Page 8 - 08-06-1403-1775 Sazandegi
P. 8
بررسی رویدادهای تاریخیحافظه سال هفتم شماره 1775 08
پنجشنبه 8شهریور 1403
توزیع :نشر گستر امروز61933000 : سازندگی :روزنام هسیاسیواجتماعی صاحبامتیاز:حزبکارگزارانسازندگیایران مدیرمسئول:سیدافضلموسوی سردبیر:اکبرمنتجبی عکس :رضا معطریان مدیرهنری :رضا دول تزاده
زیرنظرشورایسیاستگذاری:سیدحسینمرعشی(رئیس) ،محمدعطریانفر،محمدقوچانی،علیهاشمی،سیدعلیرضاسیاس یراد،امیراقتناعی
ویراستار :سعیده آرینفر حروفچین :مجتبی دیدگر نشانی :تهران ،پاسداران ،نگارستان پنجم ،پلاک ، 8تلفن 22841262 :چاپ :امید نشر ایرانیان88537168 -9 :
تقویم صید مرغ ماهیخوار کارنامه :خاطرات هاشمی 1380
نماد مقاومت جنگ در سالروز مرگ صمد بهرنگی ،نسبت او را با چپها بررسی کردهایم
به مناسبت سالروز تولد شهید محمد جهانآرا
محمد جهانآرا از فرماندهان محبوب جنگ ایران و افراطدراختلاف 075
دوشنبه 4تیر
اظهار نگرانى رییس خانهکارگ ر
عراق ،نهمشهریور1333ویکسالپسازکودتای28
مرداد در خرمشهر به دنیا آمده بود .تنها 27سال داشت
که به شهادت رسید و 10سال پس از شهادتش بهعنوان
سرلشکری رسید .او در روزهای اشغال خرمشهر همراه
سایر فرماندهان سپاه و ارتش برای آزادی جنگیده بود.
عملیات پیروز شد و او به همراه برخی دیگر فرماندهان
ارتش و سپاه ازجمله یوسف کلاهدوز و جواد فکوری، آقاى [علیرضا] محجوب ،رییس خانهکارگر
آمد .در انتخابات میــا ندور‌هاى مجلس از تهران
راهی تهران شــد اما هرگز به تهران نرســید .هواپیما در انتخاب شده است .از اینکه با انصراف من ،راه او
خاک کهریزک ســقوط کرد و نخستین سانحه سیاسی
در آســمان ایران در سالهای انقلاب رقم خورد ،اگرچه باز شده است ،اظهار تأس ف کرد و گفت ،مجلس
و کشور ،ممنون شماست.
بعدها ناخدا هوشنگ صمدی اعلام کرد که هواپیما را با و زندگی کوتاهش متجلی اســت ،موجب شده در طول تاریخ افرادی از رشــد بیکارى ،اظهار نگرانــى کرد و رکود
موشک پدافند زدند و باعث سقوط آن شدند .جهانآرا خواسته یا ناخواسته بخواهند بر تاثیر یا حتی ارتباط وی با این سازمان
در خانواده مذهبی به دنیا آمده بود .او برادری داشت که تاکید بورزند. مهران اکبریقاضیچاکی(ِاِشكََوری) را خطرناک خواند وگفــت ،ادعاى دولت ،مبنى
بر ایجاد 450هزار شــغل در سال ،1379درست
هر یک سرنوشت غریبی داشتند .فعالیتهای مبارزاتی اینکه آیا صمد بعدها قلم بر زمین م یگذاشــت و اسلحه در دست پژوهشگر نیســت؛کمتر از 200هزار شغل ایجاد شده و یک
محمد جهانآرا اما از همان روزهای نوجوانی آغاز شده م یگرفت را هی چکس نم یتواند با قاطعیت بگوید! هرچند به گفته یکی
بود و در دهه 50ب هواسطه همین مبارزات به زندان رفت از همکارانش ،صمد معتقد بود به زودی با تغییر مشــی سیاســی ،به «صمد بهرنگی» ،معلم ،نویسنده ،مترجم ،کنشگر اجتماعی و ... میلیــون بر بیکاران افزوده شــده اســت .مدعى
راسیا«هجکلواچلوآلو‌لایحی تمعدبی»روکجردداکنهبیدرداکرایم مکر فغرمهانهیگختبواعریادریسوُُمهردمها،نخماوده ریا اســت ،هرســال حدود یک میلیــون و 200هزار
اما یک سال بعد آزاد شــد .در سالهای بعد ،همزمان جای قلم ،اســلحه بردارد .شــاید هم در یک بزنگاه حساس تاریخی به ارس زده تا به دریا برســد و روزی از نو ظهور کند .امیرپرویز پویان نفر ،متقاضى شغل جدید ،اضافه مىشود .دولت
با تحصیل در دانشــگاه تبریز همراه با برادرش به گروه مثل «چ هگوارا» ،لحظ های که با گروه «کاســترو» در ســواحل کوبا وی را«ماکسیم گورکی ایران» و «شاملو» ،او را هیولای ادبیات و در
منصورون ،پیوســت و در آنجا با محسن رضایی و علی جهت برپایی انقلاب چریکی علیه «باتیســتا»پیاده شد ،در آن دقایق شــمار وارستگان بیشمار مرگ دانست که به علت بزرگی از ما نیست مى‌گوید ،سالانه 750هزار نفر است .راهکارهایى
و از کمبود حاصله از مرگ او برای جامعه ،متاسف است و اینکه چرا براى ایجاد اشــتغال مطرح کــرد و از هزینه زیاد
شمخانی آشــنا شــد و پس از انقلاب کانون انقلابیون سرنوش تساز به جای برداشــتن کیف لوازم پزشکی که شمایل حرفه مرگ هر صاحب قلم موجب ایجاد این خلأ میشود! شاملو مرگ صمد انتخاباتی دومخردادیهــا در تبلیغات [انتخابات
خرمشهر را تشکیل داد. اصلی او بود ناگهان جعبه مهمات را برداشــت ،صمد نیز در یک زمان را از پا افتادن مبارزی در لشــکر ندیده ،بلکه تســلیم شدن کل لشکر
سال 58فرمانده سپاه خرمشهر شد و با آغاز جنگ، خاص تاریخی به جای قلم ،اسلحه در دست گرفته ،دنیای نگارش را م یداند .در نهایت به قول«احســان طبری» ،سوسیالیست معروف؛ ریاســتجمهوری] ،انتقاد داشت وگفت ،بیش
زندگــی پرحاصل و جالب ،ســتمگریهای خلقــی و مترقی ،مرگ از 10میلیون پوســتر چاپکرد‌هاند و بیش از شش
در نبرد خرمشهر جنگید .عراق به خرمشهر حمله کرده با جهان رزمایش معاوضه م یکرد .اما این چیزی نیست که هی چکس زودرس و مرموز و ...هم هوهمه به آثار صمد صلابتی خاص بخشیده. وهزاسرفرجهلاسههموا مضیاتفینه م گىداشـشـتو‌هدان.دا وخیهرًًازیرنوهزناجمهشهانهىا
ب0ر6ا ترقونریدبرًًاودسقهوم مطسکلردهط بود و بیم آن بود که با تسخیر شهر در هیــچ زمانــی بتواند با اطمینــان کامل از آن ســخن کند .هرچند صمد از ابتذال ب یزار و عاشق اصالت ،همان ماهی سیاه کوچولو بود و
شوند .خرمشــهر اواخر مهرماه بیاهدتبخریدلک،ه اصصمل ًاد فرض محال ،محال نیســت و هر فــردی م یتواند بنا
بود اما هنوز مردم و رزمندگان ،قصد رها کردن شــهر را را در دهــه 50تصور کند ،ولی نبایــد این حقیقت را از استحاله یافت و ماهی سیاه شد؛ استعار‌های از خود صمد. [جناح] راســت هم انتقاد از هزینههاى تبلیغات
[انتخاباتی اصلاحطلبان] را شروع کرد‌هاند.
نداشــتند ،بنابراین با تمام وجود جنگیدند و سرانجام با دستان مرگ نگذاشت او هرگز از دهه 40عبور کند و حال آنکه تشکل Wماهی سیاه کوچولو ،مانیفست او د[رغلمامجلرضسـآـما]دُُ .حمیددررسى،داننمشایـنـدگهاهسـشــاـبدهق آقاى
یرسکمًًاسرسهقکوردطنکد.ردپ وسجازهاتنسآرخایور کمترین امکانات کار را چریکی ابتدای دهه 50شــکل گرفــت .یعنی زمانی که دیگر صمدی آشــتیان
مسجد جامع خرمشهر نبــود که بخواهد آنها را در این مبارزه مســلحانه همراهی بنماید یا نه! کتاب کوتاه ولی موثر«ماهی سیاه کوچولو» ،اثر بهرنگی که خیلی
یارانش به کوت شیخ عقبنشینی کردند تا برای عملیات همزادپنداری فدای یها با ماهی ســیاه کوچولو موجب حساسیت رژیم زود مرزها را درهم نوردیده به شهرت بسیاری در عرصه فرهنگی رسید، اســت .متخصص مدیریت استراتژیک است .از
داستان یک ماهی سیاه کوچک است که برای کشف جهان بزرگتر از اختلافات در ســطوح بالا انتقاد داشــت وگفت،
بازپسگیری خاکهای اشغالی آماده شوند .در شهریور و کتا بهای صمد ،ب هویژه ماهی سیاه کوچولو ممنوع شد! فدای یها در برکه کوچک محل زیســتش ،به سمت رود و دریا م یرود و در این راه دوگانگى در مدیری ت عالیهکشور خطرناک است
سال 60طرح عملیات ثام نالائمه ریخته شد و طی آن میتین گهایشان که مزین به عک سهای صمد بود ،اسمش را در صدر با تهیج سایرین به یافتن جهان تازه و با سدهای موجود ،طی عملیاتی
۱۵۰کیلومتر از خا کهای ایران آزاد شــد و حصر آبادان اســماء جا نباختگان مجاهد قرار داده ،شعرا برای او ب هعنوان شهید با کشتن مرغ ماهیخوار ،خود نیز به ابدیت میپیوندد .مانفیستهای و باید این دوگانگى رفع شود .جناح چپ ،بعد از
اصلی ســازمان فدائیان خلق ،توسط جزنی و تنی چند از تئوریسینها انتخابات ،این مطلب را مطرح مىکند.
پس از حدود یک ســال پایان یافت .نیروهای ارتش و راه حق ،شعرها ســروده و عاش قهای دلســوخته در رثایش مرثی هها تدوین و ابلاغ میشــد ،ولی آن سازمان کذایی به علت قرابت روح اثر آقاى [امیر] تهرانى ،معاون [وزارت] اطلاعات
سپاه 42ساعت به طور مداوم جنگیدند تا خاک را پس م یخواندنــد .این همه محبوبیت پس از مرگــش که حال تحت تاثیر با روحیه مبارزاتی خود ،یک مانیفست فرهنگی و ادبی هم برای خود
گرفتند. اتمســفر مبارزه ،فزونی یافته بود ،موجب شد آثارش و هرچه مردم را برگزید و آن هم«ماهی ســیاه کوچولو» بود! در واقع هر یک از اعضا در [امور] مجلس آمد وگفت ،چپها در مجلس،
با نوعی همزادپنداری قهری خود را یک ماهی ســیاه کوچولو م یدید برنامه وسیعى براى تهاجم تنظیمکرد‌هاندکه بخشى
شــهید جهانآرا در مورد یکی از صحنههای آن یاد او م یانداخت مثل عکســش ممنوع شــود! در مدارس هم بعضی از آن شروع شده ،منجمله مسأله تحقیق و تفحص
روزها گفته بود« :امیدی به زنده ماندن نداشــتیم. مدرسان به تقبیحش پرداختند .این هجمه و ممنوعیت حتی تا بعد از و تنها راه غلبه بر شرایط آن دوره را در مبارزه مسلحانه م یدانست.
مرگ را م یدیدیم .بچه ها توسط بیسیم شهادتنامه انقلاب هم ادامه یافت. به گفته «محمود حیایی» ،ماهی سیاه کوچولوی صمد ،تکمبارزی و اصلاح قانــون اداره صداوســیما و مخالفت با
اســت که هرچند به تنهایی ظالم را نابود کــرده ،ولی خودش هم نابود محکومیت آقاى [حســین] لقمانیــان ،نماینده
خود را میگفتند .صحنه خیلی دردناکی بود .بچهها شده .در واقع داستان حول یک محور پارادوکسیکال میچرخد؛ اول اهخمیـرـًًاداسنــویپریىگیارز بىازقتجلویهاىهىازنىجیمتــهرم‌هاانىقوت..ل.ها .وى
میخواســتند شــلیک کنند ،گفتم :مــا که رفتنی Wسرنوشت دوستان صمد اینکه یکدســت صدا دارد ،چون به تنهایی ماه یخوار را کشت و دوم
چر یدوکسـهـاتاینفداصیمییمخلیقصایمرادنکگــشهتنبعد،ددهار رجژ یزمء شهاهساــکتثهرًًاایاولایعهداسمــشازدنماد،ن اینکه یکدست صدا ندارد ،چون خودش هم کشته شد! در واقع مبارزه
هســتیم ،حداقل بگذارید چند تــا از آنها را بزنیم، جدا از توده مورد نقد قرار گرفته .البته صمد خواسته با شهادت ماهی زنجیر‌هاى را هم در مجلس آورد‌هاند و بیشتر براى
بعد بمیریــم .تانکها همه طرف را م یزدند و پیش و غروب قهرمان در اوج ،به خاطر نجات جامعه به تاثیرگذاری بیشتر
میآمدند .با رسیدن آنها به فاصله ۱۵۰متری دستور یا فرار کردند و خودکشــی ،یا زیر شکنجه مردند« .کاظم سعادتی»، برسد .ماهی سیاه کوچولو ،از نظر آنان ،به طور استعاری یک چریک تضعیف رهبرى اســت و شــعارهاى جشنهاى
تمامعیار است! (تفکر خطرناک جر یانات تند مبارزاتی و حاکمیتهای پیــروزى آنها ،در خیلى جاهــا و به خصوص در
آتش دادم .چهار آرپیجی داشــتیم ،با بلند شدن از معلم و از نزدیکترین دوســتان صمد قبل از همه دستگیر شد .او که توتالیتر جهان!) همین عناصر ســبب شــد که خیلی زود مورد توجه ایلام ،علیه رهبرى بوده اســت .از عقبنشــینى
گودال ،اولین تانــک را بچهها زدند .دومی درحال با «رو حانگیز دهقانی» از رهبران فدایی خلق و خواهر بهروز دهقانی
عقبنشــینی بود که بــه دیوار یکــی از منازل بندر ازدواج کرده بود در ســال 1349و در آســتانه تاسیس سازمان توسط سیستمهای مبارزاتی جامعه قرار بگیرد. رهبرى در مسأله تحقیق و تفحص [سازمان صدا
و سیما] ،اظهار تعج ب کرد.
برخورد کرد .جیپ فرماندهی پشــت سر ،به طرف برهستیشدنکیبهل تسایشرکایعلاضاتاوظنریا منوقشتـًًاـآدزاهدبکودردد.سکتاگظیمرکشه بده.نیولتی ســاواک که Wصمد و سازمان عصر ،مدیران شرکتهاى هواپیمایى غیردولتى
بلوار ،دندهعقب گرفت با مشــاهده عقبنشــینی ساواک برای
تانک ،بلند شــدم و داد زدم :الل هاکبر ،الل هاکبر… ، آنها واقف بود با خودکشــی موجب هشدار به همرزمانش گشت! در «کاظم ســعادتی ،خانواده دهقانی ،علیرضــا نابدل ،مناف فلکی، آمدند .از تبعیضهاى بین آنها و هواپیمایى دولتى،
امیرپرویز پویان و »...همه از دوســتان نزدیک صمد و از موسسان شکایت و چارهجو یىکردند وگفتند ،ضرر مى‌دهند
حمله کنید؛ که دشمن پا به فرار گذاشته بود». بهار « 1350علیرضا نابدل» هنگام توزیع اعلامیه ،دستگیر شد که به ســازمان چری کهای فدایی خلق ایران بودند .به خاطر ماهی ســیاه و قابــل ادامه نیســت .آقاى [علــی] عابدزاده،
هفتم مهر ،جهــان آرا و تعداد دیگری از فرماندهان دستگیری خیلیها انجامید .او که زخمی شده بود برای گریز از تخلیه کوچولو و حضور دوســتان نزدیک صمد در رد‌ههای بالای سازمان،
ارتش و ســپاه با هواپیمــا به تهران حرکــت کردند اما ناهطالیاتًًاعادتری22چانسدیــنفبنادر0در،5بیامعادرامســشتدا.ن«وبهزنردوازنددهقسانتیب»ه،انمتعلحامروزدد،وسولیت صمد شد محبوب دل اعضا ،ب هویژه که سرسختانه معتقد بودند مرگ [مدیرعامل شــرکت هواپیمایی آسمان] ،از حکم
او کار رژیــم اســت! در واقع اینکه رفقای نزدیــک صمد جز رهبران دادگاه اصفهان [در خصوص ســقوط هواپیما]،
هواپیما در نزدیکی تهران ســقوط کرد یا به روایتی تایید ســازمان و معرو فترین اثر صمد ،بیانیه فرهنگی غیررسمی سازمان شکایت داشت.
نشــده ،هدف شــلیک قرار گرفت و همــه فرماندهان تما م عمر صمد همــراه با برادرش«محمد» و خواهرانش«اشــرف» بوده و همچنین روحیه چپی ،مبارزاتی و آنارشیســتی صمد که در آثار
بزرگ ازجمله محمد جهانآرا ،ول یالله فلاحی ،یوسف و«رو حانگیز» از موسســان فدائیان ،وقتی که ســازمان قصد سرقت با تعطیلی و انحلال حــزب فضیلت اسلامى
از سوى دادگاه ،انتقاد زیادى متوجه ترکیه است؛
کلاهدوز ،جــواد فکوری و سیدموســی نامجو ،جان از بانکی در تهران را داشــت ،ابتدا اشرف دستگیر و ساواک با طعمه بزرگتر ین حزب مخالف است و بیش از 100نماینده
باختند .قرار بود که عملیات فتح خرمشــهر هم انجام قرار دادن «نزه تالســادات آهنگران» ،توانست 31اردیبهشت 1350
شــود اما بخت یار نبود و عملیات به دلیل این سانحه، به بهروز برسد .بهروز دهقانی زیر شکنجه دوام نیاورد .البته خواهرش در مجلس دارد .آریل شــارون[ ،نخســ توزیر
اســراییل] ،به یاســر عرفات[ ،رئیس تشکیلات
هشــت ماه به تعویق افتاد .آرزو داشت در راه آزاد کردن اشرف که از تئوریســینهای بزرگ مارکسیست هم بوده ،دو سال بعد خودگردان فلســطین] 24 ،ساعت مهلت داده که
خونینشهروپاککردناینلکهشهیدشودوحالا اورا توانســت از زندان فرار کند« .امیرپرویز پویان» از دوســتان یکی دو
بهعنوان نماد مقاومت جنگ میشناسند. ســال آخر عمر صمد و یکی از 4رهبر اصلی ســازمان هم وقتی دید جمعى از سران مبارزان فلسطین را بازداشتکند.
مخفیگاهش در محاصره است در 3خرداد 1350خودکشی کرد.
