Page 4 - 20-12-1403-1929 Sazandegi
P. 4
تازههای ادبیات و هنرکافه سال هشتم شماره 1929 04
دوشنبه 20اسفند 1403
عصر جستار گفتار
نوشتههایدیگرشامل۱۰مقالهو۶جستارازبابکاحمدیاست پیوند فرهنگی کردها با ایران
روایت فاروق نج مالدین از ترجمۀ دو اثر از جان دوست
بابک احمدی یکی از پی شگامان نقد مدرنیته در ایران است .او در جان دوســت یا ژان دوست ( )Jan Dostشاعر و نویسندۀ
ده ههای ۷۰و ۸۰با انتشار کتابهای مهمی چون «ساختار و تاویل کرد اهل سوریه و زادۀ شهر کوبانی است که آثار قابل توجهی
متن»« ،معمای مدرنیته»« ،حقیقت و زیبایی»« ،کتاب تردید» و... از او به فارســی ترجمه شــده ازجملــه «یوحنا»« ،مخطوط
جوانان علاقهمند به فلســفه را با اندیشههای مدرن و پسامدرن آشنا پترزبورگ»« ،ســه گام تا رهایــی»« ،در جنگال کابوس» و
کرد .نشــر مرکز بهتازگی مجموع های از مقالات احمدی را با عنوان «مجنون سلما».
«نوشتههای دیگر» منتشر کرده است .مقالات این کتاب موضوعات فاروق نج مالدین ،مترجم «در جنگال کابوس» و «مجنون
متفاوت و متنوعی دارند؛ از فلسفه ،تاریخ ،هنر تا ادبیات ،نظریههای ســلما» در گف توگو با مهر دربارۀ ترجمۀ آثار جان دوست به
فارســی م یگوید« :اولین اثری که از این نویســنده به فارسی
سیاسی و شیوههای گفتن و نوشتن. برگردانده شد ،کتابی با عنوان «سه گام تا رهایی» بود که توسط
آثار نخســتین احمدی ،به نقد ســینمایی و ســینماگرانی چون آقای طهماسبی ترجمه شــد .یکی دیگر از آثار این نویسنده
است .صفت بارز جستارروایی این است :متنی روایتگر که داستانی یکجا جستاری دربارۀ فلسفۀ تاریخ خواندم .از سوی دیگر ،در کتاب برســون و آندری تارکوفســکی اختصاص داشــت که از اواخر دهۀ هم کتاب «در چنگال کابوس» اســت که خاطرات روزانۀ او
نیســت» .در نهایت به اعتقاد احمدی «جستار خواننده را دوست، «کار روشنفکری» پارههای مختلف متن را که با شمارهگذاری از هم ۶۰در مجلاتی چون «فیلم» منتشــر میشــدند و این مقالات بعدها در دوران شــیوع کرونا در آلمان اســت .این خاطرات که طی
نزدیک و محرم راز میشناسد ،لحنی صادقانه ،صمیمانه ،اعترافگونه جدا شده بودند ،جستار نامیدم .این هه بهخوبی روشن میکنند که تا در کتابهــای «تصاویر دنیای خیالی»« ،امیــد بازیافته» و «باد هر یک ماه هر روز نوشته شدهاند و به زندگی شخصی او در زمان
همین اواخر معنای دقیق و درســتی از جستار در ذهن نداشتن» .او جا بخواهد م یوزد» توسط نشــر مرکز منتشر شدند .با عبور از دهۀ بحران جهانی اشاره میکند .او در این کتاب با مهارت توانسته
و خودمانی دارد .بنیاد جستار رفاقت است و نه آموزش». در ادامه مینویســد« :جستار به معنای جدید و امروزی متنی است ۶۰آثــار و کارهای احمدی رویکرد نظریتــری پیدا کرد و کتابها، خاطرات دوران کرونا را با گذشــتۀ شخصی و زندگی کودکی
مقالات کتاب «نوشــتههای دیگر» بــه موضوعاتی از قبیل نقد گاه کوتاه ،گاه بلدتر که لحن شــخصی دارد و بیشتر خبر از تجربهها، کلا سهــا و ســخنران یهای او در دهــۀ ۷۰و ۸۰در اوج شــهرت و خودش پیوند دهد و تجرب های منحصر به فرد خلق کند».
پدیدارشناسانه فرهنگ معاصر ،تحلیل تاریخچۀ تحولات اجتماعی دانستهها و باورهای نویسنده م یدهد .در بیشتر جستارها نویسنده، محبوبیت بودند .آثــار او در این دوره یک کارکرد مهم برای نســلی نج مالدین دربارۀ ترجمۀ دو کتاب از جان دوست میگوید
ایران ،بررســی سبکهای نگارشــی مختلف و تأمل در باب مسائل دنیای ذهن یاش ،سلیقه ،محتوا و شیوۀ اندیش ههایش حضور دارند». داشــت که نه ارتباطی با اطــراف و اکناف و کانونهــای فعال تولید در همان زمان کرونا ارتباطاتی با نویسنده برقرار کرده« :نکتۀ
هویتــی و وجودی میپردازد .هر بخش از کتاب به صورت موضوعی احمدی یکی از وجوه تفاوت «جستار» و «مقاله» را جنبۀ «علمی» نظریههای جدید علوم انســانی خود داشــت و نهچنــدان در حوزۀ جالب این است که هر دو اثر« ،مجنون سلما» و «در چنگال
تنظیم شــده اســت تا خواننده بتواند به صورت مرحل های با مفاهیم مقاله و جنبۀ «ادبی» جستار م یداند و مینویسد« :در نوشتن جستار نظری روزآمد بود .این نســل در لابهلای نوشتهها و درسگفتارهای کابوس» پیش از انتشــار ،نســخۀ متنی آنها برای من ارسال
عمیق و چندلایه آشــنا شود .این ساختاربندی منسجم ،هم پیامهای روش نــگارش عینی و علمی مطالب که کاربردش در مقالهنویســی احمدی مجذوب اندیشــمندان و نظریههایی میشد که دربارۀ آنها شــده بود و من ه مزمان آمادهسازی انتشار عربی آنها را آغاز
پشــت نوشــتههای فردی را به خوبی منتقل میکند و هم زمینهساز ضروری اســت ،کنار گذاشــته میشود .جستار دســتور کار ندارد، کمتر چیزی شنیده بود :تودوروف ،بارت ،دریدا ،دیلتای ،یاکوبسن، کرده بودم .در واقع ،اگر مشــکلی پیش نمیآمد ،حتی ممکن
گف توگوهای علمی و انتقادی در محافل دانشگاهی و فرهنگی شده همانطور که ویژگی آن باخبری از دیدگاه نویسنده و داوریها ،عقاید سوسور ،لیوتار ،دولوز ،پساساختارگرایی ،هرمنوتیک ،باتای ،گادامر، بود نسخه فارسی پیش از نسخه عربی منتشر شود».
است .بابک احمدی بهعنوان یک منتقد جسور و اندیشمند ،همواره و احساســات اوست ،سبک و روشــی هم که او میپسندد اراسه و نشانهشناســی ،امبرتواکو و ...اما در دهۀ ۹۰آن ت بوتاب آن شــور و فــاروق نج مالدیــن دربارۀ کتــاب «مجنون ســلما» هم
در جس توجوی کشف ابعاد پنهان واقعیتهای اجتماعی و فرهنگی گاه ابداع میشود .جستار نفی نظام و هم شکلی است ،همانطور که اشتیاق کمتر شــد ،چراکه به مدد گسترش ارتباطات مجازی و تعدد میگوید« :داســتان مجنون سلما زندگی شــاعری را روایت
بوده و با طرح پرسشهای بنیادین ،خواننده را به تفکر و تأمل دعوت نتیجهگیرینمیکندازهیچنظریۀقطعیانگاشت هاینیزآغازنمیکند. مجاری شــناخت و ارتباط با جهــان بیرون فضا و نســل متفاوتی میکند کــه در منطق های به نام جزیره ،میــان دجله و فرات،
میکند« .نوشــتههای دیگر» علاوه بــر ارزش ادبی ،حامل پیامهای جستار به متنهای ادبی شبیه است که الگوی واحد و دستور از پیش درحال رشــد بود .با تغییر فضا فعالیتهای احمدی هم کمتر شد و زندگی میکند .شــاعر مورد بحث ملأاحمد جزیری اســت،
فلســفی و اجتماعی اســت که میتواند درک ما از تحولات معاصر متعینی ندارند .هر جســتار وابســته به تجربههای نویســندهاش از البته همچنان به نوشــتن و کار فکری خود ادامه داد .بخش نخست که بهعنوان نخستین شاعری شناخته میشود که شعر به زبان
را تعمیق بخشــد .یکی از نکات برجســته این کتاب ،سبک نگارش زندگ یای خاص ،یکه و تکرارناشــدنی است .هرچند جستار بیشتر «نوشــت ههای دیگر» از 6مقاله شکل گرفته است« .کارل مارکس و کردی سروده .البته ممکن است پیش از او کسانی به صورت
منحصربهفرد احمدی اســت .او با بهرهگیری از زبانی ســاده و قابل بازه رصوایفدایدذهاهنیروااوقعییگنذزدشیــتکهاانسدــو ُُمتهترا بذههنیحــکایـتـراوت،یابماهآآننهراویخداودرهدها دانشــمندان معاصرش» دربارۀ رابطۀ فکری مارکس با دستاوردهای محلی یا پراکنده به کردی شعر گفته باشند ،اما او را بنیانگذار
فهم ،در کنار استفاده از عناصر ادبی مانند استعاره ،تشبیه و ارجاع به علمی جارلز دارویــن و انتقادهای او به نظریههای جان اســتوارت شــعر کلاســیک کردی م یدانند .حوزۀ فرهنگی این اثر نیز
متون کلاسیک و معاصر ،توانسته مفاهیم پیچیده را به شکلی چندلایه میل و اگوســت کنت در مورد زندگی سیاسی و اجتمای است .مقالۀ جای تأمل دارد .در گذشــته ،تمام مردمانــی که اهل ادبیات
و زیبا بیان کند .این سبک ،علاوه بر ایجاد ارتباط نزدیکتر میان متن «تجربۀ انقلاب روســیه» تصویری کلی از انقلاب ۱۹۱۷روســیه و بودند ،در این منطقه نیاز داشــتند برای خواندن و نوشــتن در
و خواننده ،باعث شــده تا اثر بهعنوان منبع الهامبخش در مطالعات نتایج به قدرت رســیدن بلشویکها ارائه م یدهد و مقالۀ «سرنوشت حوزه ادبیات به زبان فارســی تسلط داشته باشند .این مسأله
ادبی و فرهنگی شــناخته شود .از سوی دیگر« ،نوشت ههای دیگر» با نیکلای بوخارین» دربارۀ زندگی و آثار یکی از نظریهپردازان و رهبران محدود به ایران نبود؛ مناطق دیگری مثل پاکســتان و آسیای
پرداختن به تغییــرات اجتماعی و تحولات فرهنگی معاصر ،بهعنوان سرشــناس آن انقلاب است .مقالۀ «مارکوزۀ جوان» دربارۀ نخستین میانه را هم شامل میشــد و این روند برای چندین قرن ادامه
سندی تاریخی و فرهنگی نیز اهمیت یافته است .واکنشهای مثبت آثار هربرت مارکوزه اســت که بهتازگی پس از سالها سکوت ،ارج و و محبوب هاش که اشســتخ.صهیر دتوهاازییاصکلخیانملداأانحُُکمرـدـدو داشــت.
منتقدان و بحثهای متعدد در کنفرانسهای علمی نشا ندهندۀ تأثیر اهمیتشان مشخص شده است .مقالۀ «ارنست بلوخ و رویای دنیای اشرافی هستند. دختر شاه
مقالات و آثار نویسنده اســت .احمدی در مقالات این کتاب با ارائۀ بهتر» دربارۀ زندگی و مهمترین آثار بلوخ است .احمدی این مقاله را ملأاحمد ،پسر یک ملأ است و این تقابل طبقاتی بر جذابیت
دیدگاهی چندبعدی از مســائل زمانه ،پلی میان تجربیات شخصی و بهخاطرۀدکترشر فالدینخراسانیتقدیمکردهاستکهدردرسهای داســتان م یافزاید .نکتۀ جالب توجه اینجاســت که با وجود
تحلیلهای جامعهشناسانه ایجاد کرده و زمینهساز گف توگوهایی در او برای نخستین بار نام بلوخ را شنیده بود .مقالۀ «هانا آرنت و فلسفه» تعلــق این دو به جامعه کــردی ،تنها نام های کــه دختر برای
باب آینده ادبیات و فرهنگ کشور شــده است« .نوشتههای دیگر» انتقادی است به نظر آرنت در باب جداییث نظریۀ سیاسی از فلسفه، ملأاحمد م یفرســتد به زبان فارسی نوشته شده است .شاید
بابــک احمدی نهتنهــا نمون های از نوآوری و دقــت در نقد و تحلیل و فهم او از این جدایی در مبانی کار فکری خودش .در بخش دوم دو به دلیل پیشــینۀ تحصیلی یا فرهنگی او باشد .اما در یکی از
مسائل معاصر است ،بلکه بهعنوان مرجعی مهم برای پژوهشگران، نوشبتابهکهااحمیدیدیگر مقاله آمده ،اولی در بیان تفاوت مقاله با جستار و دومی دربارۀ نسبت لحظات داســتان ،وقتی ملأاحمد بهعنوان یــک دانشآموز
دانشجویان و علاقهمندان به ادبیات و فرهنگ نیز مورد استفاده قرار هنرهای دیداری با نوشتار و متنهای ادبی .بخش سوم هم دو مقاله و ساده در مدرسه مشــغول درس خواندن است ،راز دلش را با
میگیرد .این اثر با بهرهگیری از رویکردی جامع و منســجم ،توانسته نشر مرکز ادگوــستر مشیدخروامیهادنحمقییگقتًًذاابرادم .دحبووسبتششابرتهبااوطپیبرشقنراهاردکنمدی،دبهایددکبهه
به خواننده امکان دهد تا از طریق دیدی تازه به بررســی واقعیتهای تومان صفحه ۳۳۰ /هزار ۳۲۰ 6جستار با موضوع هنرهای دیداری و ادبی دارد.
اجتماعی و فرهنگی بنگرد و افقهای فکری جدیدی را تجربه کند.
Wتفاوت مقاله و جستار
احمدی میگوید ،جستارنویســی گونۀ محبوب او برای نوشــتن
است و در ابتدای بخش دوم «نوشتههای دیگر» مینویسد« :جستار
از نظر من تا همین اواخر معنای مســتقل و تازهای نداشــت .گاه آن
را متــرادف مقالــه بهکار م یبــردم ،چنانکه در کتــاب «آواز زمین»
هر مقالۀ مســتقل را چنین نامیدم و عنوان دوم کتاب را هم «هشــت
جستار در تاریخ موســیقی» گذاشتم .کتاب دیگرم «رسالۀ تاریخ» را
زبان خودشــان سخن بگوید .همین توصیه انگیزهای میشود
که ملأاحمد به ســراغ زبان کردی بــرود و از آن زمان به بعد
تصمیم میگیرد تمام اشعار و نامههایش به این زبان باشند».
نج مالدین دربــارۀ اهمیت تاریخی «مجنون ســلما» هم
میگوید« :ایــن روایت در مهمترین مقطــع تاریخی برخورد
میان صفویه و عثمانی جریان پیدا میکند ،زمانی که صفویها
حاکمیت شــرق آناتولی (ترکیه امروزی) را از دســت داده و
مناطق یاد شــده به عثمانی الحاق میشوند .در این جنگها،
اغلب از ســران کرد کمک گرفته میشــد و قشــون از همین
مردمان تشکیل میشــد .با این حال ،ارتباطات فرهنگی این
اقــوام همچنان با ایران حفظ شــده بــود و علاقهمند یهای
فرهنگی میان این جوامع پابرجا بود .شاید یکی از نشانههای
این تأثیر عمیق فرهنگی ،هدی های است که قهرمان داستان از
داییخوددریافتمیکند؛نسخ هایازدیوانحافظکهازتبریز
برای او فرستاده شده است .همچنین ،دختر داستان زیر نظر
خطاطان ایرانی تعلیم دیــده و مکاتبات وی با دیگران به زبان
فارسی انجام میشود».
