Page 8 - 11-06-1403-1777 Sazandegi
P. 8

‫بررسی رویدادهای تاریخیحافظه‬                                                                                                                        ‫سال هفتم شماره ‪1777‬‬                      ‫‪08‬‬
                                                                                                                                                                                                            ‫یکشنبه ‪ 11‬شهریور ‪1403‬‬

‫توزیع‪ :‬نشر گستر امروز‪61933000 :‬‬                                            ‫سازندگی‪ :‬روزنام ‌هسیاسیواجتماعی صاحبامتیاز‪:‬حزبکارگزارانسازندگیایران مدیرمسئول‪:‬سیدافضلموسوی سردبیر‪:‬اکبرمنتجبی‬                    ‫عکس‪ :‬رضا معطریان‬  ‫مدیرهنری‪ :‬رضا دول ‌تزاده‬
                                                                              ‫زیرنظرشورایسیاستگذاری‪:‬سیدحسینمرعشی(رئیس)‪ ،‬محمدعطریانفر‪،‬محمدقوچانی‪،‬علیهاشمی‪،‬سیدعلیرضاسیاس ‌یراد‪،‬امیراقتناعی‬

                                                           ‫ویراستار‪ :‬سعیده آرینفر حروفچین‪ :‬مجتبی دیدگر نشانی‪ :‬تهران‪ ،‬پاسداران‪ ،‬نگارستان پنجم‪ ،‬پلاک ‪ ، 8‬تلفن‪ 22841262 :‬چاپ‪ :‬امید نشر ایرانیان‪88537168 -9 :‬‬

              ‫تقویم‬                                                                                        ‫جای خالی استاد‬                                                                                                     ‫کارنامه‪ :‬خاطرات هاشمی ‪1380‬‬

    ‫شیری در دره پنجشیر‬                                     ‫‪ 10‬سال از درگذشت مهمترین حقوقدان ایرانی گذشت‬                                                                                                                             ‫افراطدراختلاف ‪077‬‬

   ‫به مناسبت سالروز تولد احمدشاه مسعود‬                     ‫بســیاری بود که تاکنون مه ‌مترین منابع درسی‬     ‫راهی به وزراتخانه ندارد تغییر رشته داد و خیلی‬                         ‫نیره خادمی‬                                                      ‫ادامه سهشنبه ‪ 5‬تیر‬
                                                           ‫دانشــگاهی این رشته است تا جایی که بع ‌دها‬      ‫ســریع صاحب رتبه اول دانشکده حقوق شد‬                                                                                        ‫طرح مسأله آی ‌تالله منتظرى‬
                ‫احمدشاه مسعود‪ ،‬سوگند یاد‬                   ‫در بهمن ســال ‪ 83‬نشان درجه یک فرهنگ‬             ‫امــا زمان دریافت مــدال در اعتراض به رفتار‬                                          ‫گروه تاریخ‬                   ‫مطرحشــدن مسایل مربوط به [تحقیق و تفحص‬
                ‫کرده بود که حتی اگر به اندازه‬              ‫و هنــر و دانــش را از ســیدمحمد خاتمــی‬        ‫شاه با مصدق در جلســه اهدای مدال حاضر‬                                                                             ‫از ســازمان] صداوســیما و اصلاح قانــون اداره‬
                ‫کلاه جای ماندندر ســرزمین‬                                                                  ‫نشد‪ ،‬بنابراین بورس تحصیل ‌یاش حذف و از‬         ‫نخســتین ایرانی بود که در رشته حقوق به‬                             ‫صداوســیما وکمکــردن بودجــه آن و بزر ‌گکردن‬
                ‫خــود‪ ،‬افغانســتان را داشــته‬                  ‫رئی ‌سجمهوری وقت ایران دریافت کرد‪.‬‬          ‫تحصیل در خارج از کشــور محروم شد‪«.‬در‬           ‫مرتبه دکترا رســید‪ ،‬استادی که در پیشنویس‬                           ‫محکومیت آقای [حســین] لقمانیــان‪ ،‬نماینده‬
                ‫باشــد‪ ،‬میمانــد و مقاومت‬                  ‫او یکی از تاثیرگذارترین اســتادان رشــته‬        ‫دوره لیسانس‪ ،‬کشش فو ‌قالعاد‌های به فرهنگ‬       ‫قانون اساســی ایــران پس از انــقلاب نقش‬                           ‫همدان و طرح مجدد قتلهاى زنجیر‌هاى‪ ،‬بخشى‬
                ‫میکند‪ .‬در افغانســتان به شیر‬               ‫حقوق خصوصــی در ایران بود و با نوشــتن‬          ‫اسلامی پیدا کردم‪ ،‬به طوری که ورقه امتحانی‬      ‫داشــت‪ ،‬اگرچه متنی که با همــکاری برخی‬                             ‫از آنها است‪ ،‬ولى از منظر ایشان‪ ،‬مه ‌مترین مسأله‬
‫پنجشیر مشهور بود‪ ،‬فرمانده و مجاهد افغانستانی که در‬         ‫صدهــا مقاله و بیش از ‪ ۷۰‬کتاب نقش مهمی‬          ‫اصول مرا که مرحوم اســتاد محمود شــهابی‬        ‫دیگر از حقوقدانان کشــور نوشته بود با وجود‬                         ‫منفى آنها‪ ،‬طرح مســأله آی ‌تالله [حســینعلی]‬
‫‪ ۱۱‬شهریور ‪ ۱۳۳۲‬در روستای جنگلک استان پنجشیر به‬             ‫در توسعه علمی و ادبیات حقوق ایران داشت و‬        ‫ملاحظه کرد‪ ،‬از اینکه دانشجویی از تمام کتب‬      ‫تایید و امضای امام خمینی‪ ،‬در جریان برخی‬                            ‫منتظرى اســت و معتقدند‪ ،‬قصد آنها این اســت‬
‫دنیا آمده بود‪ .‬از همان کودکی به واسطه حضور پدرش در‬         ‫کتاب مقدمه حقوق او نیز بیش از‪ ۵۰‬بار چاپ‬         ‫فقها و اصولین شــاهد و مثال میآورد و ادله و‬    ‫اختلافنظرهای سیاســی کنار گذاشته شد‪.‬‬                               ‫که با رفع حصر از آقــاى منتظرى‪ ،‬مرکز علنی و‬
‫ارتش افغانستان با مبارزه آشنا بود‪ ،‬تحصیلات دانشگاهی‬        ‫شـــده است‪ .‬همچنین از جمله تهیهکنندگان‬          ‫براهین برای اثبات موضوع ذکر میکند‪ ،‬بسیار‬       ‫امیرناصر کاتوزیان‪ 11 ،‬شــهریور سال ‪1393‬‬                            ‫آعقاملىیمبنتراظىرمىبا‪،‬رازهخیبارًًارمتهبمرمىخایاطجارادتشــخوودد‪.‬رگافآتمنادد‪،‬ه‬
‫داشت و از سال‪ 52‬با پیوستن به حزب «جمعیت اسلامی‬             ‫اصلی پیشنویس اولیه قانون اساســی ایران‬          ‫متعجب شــد‪ .‬پس از آن‪ ،‬ورقه مرا مهروموم‬         ‫به علــت بیماری ریــوی در ‪83‬ســالگی در‬
‫افغانســتا ‌ن» فعالیت سیاســی خود را آغاز کرد‪ .‬سابقه‬       ‫پــس از انقلاب بود‪ .‬کاتوزیــان در خاطراتش‬       ‫کردنــد و گفتند که آن را به قم می فرســتیم تا‬  ‫تهران درگذشــت و به همین مناسبت به برخی‬                                          ‫نشرکرد‌هاند و خیلى بد است‪.‬‬
‫شکســت دربرابر رژیم داودخان او را ناامید نکرد و برای‬       ‫در اینباره م ‌ینویســد‪ :‬روزی که ما رفتیم این‬    ‫آقایان مراجع و طلاب ببینند که ما در دانشکده‬    ‫فعالیتها و نقاط کمتر شناخته شده زندگی این‬                                                 ‫چها ‌رشنبه‪ 6‬تیر‬
‫تجدید قوا به پاکســتان رفت‪ ،‬اگرچه دولت پاکستان علیه‬        ‫پیشنویس را تقدیم رهبــر انقلاب کنیم‪ ،‬من‬         ‫حقوق چهجور دانشجویانی داریم»‪ .‬کاتوزیان‬
‫اســتقلال فکری او جبهه گرفت‪ .‬خیلی زود به پنجشــیر‬          ‫سراسر غرور بودم که انقلابمان به ثمر نشسته‬       ‫شرح شیفتگی را مدیون مربیان و استادان خود‬             ‫استاد رشته حقوق‪ ،‬پرداخته میشود‪.‬‬                                  ‫جلسه با هیأ ‌ترییسه مجلس خبرگان‬
‫بازگشت و آنجا را از سلطه حکومت کمونیستی کابل آزاد‬          ‫اســت و مفتخر از اینکه من هم سهمی در این‬        ‫ازجمله مرحــوم میرافضلی‪ ،‬معلــم معارف و‬                                                                           ‫آقایــان صادق خرازى‪[ ،‬معاون پژوهشــی وزیر‬
‫کرد و بعد هم مقاومت در برابر دولتهای کمونیستی تحت‬          ‫راه داشت ‌هام و با خود فکر میکرد‌هام که خداوند‬  ‫برخی اســتادان حقوق دانشگاه تهران ازجمله‬       ‫ ‪W‬ارتباط با همایون خرم و ناصر مل ‌کمطیعی‬                           ‫امورخارجه] و دکتر [حســین] صادقی‪ ،‬جراح‬
‫حمایت شوروی را در پیش گرفت‪« .‬شورای نظار» را برای‬           ‫مقــدر فرموده اســت که پیشنویــس قانون‬          ‫محمد ســنگلجی‪ ،‬مرحوم سیدحسن امامی و‬                                                                               ‫ایرانــى قلب در آمریکا‪ ،‬آمدنــد‪ .‬دکتر صادقى‪،‬‬
‫هماهنگی بین فرماندهان مجاهدین در ‪ ۹‬ایالت شــمالی‬           ‫اساســی به قلم من ناچیز نوشــته شود‪ .‬برای‬                                                      ‫در دبیرســتان علمیــه دومیــن مرکز مهم‬                             ‫شرحى از اعتقاد بسیارى از ایرانیان تحصیلکرده‬
‫افغانســتان ایجاد کرد و رهبر مجاهدان سراســر مناطق‬         ‫تدوین این پیشنویس ما از چندین‬                   ‫مرحوم شهابی م ‌یدانست که بهنوعی هم ذوق‬         ‫آموزشــی ایران پس از دارالفنون دبیرستان را‬                         ‫خارج‪ ،‬به خدمات مهم در اداره و ختم جنگ و‬
‫شمالی افغانستان شــد‪ .‬لشکرکشیهای مداوم نیروهای‬             ‫قانــون اساســی ازجملــه قانون‬                     ‫فقهی و عرفانی را در او بیدار کرده بودند‪.‬‬                                                                       ‫سازندگى و تشــن ‌جزدایى داد و خواست که آماده‬
‫نظامی شــوروی در برابر تحرکات او‪ ،‬هربار بینتیجه ماند‬       ‫اساسی مشــروطه استفاده کردیم‪،‬‬                                                                          ‫تمام کرده بــود و علاق ‌هاش به آن‬                          ‫باشم‪ ،‬براى نجات کشور‪ ،‬بهکار مدیریت کشور‬
‫و به دلیل مقاوم ‌تهایش به «شــیر دره پنجشیر» معروف‬         ‫همچنین تلاش کردیم این قانون را‬                  ‫ ‪W‬فعالی ‌تها و میراث کاتوزیان در علم حقوق‬              ‫مدرســه به انداز‌های بود که حتی‬                            ‫برگــردم‪ .‬گفتم‪ ،‬بنا ندارم برگــردم و از همین جا‬
‫شد‪ .‬به دنبال با ســقوط حکومت کمونیستی افغانستان‪،‬‬           ‫با شرع و اصول دین تطبیق دهیم تا‬                                                                        ‫بعد از نقلمــکان به خیابان «آب‬
‫کابل را تصرف کرد‪ ،‬اما چند ســال بعــد با حمله طالبان‬       ‫تضادی در این زمینه وجود نداشته‬                  ‫به هر ترتیب پس از اخذ کارشناسی حقوق‪،‬‬                   ‫منگل» در خیابان ری هم آنجا را‬                                                      ‫کمک مىکنم‪.‬‬
‫روب ‌هروشد‪،‬بنابراینازکابلبهسمتپنجشیرعقبنشینی‬               ‫باشد‪ .‬زمانی که این پیشنویس در‬                   ‫ب ‌هعنوان قاضی در وزارت دادگستری استخدام‬               ‫رها نکرد‪ .‬بعدها رویارویی ناصر‌‬                                    ‫ادامه یادداشت روز‬
‫کرد‪ .‬سختترین دوران حیات سیاسی او فرا رسیده بود‪.‬‬            ‫شــورای انقلاب مطرح میشود‪،‬‬                      ‫شد‪ .‬سپس رئیس دادگاه بخش اراک شد و در‬                   ‫کاتوزیــان با محمد ســنگلجی‪،‬‬
‫با این حال‪ ،‬چند ماه بعد به پنجشیر بازگشت و با مقاومت‬       ‫متوجه شــدم کــه متن مــا کنار‬                  ‫پایان دهه ‪ 30‬ب ‌هعنوان نخستین فار ‌غالتحصیل‬            ‫استاد دانشــکده حقوق دانشگاه‬                                    ‫چتری برای همه‬
‫پنجســاله علیه طالبان و گروه القاعده مانع سیطره آنها به‬    ‫گذاشــته خواهد شــد و از همان‬                   ‫دکتری حقوق در ایران شناخته‌شد‪ .‬فروردین‬                 ‫تهــران‪ ،‬او را به دنیــای عرفان و‬
‫شمال افغانستان شــد‪ .‬حکومت برها ‌نالدین ربانی را در‬        ‫روز ناامید شــدم»‪ .‬بــا این حال‪،‬‬                ‫‪ 1343‬استادیار حقوق مدنی دانشگاه و ‪ 8‬سال‬                ‫فلسفه آورد اما در دوره دبیرستان‬                            ‫اینچنین بود که پیامبر هم در قرآن و هم به شهادت‬
‫کابل پذیرفت اما در ایجاد امنیت در سراســر افغانســتان‬      ‫آنطور که محمدصالح نیکبخت در یادداشتی‬            ‫بعد به درجه اســتاد ‌ی تما‌موقت گروه حقوق‬              ‫در کنار علاقه بــه مثنوی و درس‬                             ‫تاریــخ‪ ،‬رحمتی برای همگان شــناخته شــد‪ .‬تعبیر‬
‫ناکام ماند‪ .‬در نهایت در شــهریور سال ‪ 80‬توسط دو فرد‬        ‫نوشته است‪ :‬طرح کاتوزیان با تغییراتی جزئی‬        ‫خصوصی و اســامی رســید‪ .‬ناصر کاتوزیان‬                  ‫عربــی‪ ،‬همزمان رئیــس انجمن‬                                ‫«رحمۀللعالمین» در متن دینی به این معنی است که‬
‫عرب مراکشــی با شناســنامههای بلژیکی که از اعضای‬           ‫مبنای طرح نهایی قانون اساسی کنونی ایران‬         ‫ن ‌هتنها در ســا ‌لهای پیش از انقلاب مغضوب‬     ‫ورزشــی و انجمن موســیقی بود و با افرادی‬                           ‫پیامبر نهفقط برای گروندگان بــه آئینش؛ بلکه برای‬
‫گروه القاعده بودند در عملیاتی انتحاری به شهادت رسید‬        ‫اســت‪ .‬از دیگر فعالیتهای پدر علم حقوق‬           ‫بود که پــس از انقــاب و به دنبــال انقلاب‬     ‫چون همایون خرم‪ ،‬ایرج و ناصر ملکمطیعی‬                               ‫همه انسانها نشــان رحمت بود و همه از این ویژگی‬
‫و چند روز بعد در تپه بلندی میان رخه و بازارک که حالا‬       ‫ایران میتوان از شــرکت در انتخابات مجلس‬         ‫فرهنگــی‪ ،‬درحالی که تازه رئیس دانشــکده‬        ‫ه ‌مکلاسی بود‪ .‬هیچ وقت به صورت حرف ‌های‬                            ‫او بهرهمند بودند‪ .‬این مســیر که همراه با عطوفت و‬
‫تپه سالار شــهیدان نام گرفته است‪ ،‬به خاک سپرده شد‪.‬‬         ‫خبرگان قانون اساســی در ســال ‪ 58‬یاد کرد‬        ‫حقوق دانشگاه تهران بود‪ ،‬برکنار شد‪ .‬حاصل‬        ‫نواختن ســاز را دنبال نکرد امــا به ردیفهای‬                        ‫مهربانی نسبت به مردم بود به آنجا انجامید که مردمان‬
‫احمد رشید‪ ،‬نویسنده مشهور پاکستانی در کتاب «سقوط‬            ‫که در فهرست نامزدهای مورد حمایت جبهه‬            ‫‪11‬سالخان ‌هنشینیتاتالیفکتا ‌بهایحقوقی‬          ‫موسیقی ایرانی تسلط داشت‪ .‬در همان دوران‬                             ‫از پرتــگاه آتش تفرقه و دشــمنی به ســوی الفت و‬
‫در هر ‌جومرج» نوشته است‪« :‬مسعود به قتل رسیده بود‪،‬‬          ‫ملی ایران و نهضت آزادی قرار داشت‪ .‬عدالت‬                                                        ‫دبیرستان در رشته ادبی شاگرد اول شد و مدال‬                          ‫دوستی با یکدیگر حرکت کردند‪ .‬دشمنی را برکندن و‬
‫اما شــایعاتی که وی همچنان زنده است‪ ،‬چندین روز بر‬          ‫قضایی گامی به سوی عدالت‪ ،‬فلسفه حقوق‬                                                                                                                               ‫دوستیها را جایگزین کردن کاری است کارستان که‬
‫سر زبانها بود که دلیلش حفظ روحیه جنگجویان اتحاد‬            ‫و مقدمه علم حقوق‪ ،‬شیوه تجربی تحقیق در‬                                                                   ‫درجه دوم علمی را دریافت کرد‪.‬‬                              ‫نیازمند از خودگذشتگی فراوان است‪ .‬طبیعی است ما‬
‫شمال‪ ،‬که از حمله مشترک طالبان و القاعده هراسان شده‬         ‫حقوق‪ ،‬قانون مدنی در نظــم حقوق کنونی‪،‬‬                                                                                                                             ‫مردم به سمت منافع خودمان و تقابل با دیگران حرکت‬
‫بودند‪ ،‬بود‪ .‬عبداللهعبدالله بعد از یازدهم سپتامبر هنگامی‬    ‫توجیــه و نقد رویه قضایی‪ ،‬فلســفه حقوق‪،‬‬                                                            ‫ ‪W‬شرح شیفتگی و روزهای محرومیت‬                                  ‫کنیــم و گذشــتن از این ویژگی‪ ،‬به تلاشــی جدی و‬
‫کــه روی صندلی مســعود نشســته بــود و در تمام طول‬         ‫درسهایــی از عقود معیــن‪ ،‬نظریه عمومی‬                                                                                                                             ‫قدرتی درونی نیاز دارد تا فرد از منافع زودگذر (فردی‪،‬‬
‫مصاحب ‌هاشاشکم ‌یریخت‪،‬بهمنگفتکهدرروزهای‬                    ‫تعهــدات‪ ،‬کلیــات حقوق‪ ،‬قواعــد عمومی‬                                                          ‫پدرش اصــرار داشــت که در دانشــکده‬                                ‫قومی‪ ،‬حزبــی و ‪ )...‬فاصله بگیرد و اهداف بزرگتر‬
‫پس از مرگ مســعود ما به پایان خط و شکســت کامل‬             ‫قراردادها‪ ،‬اثبات و دلیــل اثبات برخی از آثار‬                                                   ‫حقوق‪ ،‬رشته علوم سیاسی درس بخواند و در‬                              ‫اجتماعــی را مدنظر قــرار دهد‪ .‬هیچ مســیری جز‬
‫رســیده بودیم؛ زیرا روحیه افراد از بین رفته بود و ما فاقد‬  ‫این استاد حقوق ایرانی است و همچنان مورد‬                                                        ‫وزارت خارجه مشــغول به کار شود‪ ،‬بنابراین‬                           ‫اصلاحامر جامعه با یاریآحادمردم(باهمه تفاوتها‬
‫فرمانده بودیم‪ .‬همه م ‌یدانستند که مسعود زنده نیست»‪.‬‬                                                                                                       ‫او کــه از موفقیتهای علمی خــود در دوران‬                           ‫و اختلافهایشان) وجود ندارد و اصلاح در صورتی‬
                                                                     ‫توجه محافل دانشگاهی است‪.‬‬                                                             ‫دبیرستان‪ ،‬انگیزه لازم را هم برای ادامه تحصیل‬                       ‫با موفقیت همراه میشود که اعضای جامعه‪ ،‬خود را‬
                                                                                                                                                          ‫گرفته بود‪ ،‬دل به خواســته پدر دارد‪ .‬عمر پدر‬                        ‫در خوشیها و ناخوشیها‪ ،‬پیروزیها و شکستها‪،‬‬
                                                                                                                                                          ‫کاتوزیان به دنیا نبود و وقتی هنوز درسش تمام‬                        ‫با یکدیگر شریک بدانند و در کنار هم قرار گیرند‪ .‬به‬
                                                                                                                                                          ‫نشــده بود از دنیا رفت‪ .‬او هــم که دید دیگر‪،‬‬                       ‫همین دلیل است که پیامب ‌ر(ص) همه اعضای جامعه‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫را در قبال شرایط جامعه‪ ،‬مســئول م ‌یدانند و با این‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫حال‪ ،‬تفرقه در صفــوف جامعه را مذمت کرد‌هاند‪ .‬به‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫بیان ایشــان‪ ،‬یکی از اموری که مسلمان واقعی از آن‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫فاصله نمیگیرد و همواره با آن قرین اســت همراهی‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫با مردم و جامعه اســت‪ .‬جامع ‌های در مسیر آن پیامبر‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫رحمــت قرار دارد که دوســتی و محبت در آن قاعده‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫باشد و اختلاف و دشــمنی‪ ،‬استثنا‪ .‬جامع ‌های که در‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫درون خود به کوچکترین بهان ‌های افراد را با بدترین‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫برچسبها م ‌یراند هر چه باشد‪ ،‬پیرو آن پیامبر نیست‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫و در مســیر او حرکت نم ‌یکنــد‪ .‬کینهها مانعی برای‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫انسانیت اســت و کســی را میتوان مسلمان واقعی‬
                                                                                                                                                                                                                              ‫شمرد که در مراتب عالی انسانیت قرار داشته باشد‪.‬‬
   3   4   5   6   7   8