداپ؛هذیمدرۀر‬

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫تعریف میکند‪ ،‬بدین معناســت که هر گاه فردی تصمیمی‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫میگیرد یا عملی را انجام می دهد‪ ،‬امکان دیگری برای وقوع‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫تصمیم یا عمل دیگری وجود ندارد‪ .‬این طرز تلقی‪ ،‬اعتقاد به‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫سرنوشت جبرگرایانه است زیرا بیان میکند که همۀ اعمال‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫و تصمیمات از پیش تعیین شده است‪ .‬در نتیجه‪،‬جبرگرایی‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫تبــصامایعمتگقیارد بیــکهاامًراا ًلدهمآسزاتدق‪،‬لکههبیساتنندم؛ نیاکنسادزاگنارسـاـسانته‪.‬ا قادر به‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫جبر فرهنگی این باور اســت که فرهنگ‪ ،‬رفتار ما را به‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫طور گسترد‌های از طریق سازمانهای اقتصادی‪ ،‬سیاسی و‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫آموزش دیکته میکند‪ .‬اما باید اشــاره کرد که جبر فرهنگی‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫واقعیت ندارد‪ .‬وقتی مــردم از فرهنگهای مختلف در هر‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫کشور به شــیو‌های متفاوت رفتار میکنند قطعا در جامعه‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫با توجه به شــرایط طبیعی و اجتماعی‪ ،‬آموزشها‪ ،‬تجارب‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫و حتی مبنای ژنتیک‪ ،‬امکان بــروز‪ ،‬ظهورو بهرهگیری از‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫شیوههای فرهنگی متعدد و مختلف وجود دارد‪ .‬در حقیقت‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫تأثیرفرهنگبهگون ‌هایاستکهمغزبهیکاسفنجفرهنگی‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫تبدیل میشود و پدیدههای فرهنگی را از محیط فیزیکی و‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫اجتماعی مختلف جــذب میکند بنابرایــن در عالم واقع‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ‫فرهنگ به تعامل و تنوع بیش از جبر گرایش دارد‪.‬‬
   1   2   3   4   5   6   7   8