Page 5 - 10-09-1403-1848 Sazandegi
P. 5
05 سال هفتم شماره 1848 پیشنهادهایی برای دیدنتماشا
شنبه 10آذر 1403
گزارش سینمای ایران خود ویرانگری
داستان ظهور یک ستاره نگاهی به فیلم بحثبرانگیز ماده
نگاهی به کتاب بیتا :درختها ایستاده م یمیرند
فرحناز وحدانی
گزارشگر
بیتا فرهی چهارم آذرماه ســال گذشــته دیده از جهان فروبست و
امســال مصادف با سالگرد درگذشتش ،داســتان زندگی او به قلم
یاســمن خلیلیفرد و به همت دخترش مهسا قریشی از نشر نظر
متفاوتی بمندتلشمریشکند.د،آنرچویهدکررند آگانهااوسلت«.بعیتماو»مًًرااببیهاشثتررزنزنددگگیینناامم‌هاههیا
شکل و
شیو‌ه مشــابهی دارند .کتا بهایی که بیشتر به تقدیر از فرد مدنظر
میپردازند و بعد هم چندین نفر از نزدیکان ،دوســتان یا همکاران
درباره او یادنامههای پرتعارفی مینویســند .خلیلیفرد اما در این
اثر ،زندگی بدون سانســور بیتا فرهی را از دوران جوانی پدربزرگ
و مادربزرگش روایت میکنــد ،در فصل بعد به زندگی والدین این
هنرمند میپردازد و پس از فصل تولد بیتا ،مخاطب برای اولین بار
بــا جزئیاتی خاص و غیرتکراری از زندگی او روب هرو میشــود که
شاید کمتر کسی از آنها باخبر باشد و تشریح ماهران هاین رویدادها
از سمت نویســنده جوان کتاب خار قالعاده اســت ،گویی که او
آن لحظات را در کنار خود بیتا فرهی ز یســته و از تکتکشــان با که بارها ما در دســتورالعمل دارو این را میبینیــم که تاکید میکند، در فیلم پیش از شــروع معرفی شخصیتها ،یک زرده تخممرغ را
شــما دو تا یکی هســتید .اما الیزابت که تبدیل به یک عجوزه شده، نشان م یدهد که با نمایش یک تزریق ،تبدیل به دو زرده میشود و در فرزانه متین
خبر است .نویســنده از راوی اول شــخص برای روایت کتابش تــاب نمیآورد و میخواهد این روند به پایان برســد و از شــدت این اینجاست که فیلم اعلام وجود م یکند .الیزابت که در سن ۵۰سالگی
بهره گرفته .این هم یک ســاختار روایی جالب و جدید است .در به ســر میبرد و زیبایی و نشا طاش زبانزد عا‌موخاص بود حالا رو به گروه سینما
مواردی که زندگینامه به قلم خود فرد نوشــته میشود چندان دور حســادت ،تصمیم به انتقام میگیرد .ایــن کار را با تزریق دوباره ماده افول اســت و به راحتی از سوی مدیر کانال کنار گذاشته میشود تا با
انجام م یدهــد و در اینجا ما با زایش یک هیــولای اگزجره روب هرو دختری جوانتر عوض شــود و این باعث عصیان الیزابت ،سلبریتی همه انسانها با به پا ســن‌گذاشتن به‌نوعی با ترس از تغییر در
از ذهن نیســت که راوی ،اول شــخص مفرد باشد اما درحال یکه هستیم .این هیولا عجی بوغریب و مشمئزکننده ،وجه دیگر عصیان هالیوود میشــود .خشــم همه وجودش را در بر میگیرد که تمثیلی بدن خود و بروز بیماریهای مختلف زندگی میکنند .وحشت از پیر
بیتا فرهی درگذشته و نویسنده خود داستان را به نگارش درآورده، از عصیان زنان از میانسالیشــان اســت .این قضیــه چنان او را کور شدن به این معناست که فرد حس میکند که بدنش درحال خیانت
بهرهگیــری از این شــیو‌ه روایت انتخابی ریســکپذیر و در عین زنان نسبت به بدنشان اســت .این صحنههای چندشآور و پاشیدن میکند که متمرکز بر بدنش میشــود .او میخواهد انتقام پیر شدنش کردن به اوســت و برخی هم به شکل وسواسگونه ترس از بیماری
خون روی س روصورت تماشاگران از سوی هیولا آنچنان چندشآور را از روند طبیعی بدنش بگیرد و تصمیــم میگیرد با تزریق یک ماده دارند .به نمایش گذاشــتن اثــری از این دســت از موضوعات در
حال درخشان اســت چراکه امکان برقراری ارتباط میان خواننده است که با مشاهده این اتفاقات عجیب و غیرمنطقی ،فیلم را فراتر از جوانتر شــود .اما او نم یداند این کار بهایی گزاف برایش دارد .او با سینما ،هراس اجتماعی نام دارد .هراس اجتماعی یا Body Harror
با شخصیت اصلی داستان بسیار بیشــتر میشود .طبق اظهارات درد فیزیکی بیش از اندازه ،دختری جوان را از ستون فقرا تاش متولد زیرگون های از ژانر وحشت است که با تغییرات خواسته یا ناخواسته
خلیلیفرد و مهســا قریشــی ،بیتا فرهی در زمان حیات وسوسه اثر علمی -تخیلی میبینیم و در اینجاست که مرز بین واقعیت و تخیل میکند که این دختر به نام سو برای بقا باید از بدن الیزابت تغذیه کند، در بــدن آدمی ســرکار دارد و این تغییرات به شــکلی اغراقآمیز و
گم میشود .ما بیش از اندازه از سوی فیلمساز افراطگرایی را مشاهده این مســاله به کاهش عمر الیزابت تبدیل میشود .جسم الیزابت هر وحشتناک به نمایش درمیآید .تغییرات جسم به تغییرات ذهن در
شده بوده که زندگ یاش را در قالب یک داستان بلند به رشت هتحریر میکنیم .این کارگردان فرانســوی ،میخواهد که مخاطب اســترس روز پیرتر ،چروکیدهتر و صورتش ن‌ازیباتر میشود .سو حالا تبدیل به نهایت تغییر در محیط اطراف م یرســد و فیلمسازان علاقهمند به
درآورد و بــه دلایلی این کار را انجــام نم یدهد و همین ،جرق های هویتی شــده که مورد توجه صنعت هالیوود قــرار گرفته و دائم بدون این حوزه ،ترسهایی را به شکل هراس اجتماعی در مخاطب پدید
میشــود در ذهن فرزند او که رویای مــادر را پس از فوت ،عملی روانی را تجربه کند اما با تزر یق این حجم از خشونت ،تحمل تماشاگر توجه به دســتورالعمل ماده به مقدار زیادی از منشأ اصلی (الیزابت) میآورند تا او احســاس وحشــت کند .فیلم «ماده» که این روزها
تمام میشــود .این پایانبندی شایســته این فیلم نبود چراکه علاوه بر تغذیه میکند .این اثر تکا ندهنده به ما نشان م یدهد که نگاه صنعت از بحثبرانگیزترین فیلمهای پاییزی ب ه شــمار م یرود ،نخســتین
سازد و برای دستیابی به این هدف از یاسمن آزار تماشاگر ،هیچ هارمونی با ابتدای داستان ندارد و نیازی نبود زوال رســانه تنها معطوف به زیبایی و جوانی زنان اســت و طرد شدن زنان بار در جشــنواره کن ۲۰۲۴محصول فرانسه ،آمریکا و انگلستان به
خلیلیفــرد منتقد و نویســند‌هجوانی کمک میانسال از سوی جامعه مردســالار ،امری طبیعی است .از آنجا که نمایش درآمد .نویسنده و کارگردان این فیلم تکا ندهنده ،کارگردان
میگیردکهتجرب هنگارشچندرمانپرفروش زیبایی را اینچنین به تصویر بکشاند ،با پایان ظریفتر میشد ،اثری نام فیلم ماده است ،مخاطبان فکر میکنند باید سر از کشف این ماده زن فرانســوی کورتلی فارژای است« .ماده» در جشنواره کن مورد
به یادماندنی به جا گذاشت .با این حال« ،ماده» فیلمی است خاص ناشــناخته و شــرکت توزیعکننده آن دربیاورند اما این در حالی است پسند مخاطبان و منتقدان قرار گرفت و در سالن نمایش ۱۳دقیقه
رادرکارنامــ هادب یاشداردودرعینحالاز اما این هیولا نماد نفرت انســان از خود و همان الیزابت است ،نمود که فیلم درباره خشــونت و عصیانگری یــک زن که نماینده اکثریت مورد تشــویق قرار گرفت« .ماده» که در ژانر ترســناک و علمی و
نزدیکتر ین دوستان بیتا فرهی نیز بوده است. زنان جامعه نسبت به نادیده گرفته شدنشان است ،از ای نرو «ماده»، تخیلی ساخته شده با بازی دمی مور ،مارگارت کوالی و دنیس کوئید
گــردآوری اطلاعات منســجم و طبقهبندی ناتوانی الیزابت برای ساخت یک هویت شخصی و مستقل .از نقاط چالش روانی و انسانی پیچید‌های را به نمایش میگذارد .عنصر تعلیق از مجذوبترین آثاری اســت که خارج از قلمرو واقعیت ،دنیایش
قوت فیلم ،انتخاب هوشــمندانه دمی مور در نقش الیزابت اسپارکل از ویژگیهای مهم این اثر است .فیلم نشان م یدهد که جامعه چطور را میســازد .داستان درباره یک مجری ســتاره برنامه تلویزیونی،
شد های که خلیلیفرد آنها را به شکل ملموسی اســت .مور،زنی زیبا ،جذاب و کاریزماتیک است که کلی فیلمهای ما را به سم توسویی میکشاند که خودمان را دوست نداشته باشیم و الیزابت اســپارکل و از ســتارگان هالیوود اســت که در پیاد‌هروی
در داستان به کار میگیرد بیتردید کار آسانی برای دوست داشته شدن باید تبدیل به شخص دیگری شویم .جامعه مشــاهیر ،ســتار‌های از آن خود کرده و حالا با بالا رفتن س ناش،
نیســت ،آ نهم در مدت‌زمان محدود پس از عاشقانه و جذاب دراماتیک را بازی کرده و حالا دست به یک تصمیم برای ما ایدهآلی میســازد که باید در آن چارچوب قرار بگیریم تا بقیه مدیر برنامه به دنبال جایگزین کردن یک دختر جوان است و الیزابت
به را اوو بیا بشاازدیید،راایسـنـتفیرلمس ،،تخرــوسِِدوواقحعسا‌یادتش جســورانه زده اســت. به ما توجه کنند و دوستمان داشته باشند و اگر خارج از آن چارچوب تصمیم میگیرد با تزریق یک ماده ،ورژن جدیدی از خود بســازد و
درگذشت بیتا فرهی و ســپری شدن مراحل به را چالش کشــانده است. باشیم ،نادیده گرفته میشویم .اجتماع یا همان سینما و اهالی رسانه سرنوشــتش را تغییر دهد .در خلاصه داســتان آمده است :آیا تا به
قانونی و اداری ثبت و در یافت مجوز و انتشار هیچاهمیتیبهستارههایشنم یدهدفقطآنهارامصرفم یکند.حالا حال رویای نسخه بهتری از خودتان را دید‌هاید؟ خود شما در نسخه
اثرودراینباز‌هزمانیاندکنویسندهبادقتووسواسیمثا لزدنی خوبی به مخاطب در این اثر منتقل کرده و بازی چندلای های به تصویر این زایش رخ داده و سو ،زنی جوان و زیبا جای الیزابت را گرفته اما نه بهتــر از هر نظر .باید این محصــول جدید را امتحان کنید که به آن
میکشاند .توسعه این شخصیت قوی از مهمترین دلایل موفقیت فیلم «ماده »میگویند ،زندگی من را تغییر داد .با «ماده» میتوانید یک
از عهد‌هاین کار برآمده اســت .کتاب ،زندگی بیتا را روایت میکند است .اما نباید منکر این شــویم که این کارگردان فرانسوی ،یک اثر الیزابت تحمل سو را دارد و نه سو تحمل او را. نســخه دیگر از خودتان را بسازید .جوانتر ،زیباتر و کاملتر .فقط
و بدیه ی اســت که ســینمای این بازیگر بزرگ جدا از زندگ یاش حالالایتبزابدیتلابزهاینستکاهر‌هماییبینشـدـددرههکمههخجوادپوشسقـبـًتا ًلرآهان ریا تسـجـربوهقکرارردهداروددرو باید زمان به اشتراک بگذارید.یک هفته برای یکی .یک هفته برای
نیســت .بنابراین مخاطب خود را با جزئیات و دادههای جالبی از فمینیستی را در جامعه مردسالارانه هالیوود ارائه کرده است« .ماده» صدر اخبار است ،حسادتش برانگیخته میشود اما این درحالی است دیگری .تعادل کامل هفت روزه ،ساده است ،نه؟ اگر تعادل برقرار
فیلمی اســت که سینمادوستان یا عاشــق این فیلم م یشوند ،یا از آن
زندگی هنری فرهی ر وب هرو میبیند که شاید برای نخستی ن بار آنها بدشــان میآیند چراکه با فیلمی جنونآمیز و یونیکی ر وب هرو میشوند باشد چه چیزی ممکن است ،اشتباه پیش برود.
را میشــنود .اینکه خانم فرهی در جریان حضور حرف ها یاش در
سینما چه آسیبهایی دیده است و چگونه کوشیده همچون درختی که هراس جســمانی به بدترین شــکل در آن به نمایش درمیآید .از
جذابیتهای ماده این اســت که انســان را به تامل وا م یدارد ،ستاره
چهار دهه بوکناشهـنـجداوریسهرافرراودطنییانوزردید .مکثًبا ًله این ناملایمات استوار، منقش در پیاد‌هروی مشاهیر به نام الیزابت اسپارکل که ابتدا کمی ترک
از مواردی هنری به دوش فعالیت میخورد‌ومردیرویشسسقرمزم یریزددرانتهاباآغشتهشدنبه
که خواننده را حیــن خواندن کتاب اندوهگین میســازد ،نادیده
گرفته شدن فرهی در جشنوارههاســت .اینکه بازیگری که در آثار خون خودش از بین م یرود ،گویا در این مدت هیچ اتفاقی رخ نداده،
تنها یکی از ستارگان هنر از میان رفته است .در واقع خالق با ساخت
کارگردانانبزرگیچونمهرجویی،کیمیایی،بن یاعتماد،فرمانآرا، این اثر منحصربهفرد به ما م یگوید :این خو ِِد سینماست.
مهدی فخی مزاده ،داریوش فرهنگ و ...خوش درخشیده ،بارها
نامزد سیمرغ بلورین جشــنواره فیلم فجر میشود اما هی چگاه این
جایزه بــه او تعلق نمیگیرد از بیعدالتیهای بزرگی اســت که به
نظرم یرســدفرهــیدرکمالتلخ یاش،خــودآنراپذیرفتهوبا
آن کنار آمــده بود .از خلاقیتهای دیگر ایــن کتاب که به لحاظ
ز یباییشناسی نیز اثری متفاوت در ادبیات ایران محسوب میشود و
گرافیک جذابی دارد ،میتوان به استفاده از دستخط و اشعار این
بازیگر لابهلای صفحات کتاب اشــاره کرد .این اشعار نه براساس
تاریخ بلکه براســاس ارتباط محتواییشــان با فصلهای مختلف
کتاب در آن قــرار گرفت هاند و در مخاطب حــس همذاتپنداری
ایجاد میکنند .قلم یاســمن خلیلیفرد روان اســت .او میکوشد
با نثر روند‌ه خود و نوشــتن دیالوگهایی ملموس برای کاراکترها،
اثر را بــرای کلیــ ه مخاطبان وسوســهکننده کند .بــا تمامی این
توضیحات «بیتا :درختها ایستاده میمیرند» فراتر از یک کتاب
زندگینام های مرســوم است .کتابی که جذابیتهای سینمایی آن با
فرا زونشیبهای زندگی یک بازیگر محبوب درهمآمیخته میشود و
ن ه تنهااثر مهمیدر کارنام هخلیلیفرد بلکه اثری مهم برای ادبیات
و سینمای ایران محسوب م یشود.
